De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 20. Brieven 2987-3141

[p. 280]

3089 Aan Andrzej Krzycki
Bazel, 1 februari 1536

Erasmus groet de zeereerwaarde prelaat Andrzej Krzycki aartsbisschop van Gniezno

In onze briefwisseling mag er dan soms enige onderbreking zijn, onze goede verstandhouding heeft er geenszins onder geleden. Ik weet maar al te goed door hoeveel bezigheden Uwe Hoogwaardige Excellentie in beslag wordt genomen, en het is denk ik u wel duidelijk hoe ik met mijn gezondheid te kampen heb, die mij bijna alle aandacht voor de studie onmogelijk maakt. Maar toen ik door brieven van vrienden vernam dat de eerwaarde monseigneur Piotr, bisschop van Krakau, uit ons midden was weggenomen en u tegelijkertijd tot aartsbisschop van Gniezno was benoemd, bood mij dat een dubbele gelegenheid mij verplicht te voelen om met deze brief een beetje harp te spelen en om, zoals Jupiter de inhoud van twee vaten mengde, zo ook in deze brief het aangename met het verdrietige te combineren.^1. Want ik moet u natuurlijk geluk wensen met het feit dat u op grond van uw bijzondere verdiensten tot zo'n hoogte gestegen bent dat uw vroomheid vandaar, als vanaf een bergtop, een uitstraling heeft met meer helderheid en een grotere reikwijdte. Aan de andere kant kan ik niet anders dan mijn tranen met de uwe vermengen en uw situatie evenzeer betreuren als de mijne: u die een nauwe bloedverwant heeft verloren die nog sterker met u was verbonden door zielsverwantschap en ik die beroofd ben van een zo toegenegen beschermheer en trooster. Want ik kan nauwelijks onder woorden brengen hoeveel troost en hoeveel vreugde al zijn brieven mij doorgaans brachten.

Misschien moet men ook het lot van heel Polen betreuren. Want wanneer valt de Kerk zo'n bisschop, de koning zo'n raadsheer, het rijk zo'n kanselier ten deel? Met hoeveel uitzonderlijke gaven had de goedheid van de hoogste God deze man begiftigd, met hoeveel overweldigende eigenschappen gesierd? Je zou kunnen zeggen dat hij door God is geschapen om het algemeen belang van de mensheid te dienen. Hoe gedegen en diepzinnig was zijn geleerdheid, hoe enthousiast zijn bestudering van de gewijde geschriften, hoe zichtbaar zijn wijsheid, hoe uitzonderlijk zijn bekwaamheid in het oplossen van problemen. Ten slotte, hoe beminnelijk en voorkomend, hoe bescheiden zonder een spoor van hoogmoed was hij, en dat terwijl hij beschikte over zulke uitzonderlijke van God gegeven talenten en zo'n hoogeerwaarde functie bekleedde. Hij is, naar men schrijft, gestorven op een wijze die paste bij al die eigenschappen. Het was te midden van de heilige geschriften waaraan hij zo verknocht was, dat hij vredig is ingeslapen. Hij blies namelijk zijn laatste adem uit zonder dat iemand van zijn aanwezige medewerkers er iets van merk-

1. Zie voor het harpspel Adagia 730; het is een metafoor voor het combineren van zoet en zuur, net als het beeld van de twee vaten van Jupiter uit Homerus, Ilias 24, 527 (Adagia 2087). Met hetzelfde Griekse woord kan behalve een bepaalde harp ook een type fluit aangeduid worden die lage en hoge tonen produceert.

[p. 281]

te. Je kunt ook zeggen: hij blies niet zijn laatste adem uit maar viel in slaap. Wanneer ik hierover nadenk, schaam ik mij ervoor om te huilen. Het is veeleer op z'n plaats om die drievoudig gelukkige ziel te feliciteren, die nu bij Christus een overvloedige oogst binnenhaalt voor het goede zaaiwerk dat hij tijdens zijn leven heeft gedaan.

Maar u zult dit beter kunnen beschrijven, en de roem van deze prelaat zal beter door uw trompet bezongen kunnen worden. U bent een veel grotere kunstenaar dan ik en u hebt alle kwaliteiten van de man door en door leren kennen en ervaren.

Tot ons dringt ternauwernood een flard van gerucht door.^2.

Ik twijfel er niet aan of u zult, gezien uw eerbied voor hem, deze man compleet in al zijn kleurschakeringen voor ons schilderen met uw trefzekere penseel. Als het welriekende parfum van zijn uitzonderlijke verdiensten weet door te dringen tot zo veel mogelijk mensen, draagt dat er in niet geringe mate toe bij om iedereen tot de juiste levenswijze aan te zetten. Bovendien is er geen risico aan verbonden om gestorvenen te eren, omdat er voor degene die geëerd wordt geen kans op overmoed bestaat en voor degene die eert geen verdenking van vleierij. Ik heb slechts geprobeerd om hem een beetje te bewieroken. Moge de Heer Uwe Hoogwaardige Excellentie in gezondheid bewaren.

Bazel, 1 februari in het jaar 1536 na Christus

2. Vergilius, Aeneis 7, 646.