De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 20. Brieven 2987-3141

3068 Van Gilbert Cousin
[Nozeroy], 2 november 1535

Gilbert Cousin van Nozeroy aan de onvergelijkelijke heer Desiderius Erasmus van Rotterdam, sieraad van alle geleerde theologen van onze tijd, eerbiedwaardige beschermheer, allerhartelijkst gegroet

Ik doe nu niets anders dan stilletjes treuren om mijn lot, Erasmus, uitzonderlijk sieraad van onze eeuw. Na mijn weldadige verblijf bij jou, waardoor ik in je directe nabij heid kon zijn, heb ik mij uit eigen beweging gewaagd aan allerlei niet voor de hand liggende uitdagingen. Toen ik bij jou was, was er niemand gelukkiger dan ik. Nu zou ik geloven dat er niemand ongelukkiger is. Niet zozeer omdat ik in de maalstroom van de wereld terechtgekomen ben, maar omdat ik het moet doen zonder het geleerde contact met jou. Hoewel niets mij aangenamer en eervoller was dan dat, begrijp ik niet welke kwade genius die mij mijn geluk misgunde, mij heeft dwarsgezeten. We zien maar al te vaak gebeuren dat wij ons geen zorgen maken zolang wij onbekommerd van het goeds genieten dat we hebben. Wij worden ons er pas dan van bewust, wanneer er geen mogelijkheid meer bestaat om het terug te krijgen.

Dat ik dit aan den lijve ondervind, doet mij in toenemende mate verdriet. Telkens als ik terugdenk aan jouw onvolprezen vriendelijkheid voor mij (en ik denk daar onophoudelijk aan) betreur ik niet alleen mijn besluit, maar bijna ook dat ik leef. Want ik constateer dat juist mensen die zich hebben onderscheiden door hun geleerdheid, geen enkel reisgevaar schuwen om maar Erasmus te kunnen ontmoeten en zich stuk voor stuk gelukkig wanen, telkens als jij je bereid toonde met hen te spreken en hun jouw vriendschap te gunnen. Ik was bijgeschreven op de lijst van je huisgenoten, waardoor ik met jou van aangezicht tot aangezicht kon verkeren, waardoor ik naar je zorgvuldig gekozen woorden kon luisteren, waarmee je als een tweede Pericles een angel achterlaat bij je toehoorders.^1. Daardoor was ik in de gelegenheid om jou, de coryfee en vorst van de geletterde wereld, over christelijke en andere onder-

1. Fragment van de komediedichter Eupolis, Dèmoi 6.

[p. 250]

werpen even geleerd als indrukwekkend van gedachten te horen wisselen. Dat alles heb ik tot mijn ongeluk prijsgegeven. Daarmee gooi ik precies datgene weg wat de meest gefortuneerde met geen mogelijkheid zou kunnen kopen.

Ik voel mij dan ook ellendig en werkelijk ongelukkig, ik die in plaats van te kunnen terugkeren naar mijn vaderland, verbannen ben naar de steengroeven van deze wereld. Ik zal de ellendige ruzies nu voor eeuwig de verdoemenis toewensen:^2. eeuwige verdoemenis aan hen die ervoor gezorgd hebben dat ik onbezonnen de kameraadschap heb vergooid die alle vormen van geluk kende en die mij hoog aanzien zou opleveren. Maar wat kun je ertegen doen?

Het juiste moment heeft aan de voorzijde haar, maar daarachter is het kaal.^3.

Heeft zich dat moment eenmaal aangediend, dan is het ook alweer verdwenen. Mijn ongeluk heeft mij zover gebracht dat ik deze tegenslagen maar moet verwerken. Omdat er niets anders op zit, zal ik zelf deze pijn met geduld moeten stillen. Blijf ondertussen, allergeleerdste Erasmus, met de mildheid jou eigen denken aan je beschermeling, die over het algemeen zo aan je verknocht is dat, mocht hij ooit weer de macht over zichzelf terugkrijgen, hij die helemaal aan je zal overdragen. Jouw ondergeschikte wil ik zijn en wil ik genoemd worden. Want mocht je mijn hulp kunnen gebruiken, dan zal niets mij dierbaarder zijn dan dat aan iedereen duidelijk is dat jij totale zeggenschap over mij hebt. Het ga je goed in voorspoed, sieraad en eer van onze eeuw, voortreffelijke en zeer geleerde Erasmus. Inderhaast geschreven, de dag na Allerheiligen.

2. De aard van de ellendige ruzie blijft in duister gehuld; misschien had die te maken met de wens van Cousin bij Erasmus te blijven en de wens van zijn ouders dat hij thuis zou komen.

3. Cato, Disticha 2, 26.