De Americaensche zee-roovers

[p. 9]

aant.

II. Hooft-stuck.
Beschrijvingh van het eylandt Tortuga. Desselfs gewas en vruchten. Hoe de Fransen daer gekomen zijn. Tweemael door de Spanjaerden weder uytgedreven, ende hoe de reys-beschrijver aldaer drie mael is verkocht geweest.

HET Eylandt Tortuga leght aen de Noordt-zijde van het groote en vermaerde Eylandt Espaniola, omtrent twee mijlen van 't vaste Landt, op de hoogte van twintigh graden, dertigh minuten, Noorder breette, ende heeft omtrent⁺ sestien mijlen in de rondte. 't Heeft de naem van Tortuga gekreegen, om dat het de gedaente van een Schildtpad heeft, die de Spanjaerden Tortuga noemen. Het is seer klipachtigh, en evenwel bedeckt met groote Boomen, die op de klippen wassen, sonder dat men eenige aerde sien kan, want de wortelen van de Boomen leggen op de klippen bloot. De Noordtzijde is onbewoont, en seer ongemackelijck, door dien dat'er geen Haven noch Stranden zijn, als eenige plaetsen tussen de klippen; soo dat de Zuydzijde alleen bewoont is, en heeft maer een Haven, daer de Schepen aen konnen komen. Het geen dat bewoont⁺ is, is in quartieren verdeelt, en worden aldus genaemt; la Basse Terra is het voornaemste, van wegen de Haven, het Dorp⁺ is genaemt Cayone, een plaets daer de voornaemste Planters zijn. Lemiplantage is noch nieuw, en seer vruchtbaer in Taback; als mede la Ringot: dese plaetsen leggen aen het Westeynde van het selve Eylandt. La Montagne zijn d'eerste Plantagien, die op het Eylandt Tortuga gemaeckt werden. De haven is redelijck goet, en bevrijt van een Rif; daer zijn twee gaten om in te zeylen. Daer konnen Schepen met 70 Stucken in leggen, en is een seer schoone santgrondt.

+ Beschrijvinge van Tortuga.

+ Haven.

+ Plaetsen die bewoont zijn.

[p. 10]

⁺ Wat de Gewassen van het Eylandt Tortuga aengaet, daer groeyt veel schoon Hout, als Sackerdaenen, Stockvis-hout, Sandel, roodt, wit en geel. Het geel Sandel-hout wordt by d'Inwoonderen Bois de Chandelle genoemt, dat is Kaers-hout te seggen, om dat het soo licht brandt als een kaers, ende dient haer om toortsen van te maken, waer mede sy 's nachts gaen vissen. Daer wast oock het Lignum Sanctum, het welck in dese Landen Pock-hout genoemt wordt. De Boomen, die de Gom. Elemni draegen, wassen daer by menighte; van gelijcken de Radix China, maer is soo goet niet als d'Oost-Indische, is heel wit en sacht, soo dat de wilde Swijnen, niet anders vinden om te eten als desen Radix China. Men vindt daer oock het Kruydt, Aloë genaemt, en veel meer andere Medicinale Kruyden en Houtgewas; en oock seer bequaem Hout om Schepen en Huysen van te bouwen. Men vindt hier allerley Vruchten,⁺ gelijck men in de Caribes Eylanden vind, als Magniot, Patates, Igniamos, Water-Meloenen, Spaensche Meloenen, Goyaves, Banannes, Bacovens, Paquaies, Carosols, Mamains, Ananas, Acajous Appelen, en menighte andere vruchten, die ick (om den Lezer niet moeilijk te vallen) nu niet noemen sal. Daer wassen oock menighte van Palmite Boomen, om Wijn van te maecken, en met de Bladeren werden de Huysen gedeckt.

