Logo DBNL
De Americaensche zee-roovers (1931)

De Americaensche zee-roovers

(1931)–Alexander Olivier Exquemelin–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

aant.

IV. Hooft-stuck.
Johan Morgan, Engelsman, sijn afkomst, eerste roveryen, en opkomst.

JOHAN MORGAN, was uyt Engelant van geboorte, uyt+ de Provintie van Walles, genaemt Wals Inglandt; sijn Vaders was een Ackerman, nochtans van goede middelen. Dese Morgan geen genegentheydt hebbende tot het Boere-werck, begaf sich aen de Zee; daer na quam hy aen seecker haven, daer Scheepen waren, die naer de Barbados gingen, alwaer hy sich verbondt om mede te gaen; ende aldaer gekomen zijnde, wierd hy verkocht naer d'Engelsche manier: sijn tijdt uytgedient hebbende,+ quam hy aen het Eylandt Geomaica, alwaer hy eenige Roof-schepen vond, die gereedt waren om in Zee te gaen. Hy embarqueerde sich met haer, en leerde in 't kort haer manier van leven, soo dat na drie a vier tochten met de Roovers gedaen te hebben, hy eenigh geldt met sijn mackers geprospereert hadt, soo met dobbelen, als het geene sy met roven kregen. Sy kochten dan samen een Schip, daer hy Capiteyn van wierdt, en gingh daer mede rooven aen de vaste kust van Campesche, alwaer hy verscheyde Scheepen nam. In die tijdt was 'er een oude Rover aen Geomaica, genaemt d' oude Mansveldt, die nam voor een Vloot toe te maecken, om aen de vaste kust te gaen landen. Dese Rover siende dat Morgan een jongman was, daer couragie genoegh+ in stack, versocht hem mede te gaen, en maekte hem Vice Admirael van sijn Vloot. Dese Rover stack in Zee met sijn Vloot, bestaende in vijftien Vaertuygen, op de welcke hy omtrent vijf hondert man hadde, Walen en Franssen. d' Eerste plaets daer hy lande, was het Eylandt St. Catalina, geleegen aen de vaste kust genaemt Costa Rica, op de hooghte van twaelf en een halve graedt,

noorder breedte, omtrent vijf en dertigh mijlen van de Rivier van Chagre, noord en zuyd. Na dat dese Rovers het Spaensche guarnisoen, dat op het Eylandt lagh, gedwongen hadt alle de Fortificatien van het Eylandt over te geven, liet hy een party van die om ver werpen, en de andere stercker maecken alsse van te+ vooren geweest waren, en liet aldaer hondert man, met alle de slaven die de Spanjaerden daer hadden. Sijn volck deed hy retireeren op een Eylandtje, soo na by het groote landt, dat men met een brugh daer over loopen konde, al het geschut dat op het groote Eylandt was, liet hy daer op brengen, naer dat hy op alles goede+ order gestelt hadde; hy deed alle de huysen van het groote Eylandt verbranden, ende stack in Zee met alle de Spanjaerden, die op het Eylandt geweest hadden, die hy aen de vaste kust bracht, aen een plaets Porto Bello genaemt.

Na dat de Rovers alle de gevangenen aen landt geset hadden, gingen sy zeylen langhs de kust van Costa Rica: kort daer aen landen sy aen de Rivier van Colle, in meeninge om al de Dorpen+ te plonderen, en tot aen de Stadt Natta te gaen: maer de President van Panama, van de komst van dese Rover verwittight zijnde, quam hem te gemoet met een bequame macht, soo dat hy gedwongen wierdt met sijn volck te retireeren. De Rover, siende dat hy langhs de heele kust ontdeckt was, en dat hy daer weynigh voordeel soude konnen doen, resolveerde weder naer St. Catalina te keeren, om te sien, hoe het volck, dat hy daer gelaten hadde, het al stelden. Hy hadt daer gelaten als Gouverneur een seker Fransman, genaemt St. Simon, de welcke alle dingen in sulcken goeden ordre hadde gebracht, terwijl dat Mansfelt weg geweest was, dat alle de Fortificatien onwinbaer gemaeckt waren, en het kleyn Eylandeken doen beplanten, soo datse daer soo veel victualie konden vergaderen als sy van nooden hadden, tot datse een nieuw secours van Jamaica souden krijgen. Mansfelt was seer genegen om dat Eylandt te houden, alsoo 't seer wel gelegen was voor de Roovers om haer t' onthouden, soo om de bequaemheyt van de haven, als om dat het na by de Spaensche kust was, en mackelijck te bevaren is, als ick in ons derde deel sal toonen met een schoone Figuer, die ick daer van geven sal.

