De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 20. Brieven 2987-3141

[p. 258]

3073 Van Christoph van Stadion
Dillingen, 27 november 1535

Allerhartelijkst gegroet. De pas verschenen boeken over de manier van preken, zeer dierbare Erasmus, heb ik voor zover ik dat in mijn vrije tijd kon, meer vluchtig bekeken dan gelezen, en ik heb er niets laakbaars in aangetroffen. Zij beschrijven en leren de randvoorwaarden: welke ingetogenheid en plichtsbetrachting een predikant moet hebben en welke methode hij moet gebruiken om effectief te zijn, in de zin dat hij de toehoorders nieuwsgieriger maakt. Wat is er in deze tijd verhevener, zinvoller, ja onmisbaarder om te onderwijzen dan dit? Dat het volk zo lauw is in het geloof komt volgens mij alleen maar door het gebrek aan goede predikanten.

Toch moet mij één ding van het hart. Wanneer u in het eerste boek op bladzijde 41 onder meer schrijft: ‘Ook heden ten dage zijn er bepaalde hoge heren vergelijkbaar met Herodes, die Christus en zijn leer tot mikpunt van spot maken’, zou daaraan toegevoegd mogen worden: ‘Zoals Herodes vanwege Herodiades Johannes de Doper, een eerzaam en onschuldig man heeft laten onthoofden, zo heeft de koning van Engeland dat gedaan met twee mannen van volstrekt onbesproken gedrag, de bisschop van Rochester en More, vanwege zijn minnares’. Een in onze eeuw onmenselijke en ongehoorde daad. Ik heb de geschiedenis van de nieuwe martelaren niet zonder tranen en droefheid gelezen, en hoewel ik geen van beiden ooit heb ontmoet, heb ik toch voor de bisschop van Rochester en voor More vanwege hun door iedereen geprezen bijzondere deugdzaamheid diep respect gekregen. Zij zullen ongetwijfeld de kroon der martelaren ontvangen.

De keizer verblijft nog op Sicilië en het is nog niet zeker of hij naar Italië of Spanje zal gaan, of het moet zijn dat men denkt dat hij vanwege de dood van de hertog van Milaan naar Italië zal komen.^1.

Over de paus is niets te melden behalve dat hij, naar men zegt, uit alle macht zijn verwanten probeert te verrijken.

Koning Ferdinand zingt het oude liedje, ‘Het ontbreekt me aan goud en zilver’.^2. Niettemin bevrijdt hij anderen, zichzelf bevrijden kan of wil hij niet.

De pest houdt zich bij ons in. Met de dag neemt ze af, zij het dat ze op veel plaatsen nog nagloeit.

Ten aanzien van het concilie is er weinig hoop als gevolg van de verschillen van mening tussen de vorsten. De woordvoerder van de paus schreef mij

1. Keizer Karel was in Napels gearriveerd op 25 november 1535, twee dagen voor de datum van deze brief. De hertog van Milaan, Francesco Maria Sforza, was op 1 november 1535 zonder erfgenaam overleden; de koning van Frankrijk maakte aanspraak op het hertogdom voor zijn zoon Henri, die gehuwd was met Catherina de'Medici.

2. Vergelijk Handelingen 3, 6. Het vervolg van de passage, over bevrijden, stamt uit Marcus 15, 31 of Lucas 23, 35.

[p. 259]

dat onder meer, zoals u in de bijgevoegde brief kunt zien. En om niet totaal ondankbaar over te komen, stuur ik u zeventig kronen en tien voor uw secretaris Gilbert. Nu rest mij niets anders dan u te melden dat ik in mijn dagelijkse gebeden Christus verzoek om u voor ons nog lang en in goede gezondheid te bewaren omwille van het algemeen belang van de christenen.

Vanuit ons kasteel in Dillingen, 27 november 1535^3.

Uw Christoph, bisschop van Augsburg

Aan de zeer geachte theoloog Erasmus van Rotterdam, zijn vriend en leraar. Te Bazel

3. Vanwege de reformatie in Augsburg resideerde de bisschop al enige jaren in Dillingen.