Verzameld werk. Deel 2

[p. 401]

Nazang

[p. 402]

 

Dat hel visioen van hemels licht, dit stil

 

Gezicht van zang en glimlach, zijn ook zíj

 

Een droom, míjn droom toch, daar geen sterfelijk oog

 

Medousa, sinds zij opvloog, heeft aanschouwd?

 

Droom, dat al wat mijn hart nog van haar weet,

 

Zij zelf me in 't diepst der nacht door Pègasos'

 

Sneeuw-witte bliksem-vlucht, en 't ver of na

 

Langs ruchten van zijn vleugels heeft verkond?

 

Een ijdele droom, dat wijl 'k dit dichtte, mij -

 

Mij, begenadigde! - Medousa, soms,

 

Ook hier reeds, en onmiddellijk, in de geest,

 

Blinkende mist van licht, verscheen: godin,

 

Voor wier in de eigen glans verhuld gelaat

 

Al wat in 't rusteloos bonzend dichter-hart

 

Nog jong en open is, en ongerept,

 

Eerbiedig knielde, en innig dankte, en bad?

 

 

 

Geen vrage, wat ook Perseus, toen dat paard

 

Medousa's romp voor zijn doorschenen blik

 

Ontsteeg, niet vroeg. Want wat is mensen-droom

 

Van goden, dan de werkelijkheid der ziel,

 

Aan 't onbevredigd hart, dat meer begeert

 

Dan leed of tijdelijk heil 't hier geven kan,

 

In heldere lichtgestalten van de geest

 

Als eeuwige vorm van 't Eeuwige geopenbaard?

 

En dit, uit menselijk leed tot goddelijkheid

 

Verheven, en door mij gedroomd, gezien,

 

Gezongen, is Medousa: eeuwige vorm

 

Van de eeuwige Schoonheid, en ons enig heil.

 

 

 

Heil, ach, hóe ver! nu zelfs dat kort visioen

 

Van 't in zijn eigen licht verhuld gelaat

[p. 403]

 

(Zeldzame flits van schier volmaakt geluk!)

 

In de enkeling die 't ontving de onstilbre drift

 

Naar 't Onverhulde wekt die, tot de dood,

 

Als voor de salamander 't nest van vuur.

 

't Wreed element zal zijn, waar buíten hij

 

Niet leven kan, maar dat zijn kracht verteert. -

 

Ver heil, en - zoet als in zulk tàjdelijk heil

 

Harts onrust ruste - nooit vergetelijk, óok

 

Als de aarde van die mildste rijkdom geeft,

 

Die, menselijke armoe lang versloten, óns

 

Eerst na Medousa's dood toegankelijk is.

 

Daar immers, door háar liefde, sinds zij stierf,

 

In iedere zuivere glimp van 't aardse licht,

 

Waar 't pril geluk uit wenkt van 't paradijs,

 

In ieder ding van schoonheid, dat de ziel

 

Schoonheid doet dromen als geen díng ons geeft,

 

Iets, iets (maar blinden wij, wij zíen het niet!)

 

Van haar oneindig wezen trilt: haar lied,

 

Háar lied! door 't sterke, diepe, tedere hart,

 

Dat in de glimlach van een smal gelaat

 

De weerglans van Medousa's glimlach vindt

 

En, drijft de zang het, als een vogelhart

 

Zó hel, zó fel, en o, zo eindeloos vrij,

 

Jubelt van liefde, waar een leven lang

 

Van vreugde en tederheid te kort voor is.

 

 

 

Díe rijkdom, heel dit onuitputtelijk heil

 

't Onze door háar gena. Toch, hem die 't eens,

 

Ziener, door zieners lied, of door de kracht

 

Van de eigen diepe drift in 't eigen hart,

 

Gelicht heeft, wáe de mens die blijdschap gaf,

 

Hij weet - zó ver van ons dat hoogste heil! -

 

Dat ons, in volle heerlijkheid, zij zélf

 

Altijd onzichtbaar blijft: dat hart, geest, ziel -

 

Staag hunkerend naar die gratie, dat gebaar,

[p. 404]

 

Die blik, stem, glimlach, heel dat rijk getal

 

Van heldere en tedere dingen die te zaam

 

't Vervoerend droombeeld van Medousa zijn -

 

Van al die liefelijkheid en majesteit

 

Niet weten kunnen dan in beeld alleen.