+ Mansfelt resolveerde weder naer Geomaica te keeren, en eenigh secours te senden aen het Eylandt St. Catalina, om voor eerst sich te konnen verweren tegens eenige Spaensche macht, die daer van de vaste kust souden mogen komen. In Geomaica gekomen zijnde, dient hy den Gouverneur aen het voorneemen dat hy hadde van het Eylandt St. Catharina te houden. Maer de Gouverneur, aen d' een zijde, vreesende in ongenade van den Konigh te vervallen, als 'er klachten aen het Hof van Engelandt quamen: aen d' ander zijde, dat hy Geomaica daer door soude verswacken, en tot niet maken, weygerde hem onderstandt. Mansfelt siende, dat 'er van die kant geen apparentie was, om het Eylandt te houden; ende alsoo hy selver geen middelen hadde om het alleen te doen, soo resolveerde hy naer de Gouverneur van Tortuga te+ gaen, om van de selve onderstandt te vragen; maer hy quam tot sijn voorneemen niet, alsoo de doodt het hem belette.

St. Simon, die als Gouverneur op het Eylandt was gebleeven, begon te verlangen naer tijdinge van Mansfelt. Ondertusschen sagh Don Juan Peras de Gusman, die doen eerst in 't Gouvernement van Costa Rica gekomen was, ende die een seer vigilant en gaeuw Soldaet was, dat 'er aen de Kroon van Spanjen veel aen geleegen was, dat men het Eylandt St. Cathalina wederom neemen moest, eer dat de Roovers aldaer versterckt waren. Hy Equipeerden dan een considerable macht, ende sondt die daer na toe, om het Eylandt van de Rovers wederom te neemen, en daer een bequaem guarnisoen in te laten. Don Juan schreef mede een brief aen de Gouverneur van de Rovers, waer in hy hem eenige vergeldinge beloofde, soo hy het Eylandt willigh over gaf. St. Simon, die geen kans sagh om by het Eylandt eenig voordeel te doen, alsoo hy geen secours kreegh, gaf het Eylandt over op soodanige conditien, als hem van de Spanjaerden opgeleydt wierdt. Het Eylandt eenige dagen aen de Spanjaerden over geweest zijnde, quam'er een Engels vaertuygh van Geomaica, dat de Gouverneur onder den duym gesonden hadde, in het welcke veertien mannen, ende eenige vrouwen waren. De Spanjaerden lieten d' Engelsche Vlagge waeyen, en dwongen St. Simon aen de strandt te loopen, en het vaertuygh nae sijn sin in de haven te doen komen, gelijck

het geschiede: het scheepje wierd van haer genomen, ende alle die daer op waren, gevangen. De Spanjaerden deden victorie branden over dese groote overwinningh, die se tegens d' Engelse Rovers bevochten hadde. Zeecker Spaens Ingenieur heeft een verhael daer van gemaeckt, 't geen my ter handt gekomen is, door sijn eygen handt in de Spaense Taele geschreeven, 't welck ick, tot voldoening van de nieuwsgierige Lezer, vertaelt heb. Het selve luyd aldus:

Pertinent verhael van de geluckige Victorie, door de Wapenen van sijne Catholijcke Majesteyt bevochten tegens de Engelsche Rovers, door Don Juan Perez de Gusman, Ridder van de order van St. Jacob, Gouverneur en Capiteyn Generael van het Rijck van Tierra Firma, en de Provintie van Veragua.

