Mijn Rosalia

[p. 84]

IX

Ik had Rosalia gewaarschuwd dat ik geen gediplomeerd accountant was. Maar dat behoefde ik dan ook werkelijk niet te zijn om te glimlachen toen zij mij, met een ernst die op zichzelf iets aandoenlijks had, een blik in haar ‘administratie’ gunde, ondergebracht in een aantal verfomfaaide schoolschriften. Inkomsten, bedrijfskosten en persoonlijke uitgaven hepen in een even willekeurige als schilderachtige volgorde door elkaar heen. Bij elk bedrag stond een heel verhaal in moeilijk te ontcijferen hanepoten: weinig vleiende opmerkingen over het karakter van een slecht betaler, verwensingen aan het adres van de belastingontvanger, een verzuchting over ondeugdelijke - want niet kleur-echte - borduurzijde die zij vergeefs had getracht weer in te ruilen bij de (met naam en adres vermelde) bedrieger. Mijn wekelijkse kamerhuur vond ik terug op de meest verrassende plaatsen: temidden van water- en electriciteitsrekeningen of indiscreet verdwaald tussen aankopen van intiem damesondergoed.

Om in deze allerplezierigste chaos nog orde te scheppen, leek ondoenlijk, en zo sprak ik dan met Rosalia af dat wij met een schone lei zouden beginnen. Zij kon doorgaan, haar dagelijkse uitgaven, inkomsten en zakelijke transacties te noteren op de wijze zoals zij dat steeds gewend was geweest; ik zou daar de volgende morgen inzage van krijgen, enkele voor mij duistere details met haar bespreken en het geheel dan als het ware ‘vertalen’ in een meer orthodoxe, helaas ook nuchterder, wijze van boekhouding.

Zij voelde mijn overwicht en gaf zich zonder verweer ge-

[p. 85]

wonnen. Als eerste uitgaven kon ik een kasboek en een grootboek noteren, die op mijn inititatief werden aangeschaft. En elke morgen vond, in het kabinet boven, nu dus een zakelijke bespreking tussen ons plaats. Mijn wijze van administratie-voeren maakte een diepe indruk op Rosalia en ontmoedigde haar om nog uitgebreid voorwerk voor mij te doen; ze volstond met wat potloodgekrabbel op losse papiertjes en gaf mij de bedragen mondeling op, met het kleurig commentaar erbij waarvan zij vroeger die bedragen schriftelijk had voorzien.

Vermakelijk was, hoe zij tegenover buitenstaanders geurde met de twee dikke boeken in folio-formaat. Geen klant kon haar bezoeken, of zij ontsloot haar schrijfbureautje en kwam met haar administratie voor den dag, zogenaamd om even iets na te slaan. Verder werd ik er prompt bijgehaald, onder dit of dat excuus. Ik kreeg een glas port en moest aanhoren hoe zij de lof van mijn administratieve talenten zong. Ik wachtte nog slechts op de dag dat ze mij koelbloedig als o meu administrador zou voorstellen.

Over enige bezoldiging van mijn nieuwe functie werd door haar voorlopig met geen woord gerept. Nu bewees ik haar met genoegen de kleine dienst, die ik haar tenslotte uit mijzelf had aangeboden; alleen al onze dagelijkse zakelijke conferenties maakten het voor mij de moeite waard. Maar hoe redeneerde zíj in deze kwestie? Als ík dan al niet over betaling begon, ik kende Rosalia nu wel goed genoeg om te weten dat die kant aan een zaak voor haar van te groot gewicht was dan dat ze hem maar eenvoudig vergeten zou.

Achteraf geloof ik haar gedachtengang wel zo'n beetje te kunnen volgen. Dat ik werkelijk zo dom zou zijn, geen vergoeding voor mijn tijd en moeite te verwachten, was voor

[p. 86]

haar ondenkbaar. Dus: als ik maar kalmpjes voortging voor niets te werken, dan stak daar iets achter. Wilde ik mij langs zulk een weg een vaste voet in haar zaak veroveren? Dacht ik, na mij eerst onmisbaar te hebben gemaakt, mijn eisen te kunnen stellen? Of had ik nog gans andere bedoelingen met mijn vrijwillige liefdesdiensten...? Wilde ik zwart op wit, in cijfers die niet bedrogen, de stand van haar bedrijf zien alvorens ik besloot haar mijn vurige liefde te verklaren en haar mijn hand en hart aan te bieden? Ik was een vreemdeling en dus raadselachtig in mijn gedragingen; bij een Portugees zou zij allang geweten hebben waar ze aan toe was.