⁺ Daer zijn veel wilde swijnen, maer het jagen met Honden wordt verbooden, om dat men deselve niet uytroejen sal, uyt oorsaeck het Eylandt soo kleyn is: en soo de Vyandt quam, men soude sich in 't Bosch konnen retireeren, en leven van de jacht: nochtans is daer seer qualijck te jagen, om de klippen, die altemet bedeckt zijn van kleyne Bosschagien; en men valt daer in, eer men het gewaer wordt: op soo een manier zijnder verscheyde persoonen vermist. Men heeft oock veel geraemte gevonden, maer evenwel en kon men niet oordeelen, of sy onlangs gestorven waren, of niet.⁺ De wilde Duyven komen daer in sekere tijt van 't jaer met sulcken groote menighte, dat d'Inwoonders daer van konnen leven, sonder ander vleesch te gebruycken; maer als die tijdt verloopen is, soo en zijn sy niet meer goet, om gegeten te worden; worden dan mager, en bitter, ter oorsaeck van zeecker zaet, dat sy eten, het welck seer bitter is. Aen de Zee-kant vindt men groote menighte

+ Van Houten en Medicinale Kruyden, die op Tortuga wassen.

+ Vruchten.

+ Wilde Swijnen.

+ Groote menighte van wilde Duyven.

[p. 11]

van Zee- en Landt-krabben, die seer groot zijn, en goet om te eten.⁺ De Slaven en Dienaers eten die dickwijls, en zijn goet van smaeck, maer seer schadelijck aen het gesicht; want door het dickmaels eten daer van krijght men duyselinge, dat men altemets een quartier uurs is, sonder te konnen sien.

De Fransse eenige Colonien op het Eylant St. Christoffel geplant⁺ hebbende, en daer redelijck sterck zijnde, hebben eenige Vaertuygen uytgerust, en Westwaert aen gestuurt, om iets te ontdecken, soo dat sy de kust van het Eylandt Espagniola aengedaen hebben. Aldaer aen Landt gekoomen zijnde, hebben sy het selve seer vruchtbaer gevonden, en vermenighvuldight van alderhande wildt Gedierte, als wilde Stieren, Koeyen, Swijnen en Paerden; maer siende dat sy daer geen profijt mee souden konnen doen, sonder eenige schuylplaets te hebben, (om dat het Eylandt Espagniola wel bewoont is van de Spaense Natie) soo vonden sy goet het Eylandt Tortuga in te nemen, het geen sy deden, verjagende tien of twaelf Spanjaerden, die daer op waren, en bleven daer⁺ omtrent een half jaer, sonder dat iemandt haer moveerden; sy voeren over met haer Canoos na het groote Landt, en begonnen op het Eylandt Tortuga Plantagies te maecken, en ontbooden noch meer Volck van boven. Ondertusschen de Spanjaerden dit niet wel aensien konnende, rusten eenige Vaertuygen uyt, en quamen om Tortuga weder in te nemen, het geen haer wel geluckt is; want⁺ soo dra sy van de Fransen gesien wierden, vluchten sy met haer Goedt in 't Bosch, en voeren 's nachts met haer Canoos na 't vaste Landt; en hadden het voordeel, dat sy niet belemmert waren met Vrouwen en Kinderen, soo dat een ieder boschwaert in liep, om de kost te soecken, en oock haer mackers te waerschouwen, om geen tijd aen de Spanjaerden te geven, op Tortuga eenige Fortificatien te maecken. De Spanjaerden voeren mee over en meenden haer te verdrijven, en van honger te doen sterven, gelijck sy de Indianen gedaen hadden, maer het wilde haer niet wel gelucken; want de Fransse waren wel voorsien van Kruyt, Loot, en goede Vuur-roers. Sy namen de gelegentheydt op een tijdt waer, wanneer de Spanjaerden⁺ meest na 't groote Landt gevaren waren, met hun geweer, en veel volck, om de Franssen te soecken, soo keerden deselve

+ Krabben verswacken het gesicht.

+ De Franse rusten eenige Vaertuygen uyt, om Westwaert aen te gaen ontdecken.

+ Komen aen het Eylandt Espagnola.

+ Nemen Tortuga in.

+ De Franse hernemen het Eylant Tortuga.

[p. 12]

met haer Canoos weder nae Tortuga, en verjoegen alle de Spanjaerden, die daer noch waren, beletten de ander weder te komen, en bleven meester van het Eylandt.

... eenige Fortificatien te maecken.

De Fransse weder meester van het Eylandt zijnde,⁺ ontbooden secours van boven, en versochten aen de Gouverneur of Generaal van St. Christoffel, dat hy haer geliefde een Gouverneur te senden, om het volck beter onder gehoorsaemheydt te brengen, en aldaer een Colonie te planten. Den

+ Ontbieden een Gouverneur, om een Colonie te planten.

