De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 15. Brieven 2082-2203

2165 Aan Emilio de' Migli
Freiburg, 17 mei 1529

Aan de zeer geachte heer Emilio de' Migli uit Brescia, mijn bijzondere vriend

Hartelijk gegroet. Weet, zeer geachte heer, dat ik beide brieven^1. heb ontvangen. Ik beantwoord ze nu met zogezegd^2. dezelfde olie. Waarom is trouwens een antwoord nodig, omdat ik Maggi als koerier heb die naar ik meen snel naar u zal terugkeren.

Het is geen regelrechte leugen van dominicanen en franciscanen als ze verkondigen dat ik dood ben. Herhaaldelijk moet ik een gevecht leveren met een handlanger van de dood, een niersteen. Daarbij sla ik de last van de ouderdom maar over hoewel ik niet veel redenen heb deze te aan te klagen, om maar te zwijgen over de buitensporige inspanningen bij mijn wetenschappelijk werk en niet te spreken over de voortdurende conflicten met al die monsters die mij nu eens aan deze, dan weer aan die kant aanvallen. Ik weet niet of men dit een leven mag noemen. Maar geen enkele inspanning zou mij tegenstaan als ik niet merkte dat het in deze tijden met alles slechter gaat. Ik hoor orthodoxen en ketters, ik hoor katholieken en antichristen,

1. Naast brief 2154 een eerdere niet bewaard gebleven brief.

2. Adagia 362; bedoeld is met evenveel tijd en inspanning.

[p. 226]

maar Christus zie ik nergens. Al lang verkeert de wereld in barensnood. Ik hoop dat hij met Christus als vroedvrouw iets goeds voortbrengt! Anders zie ik geen enkele hoop. Zolang het farizeïsme met de kracht van het evangelie strijdt, tiert het heidendom welig. Veel mensen hopen dat het kwaad kan worden verzacht door hen die juist het kwaad hebben veroorzaakt. Maar ik ben bang dat het nog meer verergert.

Ik zou willen dat mijn Enchiridion zoveel geleerdheid bevat dat het uw aandacht verdient of zo sterk de vroomheid zou bevorderen, dat u van uw inspanning geen spijt hebt en u zich niet ergert aan de vijandigheid die het teweegbrengt. In Spanje^3. immers heeft de omzetting in de volkstaal een verbazingwekkend rumoer van spechten en kraaien veroorzaakt. Het werk was daartegen niet bestand geweest als het niet de steun van enkele aanzienlijke personen, maar vooral van de keizer had gekregen.

De reden waarom zij hun uiterste best doen om te verhinderen dat er iets van mijn geschriften in de volkstaal spreekt, ligt voor de hand. Overal bazuinen zij gepaste en ongepaste dingen over mij rond en heel veel mensen overtuigen zij daarvan. Wat zou er gebeuren als zij niet een proces bij verstek winnen? Als mijn geschriften in de volkstaal spraken, zouden weldra hun meest schaamteloze leugens aan het licht komen. Toch zou er minder vijandigheid zijn als u het voorwoord aan Paul Volz^4. weglaat, als u enkele dubbelzinnige woorden die tot laster kunnen leiden, uitlegt en al te krasse uitspraken op een handige manier wijze matigt. We moeten deze hoogst leugenachtige tijd ter wille zijn en waar mogelijk Paulus^5. navolgen die alles voor allen werd om allen te winnen. Er is verder geen sprake van dat ik een uitgave van dit werk^6. zou willen tegenhouden. Het zou integendeel een vurige wens van mij zijn dat hetzelfde met mijn andere werken was gebeurd, vooral werken die minder vijandigheid opwekken en meer tot vroomheid bijdragen. Daartoe behoren de commentaren op vijf psalmen,^7. de werken Virginis et martyris comparatio,^8. De immensa Dei misericordia,^9. Institutio christiani matri-

3. Zie brieven 1556, p. 59, 1581, p. 135 en 1814, p. 64; maar vgl. brief 1742, p. 184. De vertaling was van de hand van Alonso Fernández de Madrid en verscheen in 1526 in Alcalá.

4. Brief 858.

5. 1 Korintiërs 9:21-22.

6. De vertaling van het Enchiridion.

7. Zie brieven 327, 1304, 1427, 1535 en 2017.

8. Zie brieven 1346 en 1475.

9. Zie brief 1474.

[p. 227]

monii,^10. De vidua christiana,^11. en de Parafrases.^12. Persoonlijk zou ik er geen moeite mee hebben een Franse of Nederlandse vertaler aan te stellen.^13. Maar het is een zeldzame vogel^14. die in zijn eigen taal zo'n grote prestatie kan leveren.

Van de loftuitingen die u mij uitbundig toezwaait, aanvaard ik alleen maar dat u zeer op mij gesteld bent, omdat u in uw oordeel over mij zo blind bent. Wanneer uw werk verschijnt zou u mij een groot plezier doen door mij een exemplaar te sturen, zodat ik ook zelf Italiaans leer spreken. Ik heb grote waardering voor de vaderlandsliefde van Bembo die ook dit sieraad naar zijn Italië, dat hij tot nog toe met zoveel voortreffelijke eigenschappen luister heeft verleend, terugbrengt.

Ik vrees dat u deze brief niet kunt lezen. Want ik schreef hem volledig onvoorbereid, zodat u, mijn dierbare Emilio, in elk geval hieruit kunt afleiden hoe warm mijn gevoelens voor u zijn. De rest krijgt u van Vincenzo^15. te horen die op mij als een vroom en oprecht iemand overkwam. Het ga u goed.

Freiburg im Breisgau, 17 mei 1529

Erasmus van Rotterdam, eigenhandig geschreven

10. Zie brief 1727.

11. Zie brief 2100.

12. Zie brieven 710, 916, 956, 1043, 1062, 1112, 1171, 1179, 1181, 1255, 1333, 1381, 1400 en 1414.

13. Erasmus wist blijkbaar niet dat een Nederlandse vertaling al in 1523 in Amsterdam en Antwerpen was verschenen. Van de uitgave van de Franse vertaling van Louis de Berquin (ca. 1525) was Erasmus wel op de hoogte; zie brief 1581, p. 135.

14. Adagia 1021.

15. Vincenzo Maggi; zie brief 2154.