De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 15. Brieven 2082-2203

[p. 245]

2176 Aan Jan Antonin
Freiburg, 9 juni 1529

Erasmus van Rotterdam groet de arts Jan Antonin

Vanwege mijn bijzondere genegenheid voor jou, mijn beste Antonin, heb ik met je ziekte niet alleen treurend, maar ook machteloos meegeleefd. Je vrienden schreven^1. immers dat je ziekte van die aard was, dat de dood de voorkeur verdiende. Hoe minder hoop ik had dat je gezondheid zou terugkeren, des te minder kon ik met mijn verdriet worden getroost. Ik heb - het enige dat ik kon doen - de hoogste geneesheer voor wie het geen moeite kost zelfs mensen uit hun graf weer tot leven te wekken, met vurige gebeden aangeroepen in de hoop dat hij over jou zijn barmhartigheid zou laten schijnen.

Heel wat mensen zijn hier door dezelfde kwaal jammerlijk en lang geteisterd, sommigen zij er ook aan overleden. Bij de familie Froben^2. zijn er enkelen tegen alle verwachting in hersteld, terwijl daarentegen artsen die voortdurend aanwezig waren geen enkele hulp boden. In Italië is Richard Pace^3. door dezelfde ziekte getroffen, iemand die een voortdurend goede gezondheid en zelfs onsterfelijkheid verdient. Toen de artsen wanhoopten is hij naar zijn Engeland teruggekeerd en weliswaar laat, maar volledig hersteld. Des te groter was mijn vreugde omdat ik het niet verwachtte.

Ook zelf ben ik niet geheel vrij gebleven van deze ziekte. Herhaaldelijk voelde ik rond mijn navel geen pijn, maar iets ongemakkelijks. Toch trad verlichting op toen mijn darmen leeg waren. Intussen danste de pest bij mijn huis rond en, zoals Vergilius zegt,^4. stond heel dichtbij Ucalegon in brand; ik verkeerde in een gevaarlijke situatie omdat aan iedere kant de muur van de buren brandde.^5. Toch is dankzij Gods bescherming niemand van mijn mensen besmet geraakt.

Dat de artsen jou na een laatste vaarwel hebben opgegeven is voor jou gunstig uitgevallen. Want dit had tot gevolg dat je, van menselijke hulp verstoken, je volledig tot hem hebt gewend die als enige ziekte toebrengt en

1. Zie brieven 1953, 1958 en 2011, p. 182.

2. Zie brieven 2031 en 2033.

3. Zie vorige noot.

4. Aeneis 2, 311-312.

5. Ucalegon woonde in Troje naast Aeneas. ‘De buurman Ucalegon staat in brand’ werd spreekwoordelijk voor dreigend gevaar; zie Horatius, Epistolae 1, 18, 84; Juvenalis 3, 198-202.

[p. 246]

geneest, laat doodgaan en doet leven. In je vroomheid schrijf jij je onheil aan je zonden toe. Want geen enkele sterveling is vrij van elk vergrijp. Overigens brengt de Heer dergelijke rampspoed niet altijd toe om zonden te bestraffen, maar beproeft hij met dergelijke methoden herhaaldelijk het geloof en de naastenliefde van zijn mensen. Hiermee bezorgt hij hun een mogelijkheid om vroomheid te beoefenen met de bedoeling zijn vrienden glorievoller te kronen of anderen een voorbeeld te geven, waarmee hij laat zien dat iemand die vol vertrouwen de Heer om hulp heeft gevraagd, bij geen enkele ramp hoeft te wanhopen. Jona riep uit de buik van het zeemonster en is aan het daglicht teruggegeven. De redding door God is dan het meest nabij wanneer de hoop op menselijke hulp het kleinst is. Hij werd gered en met een gezang verheerlijkte hij Gods barmhartigheid.^6. Jij koestert ook vrome gedachten omdat je niet wilt zwijgen over de grote barmhartigheid van je heiland tegenover jou. Hij is gerechtvaardigd in zijn woorden^7. en heeft gedaan wat hij heeft beloofd. Want zelf zei hij via de profeet Joël: ‘Ieder die de naam van de Heer aanroept, zal behouden blijven.’^8. Door de mond van de psalmist sprak hij: ‘Hij zal naar mij roepen en ik zal hem antwoorden; ik ben bij hem in de benauwdheid, ik zal hem redden en roem bezorgen.’^9.