Het Rijck van Terra Firma, sich versien en bequaem bevindende om de Rovers van Jamaico tegens te staen, volgens de tijdinge die men gekreegen hadde van veertien Scheepen, diese langs de kust hadden, om aldaer te rooven en te plonderen alle de Onderdanen van sijn Catholijcke Majesteyt. Den veertienden Juny sestien hondert vijf en sestigh zijn tijdingen tot Panama gekomen, als dat d' Engelse Rovers aen Puerto de Naos gekomen waren, en aldaer het guarnisoen van St. Catalina aen land geset hadden, onder de welcke was de Gouverneur Don Steven de Campo, van wien sy het Eylandt gewonnen hadden, met twee hondert man van verscheyde natien. Met dese tijdinge sondt de Heer Veldtmarschalck Don Juan Perez de Gusman, Gouverneur en Capiteyn Generael van dit Rijck, order, om dat gevangen volck binnen de Stadt Puerto Villo in te halen, alwaer sy een pertinent verhael aen sijn Ed. deeden, hoe dat de Rovers op den 27. May omtrent middernacht aen landt gekomen waren, sonder van die van het Eylandt gesien te worden, ende 's anderen daeghs 's morgens ten ses uren, sonder eenige rescontre, sich van alle de Fortificatien meesters gemaeckt, en het volck gevangen genomen hadden. Op den 27. Juny heeft sijn Ed. den Krijghsraedt doen vergaderen, aen wie hy geremonstreert heeft de groote progressen

die de Roovers dagelijcks deeden, ende dat sy haer meesters souden maken van de west-Indien, tot groote schande en schade van de Spaense Natie; en hebbende nu het Eylandt St. Catalina onder haer geweld, souden sy noch meer onderneemen, gelijck se alreeds aen de vaste kust getoont hadden met het plonderen van verscheyden plaetsen; ende dat het noodsakelijckst was, terwijlse noch niet heel sterck waren, dat men eenige macht daer na toe soude stueren tot het hernemen van het selve Eylandt; doch eenige van de Krijghsraed vonden het niet goed, seggende: dat het niet de pijne waerd was, en dat de Roovers aldaer niet soude vinden om van te konnen subsisteeren, so dat sy het van self souden moeten verlaten.

illustratie
Dat gevangen volck...


d' Andere vonden het geen den Gouverneur geseydt hadde, seer noodigh voor de Spaense Kroon, en tot reputatie van deselve natie. Sijn Ed. gaf op het spoedighste ordre, als een kloeckmoedigh en wijs Hooftman, om victualie naer Puerto Villo te senden voor de soldaten; maer dit werck aen niemandt vertrouwende, begaf hy sich selver derwaerts, sonder d'ongemackelickheydt van de wegh aen te sien, swemmende door alle de Rivieren die op de wegh waren, niet sonder groot gevaer van sijn leven, maer het selve voor den Koningh als een trouw onderdaen wagende. Hy quam aldaer op den 7. July,

en vindende in de haven het Schip de St. Vincent, de Compagnie van de Negros toebehoorende, ende wel met amonitie van oorlogh voorsien, heeft het selve bevracht, en daer op als Commandant gestelt Capiteyn Joseph Sanches Ximenes, Major van de Stadt Puerto Villo, zijnde een moedigh soldaet, ende gaf hem meede twee hondert seven en twintigh man, seven en veertigh van de gevangens van het selfde Eylandt, die, om te toonen dat sy moedige soldaten waren, gingen als Leeuwen om haer eer weder te verkrijgen, vier en dertigh Spanjaerden van 't guarnisoen, negen en twintigh stucks half slagh, of Mulatos van Panama, twaelf Indianen die seer gaeuw waren met pijlen te schieten, seven Constapels seer geoeffent in haer konst, twee Adjutants of helpers, twee Lootsen, een Barbier, ende een Monick van d' order Scoraphica, om haer te biechten. Hy gaf daer na d' instructie aen haer Hooftofficier, hoe dat hy sijn ordere soude volgen: en dat, soo de Gouverneur van Cartagena hem niet by stondt met volck en vaertuygen, als hy het van hem eyschten, dat hy hem dan een Request soude presenteeren in de naem van sijn Majesteyt, en dat hy sijn scheepen voorsien soude met volck soo veel als hy van nooden hadde, ende nochtans belaste hy hem sijn reys te vervorderen naer het Eylandt, ende aldaer de hernemingh van het selve in 't werck te stellen, dewijl hy een bequame quantiteyt van moedige soldaten mede hadde. Hy gaf hem credijt-brieven voor d' alderrijckste kitsen van Cartagea, en deed het Schip toemaecken, versiende het selve met meer ammonitie van oorlogh. Daer na monsterde hy het volck, en deedse scheep gaen. Op den veertienden dito 's morgens gingh sijn Ed. scheep, om het Schip buyten de haven te brengen, en siende dat de windt goedt was, deede hy het volck vergaderen, die hy aenmoedighde en voorstelden, dat sy schuldigh waren, het heylige Catholijcke Geloof voor te staen, als mede de stoutigheydt der Ketters in 't breecken van de Kercken te straffen; ende dat het scheen dat sy de wapens van sijne Majesteyt niet vreesden, dewijle sy de stoutigheydt hadden om sijne landen in te neemen, 't welck hy, soo langh als hy regeeren soude, niet soude lijden, ende dat hy op de wederkomste met eenige geluckige victorie, alle die soude recompen-

