De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 20. Brieven 2987-3141

3078 Van Damiaan van Goes
Padua, 22 december 1535

Allerhartelijkst gegroet. Al weer enige tijd geleden heb ik je via de handelsreizigers van Lukas Rem een brief gestuurd. Ik vrees dat die jou niet heeft bereikt,^1. omdat de pest nog steeds huishoudt in Augsburg en omdat, naar ik hoor, diezelfde Lukas Rem zijn tijd doorbrengt in de buurt van badhuizen vanwege een beroerte. Samen met deze brief heb ik het verslag gestuurd van de strafvoltrekking van Thomas More. Ik verzoek je mij mee te delen als je dat hebt ontvangen. Er waren ook brieven, toegevoegd aan de jouwe, bestemd voor Bonifacius Amerbach, Froben, Herwagen, Sigmund en Gilbert. Mochten die hun nog niet bereikt hebben, wil je hun dan in elk geval laten weten dat ik niet nalatig ben geweest met hun te antwoorden.

Mijn enige reden om je te schrijven is dat ik graag wil weten hoe het met je gezondheid gaat. Om vele redenen vind ik die het belangrijkst. Om niet al te zeer uit te weiden, laat ik die hier achterwege, vooral omdat ik er op een andere plaats en op een ander moment op terug zal komen. Ik verzoek je om mij, als je het niet bezwaarlijk vindt, schriftelijk op de hoogte te houden van je gezondheidstoestand.

Wij hebben hier geen ander nieuws dan over onze keizer en de Turken. Over onze keizer, dat hij na kerstmis in Rome wordt verwacht. Over zijn intocht in Napels stuur ik je een verslag in het Italiaans, tegelijk met enkele lofdichten aan zijn adres in het Latijn.^2. Wat de Turk betreft, er is ellende, zeg ik je, en nog eens ellende voor de Turk zelf en voor hen die het goed met hun rijk voorhebben.^3. Hij had het voornemen om vanuit Tauris, beladen met veel geroofde goederen en buit naar huis terug te keren. Hij begon zijn tocht, vorderde traag, omdat vaart maken onmogelijk was met een leger van die omvang, met zoveel bagage en met beduchtheid voor de vijand. En dan, op de dertiende oktober, vielen na de eerste wacht vijftienduizend Perzische keurtroepen zijn kamp binnen. Veertigduizend Turken raakten vermist, vierduizend werden tot slaaf gemaakt. Een enorm aantal Perzen, dat in ellendige krijgsge-

1. Deze brief is in elk geval niet overgeleverd.

2. Het verslag van de intocht is niet overgeleverd, enkele gedichtjes wel: via een achttiende-eeuwse kopie van brief en aanhangsel.

3. De koning van Frankrijk, bijvoorbeeld.

[p. 265]

vangenschap was geraakt kwam, als was er sprake van recht op repatriëring, weer vrij. De Turk zelf kon zich ternauwernood met de rest van zijn soldaten al vluchtend in veiligheid brengen, en wat hij nog aan oorlogswerktuigen had is daarmee verloren gegaan. Dit is zo waar als het orakel van Delphi.

Ik stuur je hierbij wat losse mededelingen over de dood van de bisschop van Rochester, die ik van een Engelse vriend ontving. Zo standvastig als hij was toen hij volop in het leven stond, was hij ook in het uur van zijn dood. Toen hij naar het schavot werd gebracht, legde hij aan een monnik op diens vraag enige passages uit de heilige tekst van het Nieuwe Testament uit waar deze al lange tijd geen raad mee had geweten. Hij legde die zo helder uit dat alle omstanders dachten dat een engel uit de hemel hem die influisterde. Je Prediker is bij ons al verkrijgbaar, een werk jou waardig, waaraan je niet zonder reden zo lang gewerkt hebt. Ik heb deze brief meegegeven aan Johann Georg Paumgartner, de zoon van Johann Paumgartner, met wie ik nauwe betrekkingen onderhoud. Ik hoop dat hij zal zorgen dat die met meer stiptheid bij jou wordt bezorgd. Het is een goede en verstandige jongen, die het goed met je voorheeft.

Nog altijd heb ik erg veel last van duizeligheid. Wanneer die optreedt kan ik noch tegen kou noch tegen warmte. Zoals ik het zie, zal ik steeds met de kraanvogels van plaats moeten veranderen. Het ga je goed en houd mij van je toestand op de hoogte.

Padua, 22 december in het jaar 1535

Dat ik dit niet zelf geschreven heb komt door mijn ziekte die mij nauwelijks in staat stelde om een eerste versie te maken. Nogmaals het beste

Damiaan van Goes, je vriend zoals je wel weet

De verzen waarvan in de brief sprake is:

Hercules kwam nooit voorbij zijn zuilen,
ook keizers kenden de nieuwe wereld niet.
Maar onze keizer, een tweede Hercules,
die in Afrika als overwinnaar monsters bedwingt,
heeft zich ver buiten Hercules' zuilen begeven
en de nieuwe wereld alom aan zich onderworpen.
Vandaar dat keizers en Hercules een stap terug moeten doen.

Nog een gedichtje.

Kort geleden was u groot in Europa, nu nog groter in Afrika,
binnenkort zult u, denk ik, de allergrootste keizer van Azië zijn.

[p. 266]

Nog een ander.

Omringd door Spaanse, Italiaanse, Duitse wapens
kunt u, keizer, overal als overwinnaar uit de strijd komen.

Nog een ander.

Dat de afgebeelde tweekoppige adelaar deels westwaarts, deels naar het oosten kijkt,
wil zeggen dat de ene helft al van onze keizer is en de andere helft dat nog zal worden.

En nog een ander.

Terwijl u voor al die duizenden gedode vijanden,
overmeesterde schepen en ingenomen steden
evenzoveel kransen toekomen,
wilt u, keizer, er heel graag nog één bij:
voor het opnemen van al die duizenden burgers.