Daarom vereren wij, mijn beste Antonin, de buitengewone goedertierenheid die de Heer jou heeft betoond. Wij danken hem omdat hij voor ons een vriend die dierbaarder is dan ons leven, heeft genezen, en vooral omdat hij in jou ons heeft gered die in even groot gevaar verkeerden.

De onophoudelijke goedgunstigheid van de eerwaarde bisschop van Krakau^10. tegenover jou is mij zo dierbaar dat, als hij mij een rijke prebende had geschonken, hij mij minder aan zich had verplicht dan met zijn genegenheid voor jou. Een man die geboren is om in het openbaar en privé iedereen te helpen! Moge de Heer die alle vroomheid beloont, hem beloningen geven die met zijn verdiensten in overeenstemming zijn. En moge hij jouw uitmuntende echtgenote, die zelfs niet door een ziekte die wreder is dan de dood, van haar echtgenoot kon worden losgerukt, als beloning voor haar doorstane ellende een overvloedige blijdschap als rente geven. Wees hierna opgewekt, mijn beste vriend. Door Gods hulp is de storm verdwenen, door zijn goedertierenheid zal er aangename rust op volgen. Houd je slechts verre van al te heftige zorgen of activiteiten die niet gelegen komen of te veel van je vergen, totdat je gezondheid haar oude kracht heeft teruggekregen.

6. Zie Jona 2-3.

7. Vgl. Romeinen 3:4 en Psalm 51:6.

8. Joël 2:32.

9. Psalm 91:15.

10. Piotr Tomicki; zie brief 2173.

[p. 247]

Ik heb gelezen dat sommige mensen die door verdriet waren overmand, onmiddellijk hun laatste adem hebben uitgeblazen nadat zich plotseling iets vreugdevols had voorgedaan. Van dit gevaar was ik niet zo ver verwijderd, als Johann Henckel niet een poos geleden met zijn brief^11. enige hoop op je genezing had laten zien en als kort daarop onze vriend Justus niet had geschreven^12. dat je geheel en al van de ziekte was bevrijd, maar je krachten nog niet volledig waren hersteld. Moge de Heer die jou aan het leven heeft teruggegeven, met zijn kracht al jouw geestelijke en lichamelijke voorspoed bestendigen. Ik zou willen dat je, mijn beste Antonin, alle bezorgdheid over mij laat varen.

Midden in de winter woedde er in Bazel een enorme brand. Ik zag gewapende groepen door de straten heen en weer rennen. Maar geen sterveling is getroffen en niemands huis is geplunderd. Men is alleen zo hevig tegen beelden en schilderijen van heiligen tekeergegaan dat ze zijn vernietigd.^13.

De brief van de bisschop van Szerém^14. zal ik beantwoorden als ik wat vrije tijd heb.^15. Degene aan wie ik deze brief toevertrouw,^16. gaat trouwens niet naar Krakau. Moge de Heer Jezus jou, mijn zo dierbare vriend, met je allerliefste echtgenote in goede gezondheid laten leven.

Freiburg, 9 juni 1529

11. Niet in brief 2011, maar wellicht in een van de brieven die aan het begin van brief 2110 worden vermeld.

12. Justus Decius. Zijn brief is niet bewaard gebleven; misschien was deze het antwoord op brief 2031 en beantwoordde Erasmus hem met brief 2175.

13. De beeldenstorm van 8-9 februari; zie brief 2097, noot 1.

14. István Brodarics; de brief is niet bewaard gebleven.

15. Zie brief 2178.

16. Zie brief 2174, noot 8.