 

 

 

Beeld dan, dat teken van ons aller hoop,

 

Waar 't hart naar haakt, de geest naar streeft: de ster,

 

Onzichtbaar en onkenbaar (daar zelfs 't felst

 

Gemis 't onmachtig oog de kracht niet geeft,

 

Die dwars door de afstand tot haar grootheid dringt),

 

Naar wier in heilige droom onthulde schijn

 

Kinderen des nachts hun ogen heffen, als

 

De eerste verlangens in hun tedere ziel

 

Ontwaken, - om, onder die ene straal,

 

Voor goed zich in te schepen op de zee

 

Der schoonheid, god-beglinsterd, naar de kim,

 

Van waar zij hen, een droom-licht leven lang,

 

Met altijd heller flonkering wenken zal.

 

Totdat zij, als hun laatste, schóonste droom

 

Hun blik, die breekt, voor 't licht van de aarde blindt,

 

Plotseling de straling voor haar kern ontsluit,

 

En uit die krans van wijkend sterrelicht

 

Medousa's ogen hun herschapen geest

 

Voor 't eerst, en vrij, in de éeuwige ogen zien.

 

 

 

Een verre klok. Haast wordt het dag, en licht,-

 

Sluite de zang nu op gedempter toon.

 

Nog eenmaal noemt, Medousa, licht-vorstin,

 

Mijn stem uw naam, door werkelijkheid en droom

 

Geheiligd, - liefgehad, mijn leven lang,

 

Getrouw en zonder wankelen als gij zelf:

 

Gij, ster die richtte, voor de man, die zag

[p. 405]

 

En volgde, waar gíj wilde dat hij ging,

 

Met altijd vaster stap, tot hier, tot nu,

 

Medousa, tot dit eind van zijn gedicht, -

 

Zijn gans bestaan de schemerige kapel

 

Waar 't avond-schijnsel door de brandverf heen

 

Der oude ruit in 't enge, hoge raam,

 

Van wijdere, hellere sfeer spreekt tot de vlam,

 

Wier spits een slanke kaars naar 't godsbeeld beurt,

 

Roerloos, terzij van 't altaar. - Waarom ziet,

 

Nu 't zingen eindt, mijn peinzen die kapel,

 

Een beeld, een altaar, - dit gedicht de spits,

 

Hoog op de kandelaar, van de vlam der kaars,

 

De reine, roerloze, als de vrome ziel,

 

Die voor de laagste trede knielt, en bidt?

 

 

 

Stem van een dood geloof. Verduisterd beeld.

 

Doch toen mijn rusteloos twijfelen 't had vernield, -

 

Donker de trekken van de god, die leed,

 

Zinloos 't verlossingswerk; de flits gedoofd

 

Van de opvaart, pijl-snel, lijnrecht naar omhoog;

 

Ontglansd mijn paradijs-, mijn hemeldroom;

 

Mijn drang een tasten naar een blind verschiet, -

 

Berooid toen, hongerig, 't werk mijn enig heil,

 

(Begoocheling, dat mijn geest mij had bevrijd,

 

Maar, zo begoocheld, wist, vermoedde ik 't niet!)

 

Heb ik in ú gezocht wat ik verloor,

 

Gij, gij mijn werkelijkheid, die droom werd, tot

 

Ik in die droom mijn werkelijkheid weer vond,

 

Andere lichtvorm van 't verzaakt geloof.

 

 

 

Wie zal mij meer zijn: gij, - of hij, de god,

 

Die 'k toen verloor, maar die 'k in ú herwon?

