De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 20. Brieven 2987-3141

3104 Aan Gilbert Cousin
Bazel, 11 maart 1536

Erasmus van Rotterdam aan Gilbert Cousin van Nozeroy, gegroet

Je brief van 18 februari heb ik pas op 28 februari ontvangen. Daaruit maak ik op dat mijn vorige brief je nog niet bereikt heeft.^1. Ik had deze nogal uitvoerige brief verstuurd met de stadskoerier, geadresseerd aan Étienne Desprez, opdat die via hem bij jou terechtkwam. Ik hoop dat je hem inmiddels ontvangen hebt.

1. Voor beide brieven geldt: niet overgeleverd.

[p. 306]

Nu een kort antwoord op je brief. Ik aanvaard je excuus voor je stilzwijgen niet van harte. Ik had liever gehad dat mijn vermoeden waar was, als zou je mij vergeten zijn doordat je vanwege een reeks gebeurtenissen enigszins de kluts kwijt was. Toch is je genegenheid voor mij me heel dierbaar, zij het dat je beklag over je situatie me minder plezier doet. Ik waardeer het dat je mijn boeken en brieven zo plichtsgetrouw onder de mensen in Besançon hebt verspreid, wat ik nu ook uit hun brieven heb kunnen vernemen.^2. Het lot van Lagnier betreur ik oprecht. Ik ben je dankbaar dat je mij attent hebt gemaakt op Lambelin.^3.

Oude vrienden overlijden, ik moet zorgen voor nieuwe als opvolgers. In Polen stierf Piotr Tomicki, bisschop van Krakau, in Freiburg Zasius. In Engeland heeft de dood iedereen weggenomen of heeft angst de mond gesnoerd. Zij die mij een jaargeld verschuldigd zijn voeren verontschuldigingen aan. Maar ik weet niet waarom Thomas Cromwell, de secretaris van de koning, die na de koning nu de meeste invloed heeft, mij onverwacht twintig angelotten als geschenk heeft gestuurd, de aartsbisschop van Canterbury achttien en de bisschop van Lincoln vijftien. Toch heeft geen van hen mij geschreven. Alleen Bedyll durfde te schrijven,^4. net zoals Eustache, de ambassadeur van de keizer, die dat vrijer deed dan wellicht raadzaam is. Ik denk dan ook dat de Engelsen toen het voorwoord van mijn Prediker nog niet hadden gezien. Hun ambassadeur in Duitsland is Edward Fox, de bisschop van Hereford.

Ik kom nu tot wat jou bezighoudt. Als je de omgang met mij zo weldadig vindt als je, meer uit beleefdheid dan naar waarheid, met overdrijving schrijft, weet dan dat die ook nu nog tot je beschikking staat. Ik heb niemand aangenomen behalve Lambert: hij is een jongeman met een uitstekend karakter, die mij bij de huishoudelijke werkzaamheden zeer van dienst is.^5. Na de onderbreking van het contact zal het er voor beiden alleen maar plezieriger op zijn. Je zult minder hoeven te doen, ik zal je voortaan van harte als vriend ontvangen en je zult merken dat ik een stuk royaler zal zijn. En als ik zal komen te overlijden, wordt ervoor gezorgd dat je een niet te versmaden erfdeel toevalt. Ga van jouw kant nu eens na welke ruimte je ouders en je eigen

2. Dit waren brieven die Cousin bij zijn vertrek uit Bazel meegenomen had; dus vóór de brief van Cousin van 28 februari, die nu beantwoord wordt, heeft Erasmus waarschijnlijk niets van hem vernomen. Dit zou betekenen dat brieven 3068 en 3080 niet door hem ontvangen zijn en misschien zelfs niet verstuurd zijn: eerder stijloefeningen dan brieven.

3. Simon Lagnier en Jean Lambelin zijn respectievelijk notaris en stadssecretaris in Besançon.

4. Zie brief 3058.

5. Lambert Coomans.

[p. 307]

verwikkelingen je nog laten. Je ouders zijn meer bezig met hun eigen zaken dan met de jouwe. Zij zoeken een pilaar waartegen het overhellende huis kan steunen.^6. Dit is bijna altijd de neiging van ouders die het aan vorming ontbreekt. Zij duwen een van hun kinderen in de richting van de monnikskap of het priesterschap, in de overtuiging dat alles voor hen gewaarborgd is als zij iemand aan God wijden die voor hen bidt. Maar ondertussen krijgen zij iemand die het kwaad over hen afroept. Met dat soort bedenkelijke praktijken verdoe je de beste jaren van je leven; ook al zou de rest naar je zin zijn, ik zou je toch adviseren om je van je ouders te distantiëren. Zij willen je voortdurend de les lezen en zij beseffen niet waarom zonen liberi genoemd worden.^7. Eerbied en genegenheid moeten altijd blijven voortduren, maar dat geldt niet voor gezag. Je ziet met hoeveel haat mensen die vaak het hoogst in aanzien staan tegenwoordig te kampen hebben. Als je hart uitgaat naar deze geloofsrichting, volg dan wat je wordt ingegeven. Maar als je, omdat het niet bij je leeftijd past, daarvan terugschrikt en je niet wilt of kunt terugkeren om met mij onder een dak te wonen, dan kun je vrij eenvoudig bij Damiaan van Goes je studies voortzetten. Als enige aanbeveling van mijn kant bij hem of bij anderen je kan helpen, weet dan dat het je daaraan nergens zal ontbreken. Als je zou afzien van je prebende op voorwaarde dat degene aan wie jij die over zou doen aan jou gedurende zes jaar zestig kronen betaalt en daarna verlost is van betaling van het jaargeld, dan biedt dat geld je de vrijheid om je studies voort te zetten. Een aangenamer lot zou je onderhand kunnen gaan toelachen. Als je naar hier terugkeert, dan hoe eerder hoe beter. Ik denk wel na over jouw Bourgondië, maar ik ben erg bang dat mijn gezondheid me hier houdt.

De brief van Odoni en Fileno heb ik met belangstelling gelezen. Die was weliswaar aan jou gericht, maar ging helemaal over mij. Wat Scaliger, evenals Pietro Corsi, nu weer voor een boekje tegen mij heeft uitgebraakt weet ik niet. Geen van beide heb ik onder ogen gehad. Voor je attenties ben ik je dankbaar. Zodra zich de gelegenheid voordoet zal ik graag iets terugdoen. Wij hadden hier een maand geleden vijgen uit Lyon. Anselmus Ephorinus stuurde mij vanuit Rome een afbeelding van La Goulette.^8.

Zie hier een eenvoudig geformuleerde bevestiging van mijn genegenheid voor jou en mijn onomwonden advies. De rest laat ik aan jouw oordeel over. Ik bid dat de Heer je een oordeel zal verschaffen dat je heel veel geluk brengt. In mij zul je een in alle opzichten oprechte vriend vinden. Het ga je heel goed.

6. Vergelijk Vergilius, Aeneis 12, 59.

7. Het Latijnse woord liberi kan betekenen ‘vrije personen’ maar ook ‘kinderen’.

8. Zie brief 3038.

[p. 308]

Bazel, 11 maart in het jaar 1536

Toen ik de kist omkeerde, vond ik daarin een brief van Philippus Montanus, die aan jou gericht was.

Door buikloop die al meer dan tien dagen duurt, word ik zwakker en zwakker tot de dood erop volgt. Ik heb deze brief twee keer verstuurd, omdat ik twijfelde of mijn eerste exemplaar bij jou bezorgd was. Het ga je goed.