[p. 13]

Generael, die sulcks wel aenstondt, gaf terstondt ordre aen een Schip, het welck op de Reede lagh om het selve klaer te maecken, en sondt tot Gouverneur van Tortuga, Monsr. le Vasseur, met veel Volck, en alderhande noodige behoeften.

Het verzoek aan den Gouverneur van St. Christoffel.

Dese Gouverneur aldaer gekomen zijnde, liet een Sterckte op⁺ werpen op een klip, die de Haven kond bevrijden voor Vijandtlijcke Scheepen. Dit Fort is ongenakelijck, als van een zijde, noch en konnen niet meer, als twee persoonen nevens malkanderen in gaen. In 't midden van het selve is een holligheydt in de klip, dat tot een Amnonitie-huys dient: en daer boven een bequame

+ De Gouverneur van Tortuga bouwt een Fort.

[p. 14]

gelegenheydt, om een Batterye te maecken. De Gouverneur liet op het Fort een Huys bouwen, en plante daer twee Metale Stucken op, en gebruyckte een ladder, om op te klimmen, welcke ladder konde opgehaelt worden. In het Fort komt een spruyt soet water, dat bequaem is om duysent menschen dagelijcks te voeden, en kan niet afgesneeden worden; want het komt uyt de klippen. Rontom het Fort zijn Plantagies, die seer vruchtbaer zijn in Taback en andere vruchten. Doen de Fransse aldaer hun Colonie geplant hadden, en redelijck sterk wierden, begon Elck sijn heyl te soecken; eenige voeren over nae 't groote Landt, om te gaen jagen, om Huyden te bekoomen; andere, die niet geneegen waren om sulcks te doen, begaven haer op de roof, en gingen op de Spaensche kunsten kapen, gelijck sy noch heeden doen; de overige, die wijven hadden, bleven op het Eylandt, sommigen maeckten Plantagies, en planten Taback; andere gingen tappen, soo dat ieder een gelegentheydt vondt om sich t' onderhouden.

De Spanjaerden en konden dat werck met geen goede oogen aensien, oordeelende dat de Franssen daer soo machtigh soude worden, dat sy op het laatste haer uyt het groote Eylandt souden doen verhuysen; namen de gelegenheydt waer, wanneer veel⁺ Fransse in Zee, en eenige op de jacht waren. Sy rusten dan hunne Canoos toe, en landden voor de tweede mael op Tortuga, met gelegentheydt van eenige Fransse gevangens, die sy by hen hadden; de Spanjaerden waren 800 man sterck. De Franssen en konden hun het landen niet beletten, begaven hun derhalven in het Fort. Den Gouverneur liet al de boomen omtrent het Fort afkappen, om den Vyandt beter te konnen sien; de Spanjaerden siende dat 'er geen kans was, sonder Geschut het selve te dwingen, raetslaegden hoe sy het best souden aenleggen. Sy sagen dat⁺ alleen de hooge boomen, die het Fort bedeckten, afgekapt waren, en dat het selve van den Bergh kon beschooten worden, maeckten een wegh, om het Geschut op deselve te brengen. Dese Bergh is tamelijck hoogh, en kan, als men daer boven op is, het geheele⁺ Eylandt rondt sien; hy is vlack, en rontom met klippen, soo dat het ongenaeckelijck is om te konnen komen, als door een wegh, die de Spanjaerden gemaeckt hebben, gelijck ick vervolgens verhalen sal.

+ Nieuwe aenslagh der Spanjaerden op Tortuga.

+ Onvoorsichtigheyt der Fransse.

+ Krijgen bystandt van hun mackers.

[p. 15]

Om van de noordtzijde op den Bergh te klimmen...

De Spanjaerden hadden by haer veel Slaven, en Arbeidtslieden, als Mattates, of Half-slach en Indianen, dese lieten sy arbeyden, om een wegh door de klippen te maken, en Geschut op den Bergh te krijgen, om een Baterye te planten, om het Fort te beschieten, daer de Franssen in waren, en haer tot overgeven te dwingen. Terwijl de Spanjaerden hier mee besig waeren, kregen de Franssen middel, om haer mackers te waerschouwen, en tot hulp te komen, gelijck geschiede. De Jagers, met die geene die haer op de kaep begeven, ver-