seeren, die haer schuldighe plicht voldaen hadden. Met dese reden, vol van een brandende genegentheydt, die alle de herten doordrongh, nam hy afscheydt, gaende van het Schip af, 't geen aenstonds onder zeyl gingh.

Sy quamen met het Schip in Cartagena, op den 22 dito, alwaer de Majoor sijn order volghde, gevende sijn instructie aen den Gouverneur over. Dese dit kloeckmoedigh voorneemen siende, resolveerde hem te helpen met een Fregat, een Galjoot, en drie Barquen, met hondert ses en twintigh man, te weten ses en sestigh Spanjaerden van sijn guarnisoen, en sestigh halve slachten, of Mulattos, ende als Hooftman, Don Joseph Ramirez de Leyba, evenwel onder het gebiedt van de Major, de welcke voorsien zijnde van alles, uyt Cartagena den tweeden Augustus tzeyl gingen.



illustratie
Drie schooten, die terstont beantwoord wierden...


Op den tienden dito quamen sy in 't gesicht van het Eylandt St. Cathalina, aen de westpunt, en niet tegenstaende een contrarie windt, quamen sy ten ancker voor de haven, hebbende een Barque verlooren op de Klip Quita Saignos, door een storm. De

vyandt haer siende, schoot drie schooten met scharp, die terstont beantwoord wierden met drie andere schooten. De Majoor stuerde yemandt naer haer toe, om haer te sommeeren en het Eylandt op te geven, terwijl sy het selve tegens d' artijckelen van de vreede, tusschen bey de Kroonen, ingenoomen hadden, ende soo se obstinaet waren, dat hy haer altemael door 't swaert soude doen vergaen. Waer op sy antwoorden, dat het Eylandt eertijds onder de Kroon van Engelandt hadde geresorteert, en datse liever souden sterven, als het tegenwoordigh wederom te geven.

Op Vrydagh den dartienden dito, quamen drie Swarten van de vyandt, aen boort van den Admirael, brengende tijdinge, dat se niet meer als twee en seventigh sterck op het Eylandt waren, ende dat sy daer bevreest waren sulck een macht voor haer oogen te sien. Met dese tijdinge gingen onse, die naer een geluckige victorie wenschten, wel geprepareert zijnde, ten ancker leggen onder de Canon schooten van de Forten, alwaerse sterck op schooten tot in den donckeren nacht toe.

Op Sondagh den seventienden, zijnde Hemelvaerts dagh van onse Lieve Vrouw, het weder wat bedaert zijnde, maeckte het volck haer gereedt om te landen, en de victorie wierdt op dese wijs bevochten.

Het Schip St. Vincent, als Admirael, gaf de geheele dagh vuur op de batterye, genaemt la Conception.

Het Schip St. Pedrito, als Vice Admirael, met de Galjoot, gaven vuur op de batterye genaemt St. Jago.

De Sloepen brachten het volck aen landt, aen de batterye St. Jago, ende daer van daen marcheerden sy naer de post de Cortadura genaemt. d' Adjutant Francisco Carceres, gingh met sijn volck, zijnde vijftien in 't getal, om de vyandtlijcke macht te erkennen, en quam aen het Fort de Cortadura, maer wierdt gecommandeert te retireeren, den vyandt hadde orgels van sestig pijpen, die se in een reys af schooten.