Vast stond voor haar dat zij van haar kant nooit over betaling beginnen zou. Zij wachtte, op den duur in ademloze spanning, op de dag dat ik open kaart zou spelen.

Intussen werd onze verhouding steeds vertrouwelijker als gevolg van onze geregelde samenkomsten daar op het kabinet; ik liet het dona vallen en noemde haar gewoon Rosalia. Wat natuurlijk nog lang niet betekende dat zij het in haar hoofd zou krijgen, mij anders dan als senhor Friedlanda aan te spreken. Zij was er voor zichzelf ook nog in het geheel niet zeker van of zij zich over de gemoedelijker toon, die ik tegen haar aansloeg, nu eigenlijk moest verheugen of niet. Zij bleef overtuigd dat ik een masker droeg, een geheim spel speelde. Trachtte ik de vrouw in haar in slaap te wiegen? Dat zou mij niet zo gemakkelijk lukken! Maar om naar de schijn op zulk een spelletje in te gaan, was een klein kunstje voor haar. Zo ontving zij mij dus met een geheel natuurlijk aandoende opgewektheid wanneer ik om een uur of negen 's morgens aan het kabinet klopte, waar zij haar rekeningen, orders en bekrabbelde papiertjes aan het uitzoeken was.

En de meisjes beneden beluisterden onze joviale begroe-

[p. 87]

ting en keken elkaar veelzeggend aan: dit was wel de huichelachtigste vertoning die ze ooit hadden beleefd. Ze zouden graag eens willen horen hoe wij elkaar begroetten wanneer zij na het werk naar huis waren gegaan en wij daar boven het rijk alleen hadden! Dat konden ze, helaas, niet weten, maar ze dachten er het hunne van. Liet ons gezamenlijk uitstapje naar Estoril (ze waren er bij geweest toen ik Rosalia uitnodigde, en hadden haar blijde verwarring gezien) soms nog enige ruimte voor twijfel open? En mijn inschakeling als guarda livros, als boekhouder, daarna?

Door blikken en glimlachjes gaven de meisjes mij soms te verstaan dat ze me dóór hadden; Aurora schrok zelfs voor toespelingen niet terug. Zij was de intelligentste en ook de vrijmoedigste van alle zeven. Ze vroeg hoe wij het dan wel gehad hadden in Estoril en sprak met goedgespeelde argeloosheid over nog andere aantrekkelijke uitstapjes in de buurt van Lissabon. Daar waren de prachtige, eenzame wandelingen in het bosrijke Sintra; de rustige zandstrandjes van Arrábida, waar men geheel ongestoord baden kon; de rotspartijen van Cascais met de beroemde Bocca do Inferno, die bij ruwe zee werkelijk een bezoek verdiende. Zij zelf was hard weggelopen voor het donderend geweld van de golven, maar dona Rosalia zou, met mij bij zich, wel niet zo gauw bang zijn.

De andere meisjes bogen zich met rode hoofden over hun werk, stikkend van de onderdrukte pret. Ik had eveneens schik om het brutale nest en vroeg haar of zíj dan alléén naar die Hellemond was gaan kijken? Ik kon weliswaar moeilijk geloven dat zij met haar knap bekje geen begeleider had kunnen vinden, maar moest dit toch wel aannemen, daar zij immers zei, zo bang te zijn geweest? Of was zij voor de

[p. 88]

mannen soms nóg banger dan voor het donderen van de branding tussen de rotsen? De meisjes konden nu vrijuit lachen en grepen de gelegenheid dankbaar aan. Aurora pareerde door mij te verzekeren dat in Portugal een meisje goede redenen had om voor de mannen op te passen. Maar ík kon niet erg gevaarlijk zijn, als a patroa het aandurfde 's avonds met mij alleen in huis te blijven.

Rosalia, die maar eens de trap afkwam om te zeggen dat er gewerkt en niet gebabbeld moest worden, hoorde dit laatste nog juist en voegde Aurora een - mij toen nog onbekend - woord toe, dat deze een blos van toorn naar de wangen joeg. Een ogenblik zag het er naar uit alsof zij haar meesteres van antwoord zou dienen, maar dat waagde zij toch niet; nog juist bijtijds wist zij zich te bedwingen.

Maar van die dag af bleef tussen haar en Rosalia een gespannen verhouding bestaan, die eenmaal tot een uitbarsting moest leiden.