[p. 16]

aant.
voeghden sich te samen, en by nacht op Tortuga gelandt hebbende, kregen middel om van de noordtzijde op den Bergh te klimmen, dewijl sy daer wel bedreeven waren. De Spanjaerden hadden met groote moeyte twee Stucken Geschuts op den Bergh gekreegen, om des anderen daeghs op het Fort te cannonneeren, en wisten van de komste der Franssen niet; maer des morgens, wanneer de Spanjaerden besigh waren om hun Geschut in orde te stellen, quamen de Franssen van achteren, en deeden het meeste deel der Spanjaerden⁺ van boven neder in de steylte springen, daer sy hals en beenen braken, so dat daer niet een is van te recht gekoomen; d'overige sloegen sy doodt, sonder quartier te geven. De andere Spanjaerden, die beneeden waren, en het geschreeuw hoorde, oordeelden dat het boven op den Bergh niet wel geschapen stondt, gingen nae de Zeekant, en voeren terstondt over, wanhoopigh zijnde van ooyt Tortuga te bemachtigen.

Gouverneur Monsieur Ogeron.

De Gouverneurs van het Eylandt Tortuga hebben altijdt als Eygenaers geweest van het Eylandt, tot het Jaer sestien hondert vier en tsestigh, wanneer de Fransse West-Indische Compagnie het in het besit heeft genoomen, en aldaer Monsr. Ogeron, als Gouverneur, op gestelt, en hebben hun Colonie geplant, met haer Gecommitteerde en Dienaers, in meeninge om met de Spanjaerden eenige negotie te drijven, gelijck de Hollanders in Curassouw doen, doch sulcks is niet geluckt; sy wilden met vreemde Natien handelen, maer konden sulcks met hun eygen niet doen; want doen de Compagnie sijn begin nam, yder een, zoo wel Kapers, Jagers

+ De Spanjaerden geslagen.

[p. 17]

aant.
als Planters, kochten van de Compagnie, die alles op crediet gaf, maer wanneer het tot betaling quam, wierdt niemandt gevonden, soo dat de Compagnie is genootsaeckt geweest, haer Bevelhebbers t' ontbieden, en gaven last aen de selven, alles te verkoopen, het geen sy konden, en soo zijn sy daer uyt gescheyden.

... nam ik een besluit om op een kaperschip dienst te nemen.

Alle Dienaers van⁺ de Compagnie wierden verkocht, eenige voor twintigh en andere⁺ dertigh stucken van achten. Ik wierdt mede verkocht, als Dienaer van de Compagnie, en hadt juyst het ongeluk, dat ick by de snoodste schelm van het geheele Eylandt geraeckte: hy was als Onder-Gouverneur, of Luytenant Generaal, en deed my alle quaet, dat hy kon bedenken, ja deed my groote honger lijden, beletten my mijn konst te gebruycken, en wilde hebben, dat ick myvoor drie hondert stucken lossen soude, gelijck hy presenteerden my daer voor vry te laten. Eyndelijck door al 't geleeden ongemack, viel ick

+ De Fransse Compagnie handelt in menschenvlees.

+ De Rijsbeschrijver verkocht.

[p. 18]

in een sware sieckte, en mijn Meester, vresende dat ick sterven⁺ soude, verkocht my aen een Chirurgijn voor 70 stucken van achten. Soo dra ick gesont begon te worden, had ich niet om my te kleeden, als een oudt hemdt, en onderbroeck: mijn nieuwe Meester was vrij beter, als de eerste; want hy gaf my kleeding, en alles wat ick van nooden hadt, en wanneer ick hem een jaer gedient hadt, presenteerde hy my voor hondert vijftigh stucken van achten vry te laten, en soude soo lang met de betaling wachten, tot ick het geit gewonnen hadde.

⁺ Soo dra ick vry waer, was ick als Adam, doen hy eerst geschapen was. Ik en hadt niet, derhalven soo resolveerde ick my onder de Kapers of Rovers te begeven, alwaer ick gebleven ben tot het jaer sestienhondert en tseventig, en heb met haer verscheyde tochten bygewoont, en veel voorname Roofstucken bedreeven, gelijck hier nae beschreeven sal werden, naer eerst sal ick iets van het Eylandt Espagnola beschrijven, om den nieuwsgierigen Leser te voldoen, in alles, het geen aenmerckens waerdigh voorgevallen is in het Westelijcke deel van America.

+ Wordt ten tweede mael verkocht.

+ Maeckt sich vry.