Den Capiteyn Don Joseph Ramirez de Leyba, gingh met sestigh koppen om het Fort la Cortadura te attaqueeren, 't geense naer een seer hard gevecht veroverden.

Capiteyn Juan Galeno, met negentigh koppen, half slachten,

ende Indianos, met drie Swarten, die van de vyandt ghekomen waren, passeerden door het geberghte heen, om van daer het Casteel St. Tereza te bevechten.

De Major Don Joseph Sanchez Ximenes, als Generael ende Gouverneur, quam uyt de batterye van St. Jacob, met de rest van het volck, ende ging de haven door met vier Sloepen, en quam in weerwil van den vyandt (die seer fel schoot met Canon en musquetten) aen landt. Op die tijdt begon de Capiteyn Juan Galeno op het Casteel te stormen, soo dat ons volck op drie plaetsen den vyandt te gelijck aenvielen; en dat soo couragieus, dat 'er ses van des vyandts volck wierden doodt geschooten. Den Vyandt, ziende datse het niet meer konden houden, namen de vlucht, en beslooten haer in het Fort de Cortadura, alwaer sy om quartier riepen; het leven wierdt haer gegunt, ende terstondt gaven sy alle de Fortificatien over. Aenstonds quam Don Joseph Ramirez over de brugh marcheeren, en in die stondt wierdt het gantsche Eylandt overgegeven, alwaer de vlagh wierd opgeheyst in den naem van sijne Majesteyt. Men deed oock datelijck een danck gebedt aen de Goddelijcke Majesteyt, die ons sulck een groote en geluckige victorie op den dagh van de Hemelvaert Maria, hadt gelieven te verleenen.

Het getal van d' Engelsche dooden was ses, en eenige gequetsten, nevens tseventigh gevangens: van d' onse wierdt een doodt geschooten, en vier gequetst.

Daer wierdt op het Eylandt gevonden twee duysent acht hondert ponden buskruydt, twee hondert en vijftigh ponden musquet koegels, acht hondert ponden lont, en meer andere amonitie van oorloge.

's Anderen daeghs deed de Major (volgens sijn schuldige plicht) twee Spanjaerden, die 't met d' Engelsche Rovers gehouden, ende de wapens tegens den Koningh hadden aengenoomen, arquebuseeren.

Den 10. September wierd' er een Engels Scheepje gesien, de Gouverneur gaf last aen Monsieur Simon, een Fransman van geboorte, dat hy seggen soude dat het Eylandt noch Engels was, het geen hy met alle vlijt dee, wanneer het scheepjen in de haven

quam, in hebbende veertien man, een vrouw, met een dochtertje. Dese sestien persoonen wierden by d' andere gevangens geset.

Dese Engelse Rovers wierden naer het Rijck gevoert, alwaer sijn Ed. order gaf datter drie van haer naer Panama souden gebracht worden, ende de rest in Puerto Villo blijven, om aen het Casteel St. Jeronima te wercken, van 't welcke sijn Ed. het bewerp soo sterck als konstigh gemaeckt heeft. Het is gebouwt op een gemaeckte grondt, in 't midden van de haven, en vierkantigh, van kalck en steen: sijn hooghte is 88. Geometrische voeten; de muuren zijn veertien voeten dick, yder Gordijne 75 voeten Diameter, dat samen doet drie hondert voeten Diameter met de Magasijnen, en al de werken die van binnen zijn. Dit Kasteel is gemaeckt buyten kosten van sijn Majesteyt, ende sijn Ed. heeft selver een groote somme geldts daer toe gegeven, etc.

 

Ick heb dit verhael hier van woordt tot woordt verhaelt, op dat den Lezer sien sou hoe groot geroep de Spanjaerden maecken van een saecke van weynigh belangh, en wat een toestel datse maeckten, om tseventigh man uyt een landt te helpen, daer sy graegh af wesen wilde; want niet tegenstaende de macht der Spanjaerden, hadden de Roovers het willen houden, sy hadden de Spanjaerden daer wel afkeeren konnen, als ick met de Figuer beter sal toonen in het derde deel van dit verhael.



illustratie


Vorige Volgende