 

Nog altijd gij? Als ik, vermoeid van 't werk,

 

De kamer uitga, zie 'k uw grijs-wit beeld,

[p. 406]

 

't Hoofd, dat ik opriep toen 't gedicht begon,

 

Boven de deur-post tegenover mij,

 

Schaduwig in zijn boognis, eindeloos-stil,

 

Slápend. - Of hij, die 'k ginds, vervuld van u,

 

(De bange lucht zwaar van de duistere ramp,

 

Waardoor de mens de mens teistert en schendt)

 

Bleek-geel, zie smeken tussen 't flonkerend rood,

 

't Rijk blauw, diep, donker paars en mat mangaan

 

Van 't weids gebrandverfd glas der kleine ruit

 

In 't hart van de ingetogen boeken-wand:

 

Doorschenen venster-beeld van 't uur, toen hij,

 

Christus, geknield lag in Gethsemané,

 

En bad, zijn trouwste jongeren om hem heen,

 

Slapend, als gij? - Spreek ik van hem, van u?

 

Raadselige vraag in 't diepst geheim der ziel!

 

 

 

Nog spreke ik meer van ú. Wanneer mij eens,

 

Standvastig in mijn liefde tot in 't laatst,

 

Medousa, uit het wijkend sterrelicht

 

Uw blik herschapen heeft, en dan, míjn blik

 

Uw ogen peilt, zal uit hun heerlijkheid

 

De ondragelijke afglans van Athènè's licht

 

Mij blind slaan, en een ondoordringbre nacht

 

Van 't allerhoogste licht rondom mij zijn.

 

Doch later - hoeveel eeuwen zonken weg?

 

Ontwaakt mijn ziel uit lange slaap? - dan zal 'k,

 

Een winter-nanacht van de wereld-tijd,

 

Vol eeuwige stilte, dóor die duisternis,

 

Diep in haar diepste diepte, een bergtop zien,

 

Een top verheven boven íedere top,

 

Die ooit opdoemde uit menselijk geloof, -

 

Achter Olumpos, boven Golgotha,

 

Hoger dan Sinai en Thabor zelfs, -

 

Hel-donker, steil. En, op die verre top,

 

Roerloos, een vuur. - Droom van de jongeling reeds,

[p. 407]

 

Die 't ongenaakbare genaken wou,

 

Bínnen dat vuur wou zijn, maar door zijn gloed

 

(Waan, dat hij 't na was, dat hij 't raken kon!)

 

Bezwijmend stortte, en voortaan, als een dwaas

 

Tussen zijn bloemen, vreemde woorden sprak

 

Van onheil, schrikkelijke schuld, en God,

 

Wiens vuur zijn overmoed met waanzin trof! -

 

Dat vuur de levenslange droom, waarnaar

 

't Verlangen u verteerde, tot de dood

 

Uw ziel haar deel gaf aan zijn werkelijkheid;

 

Waarnaar 't verlangen mij verteren moog,

 

Tot, later, door uw stille hulp, mijn ziel

 

't Van heel ver zien kan, en - als vroeger, hier,

 

Voor u, wanneer uw schoonheid mij verscheen -

 

Verstild van lichternis en diep geluk,

 

In sprakeloze aanbidding 't voorhoofd neigt.

 

 

 

Wat ben ik, bij dat ongenaakbaar vuur

 

Op steilste bergtop, dan, in 't beste slechts,

 

De kleine vlamtong op de smalle kaars, -

 

Straks uitgedoofd, als mij úw hulp niet redt?

 

Medousa, zo 'k u trouw blijf, onderhoud

 

De droom, mijn aandrift; sterk mijn wil, en geef

 

Mij kracht en tederheid; 't geloof, de hoop,

 

Die 'k nimmer missen kon, niet missen kan;

 

En aan mijn ogen de enkelvoudigheid,

 

(Zíjn hoog vermaan!) die zelfs dit donkere lijf

 

Doorzichtig maakt, zodat ik eens, nog hier,

 

Onder úw mild en hemel-wijs bestuur,

 

Vol van uw glans in alles wat ik ben,

 

Een sterke, heldere vorm van licht kan zijn,

 

En, bij mijn sterven, nieuw en schoon en vrij,

 

Een zuivere lichtgestalte uit mij verrijst. -

 

Zwijg nu, mijn stem, want de andere dag breekt aan,

 

Dit kort gebed zij 't eind van mijn gedicht.