De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 20. Brieven 2987-3141

3020 Van Caspar Hedio
Straatsburg, 24 mei 1535

Gegroet. De twee Italianen Odoni en Fileno, inderdaad betrouwbare personen (dat vond jij ook), hebben mij op 21 mei 's avonds laat jouw brief bezorgd; ze hielden de brieven die jij hun gegeven had, in hun handen en ze waren in een juichende stemming dat hun het geluk ten deel gevallen was Erasmus te ontmoeten en gesprekken met hem te voeren, niet alleen mondeling maar ook per brief.^1. Mede namens hen dank ik je dat je hen zo vriendelijk hebt opgevangen.

Vanuit Polen heeft Jost L. Dietz mij in februari een brief geschreven waarin hij zichzelf gelukkig prees: door Christus' weldoen had hij zijn dochter teruggekregen, die net als de lamme uit het evangelie aan haar bed gekluisterd was en nu zelfs zo in doodsnood leek te verkeren dat vader haar een vaderlijke afscheidskus gaf en bad dat ze heen zou gaan naar Christus; hoe hij daarna zowel deze oudste dochter als zijn tweede dochter uitgehuwelijkt heeft aan echtgenoten die bekend staan om degelijkheid en deugd. Hij schrijft weer over Chrysostomus, met het doel dat ik hem Duits zal laten spreken; met enkele woorden over de paus, dat hij een goed man is die meer van zijn eigen vermogen heeft geleefd dan van beneficies,^2. en dat we daarom niet alle hoop moeten laten varen als de jaren zijn animo niet doven; over de keizer, die dingen onderneemt die belangrijk zijn en een keizer waardig; over de vervolging in Frankrijk; over de Engelsen; over de aangelegenheden van de Turken, die niet helemaal zo voorspoedig verlopen, zoals men kan vermoeden; en dat de koning van Polen een oorlog voorbereidt tegen de Moskovieten in Azië. Dit allemaal in weinig woorden, met veel haast, en opgeschreven door zijn secretaris, want de beste man ligt gekweld door jicht in bed en heeft de brief gedicteerd.

Men zegt dat de paus een gezant eropuit gestuurd heeft om enthousiasme te wekken voor het houden van een concilie. Ik zou jou echt een nieuwe

1. Erasmus' brieven aan Hedio, Odoni en Fileno zijn niet bewaard gebleven.

2. Alessandro Farnese, kardinaal sinds 1493, was goed bevriend met Giovanni de'Medici, de latere paus Leo x. Deze schonk hem vele beneficies, zodat zijn rijkdom nog flink toegenomen was toen hij paus Paulus iii werd.

[p. 112]

oude dag toewensen, beste Erasmus, die nog zo lang duurt dat, terwijl men niet in duisternis maar wel nachten lang overlegt over het organiseren van een concilie, de goede God jouw jaren zo aanvult dat jij erbij kunt zijn als er een vrije en christelijke vergadering komt waarin de waarheid gehoord wordt omdat alle harten voor God openstaan. Als jij, die uitblinkt in godsvrucht, geleerdheid en levenservaring, aanwezig bent, bevordert dat het algemene welzijn van de kerk: dan zouden door inspanning van jou en van anderen zoals jij die ruzies tussen de kerken tot zalige kalmte gebracht kunnen worden; het zijn ruzies waarin niet alleen de kerkleiders onderling strijden maar ook het kerkvolk verdeeld is (om een gevleugeld woord te gebruiken). Hier valt me die bekende passage uit Vergilius in, terwijl Neptunus de storm tot bedaren brengt, terwijl ‘fakkels en stenen rondvliegen’,

als zij dan ineens een man ontwaren die gezag uitstraalt door zijn eerbied en verdiensten, zwijgen zij, etc.^3.

Jij hebt dingen geschreven die hulp bieden en die heel lang mee zullen gaan, of het nu gaat over het onderrichten van de jeugd, de organisatie van scholen, welsprekendheid of over ontzag leren hebben voor God.

Maar ik vraag ook nog een zwanenzang van jou (wanneer de Ecclesiastes af is): omdat het concilie nog ver weg is en ‘de wetten in oorlogstijd zwijgen’^4. en de huidige oogst misschien nog niet rijp genoeg is, vraag ik je om, voordat je jouw zieltje aan Gods handen toevertrouwt en naar zijn woord in vrede weggaat van hier, jouw eerbiedwaardige ideeën na te laten aan de christelijke wereld en in een tekst die na je dood gepubliceerd kan worden (als het je beter lijkt dat niet tevoren te doen) te getuigen welk plan jou is ingegeven door hem die de geest van advies bezit, om vrede te stichten in de desastreuze situatie van de Kerk. Want als het van beschaving getuigt om weldaden te verrichten voor ondankbare mensen, voor mensen die tegenstribbelen en ook voor wie geen weldaad wil, twijfel er dan niet aan dat er wijd en zijd goedwillende mannen zijn die in tranen vaak klagen tegen God over de rampen van deze gistende tijd. Voor zulke mensen zal zo'n werkstuk van jou uiterst welkom zijn, zij zullen het lezen met bereidwillige aandacht en bereid zijn jouw aanwijzingen stipt op te volgen, heel anders dan dat laatste en nutteloze mensengeslacht bij Hesiodus.^5.

Maar, beste Erasmus, waar voert die eerlijkheid van jou mij naar toe? Jij verwelkomt gewoon een brief van mij, en de betrouwbare personen die ik je

3. Vergilius, Aeneis 1, 150 (fakkels en stenen) en 151-152.

4. Cicero, Pro Milone 4, 11.

5. Hesiodus, Werken en Dagen 174-179.

[p. 113]

aanbeveel, onthaal jij zo vriendelijk dat ik hier commentaar zit te leveren op deze zo moeilijke kwestie: ik, een jongmens zonder levenservaring, tegenover jou, een oude man wat levenswijsheid en wat leeftijd betreft, iemand die geen aansporingen van een ander nodig heeft; maar ik hoop dat je dit alles goed zult opvatten met jouw liefdevolle waardering ‘die een ander niets aanrekent en alles verdraagt en liefheeft’.^6. Het ga je goed.

Je krijgt de groeten van Odoni en Fileno, en ze bevelen zich bij jou aan.

Straatsburg, 24 mei [15]35

Caspar Hedio, predikant te Straatsburg, zeer toegewijd aan Uwe Excellentie

In Turkije heerst zo'n gebrek aan graan, zegt men, dat de hoeveelheid die een paard kan vervoeren, verkocht wordt voor 18 dukaten.

Aan de zeer hooggeachte Erasmus van Rotterdam, zijn zeer dierbare meerdere. Te Freiburg

6. 1 Korintiërs 13, 5-7.