De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 15. Brieven 2082-2203

2144 Van Pietro Bembo
Padua, 4 april 1529

Pietro Bembo groet Erasmus van Rotterdam hartelijk

Niet alleen jouw brief bezorgde mij een ongelooflijk genoegen, vooral omdat jij hem eigenhandig had geschreven - want daardoor kwam ik te weten dat het helemaal niet waar was wat bij ons met onbevestigde geruchten werd bericht, namelijk dat je door een of andere levensgevaarlijke ziekte werd geplaagd.^1. Ook de verstandige en aangename conversatie van je vriend Karel^2. die je bij mij aanbeveelt, vergrootte mijn genoegen. Hij zei te weten dat je in goede gezondheid verkeerde en dat afgezien van de storm^3. die over al die plaatsten heeft gewoed en waarvan jij melding maakt, jou persoonlijk geen ramp is overkomen. Daarom kon mij niets aangenamers worden overgebracht dan jouw brief of zijn verhaal. Want hoe minder talrijk degenen zijn die onze tijd met hun geschriften luister en rijkdom hebben verleend,

1. Vgl. brieven 2154, 2174, 2209 en 2324.

2. Karel Uutenhove, die brief 2106 had afgeleverd.

3. De beeldenstorm van 8-10 februari 1529; zie brief 2097, noot 1.

[p. 173]

des te onaangenamer was voor mij het bericht dat jij, die dit het best van iedereen hebt gedaan en nu zelfs met nog meer inspanning doet, niet alleen van Duitsland en Frankrijk, waar je buitengewoon geliefd bent, maar ook van Italië werd weggerukt. Hoe belangrijk vooral dit land jou vindt, bewijzen zonder meer jouw geschriften zelf. Zij hebben duidelijk niet alleen de ogen en harten van al onze mensen een genoegen bezorgd, maar ook hun bibliotheken gevuld.

Zo kom ik weer bij het feit dat jouw brief mij bijzonder aangenaam was. Ik zie daarbij duidelijk dat ik dezelfde omstandigheden als jij heb gekend. Toen je over mijn situatie in onzekerheid verkeerde (want je dacht misschien dat ik in Rome verbleef in die ellendige en zeer woelige tijden toen het is geplunderd en verwoest) heeft een brief^4. van mijn vriend Sadoleto zoals je schrijft jou van een onaangenaam gevoel bevrijd. Door die brief kwam je weten dat ik veel eerder naar Padua was gegaan. Na veel ellende heb ik deze stad als een haven na een storm bereikt om daar tot rust te komen. Was Sadoleto ook zelf maar bij zijn besluit gebleven zodat hij, toen hij eenmaal de provincie had opgezocht om van zijn vrije tijd te genieten, zich niet opnieuw door de golven van Rome had laten meesleuren!^5. Dan had het lot minder aanspraak op hem gemaakt. Maar de man, het meest onbaatzuchtig van iedereen, liet niet toe dat de paus^6. zich tevergeefs tot hem richtte en hem terugriep. Daarom is hij toen hij de opdracht had gekregen daarheen teruggekeerd. Het is hem niet kwalijk te nemen dat hij daar tegelijk met veel machtige en beroemde personen schade heeft geleden; eerder verdient hij lof omdat hij, voordat Rome werd ingenomen, als enige zich heeft bevrijd en daar is weggegaan.^7. Door zo te handelen is hij na een menselijke vergissing te hebben gemaakt ook op een verstandige wijze voortgegaan. Dit is het beste bewijs van een grote en vasthoudende geest en van een bijna goddelijk besluit.

Genoeg hierover gezegd. Ik vond het onaangenaam dat je wetenschappelijke arbeid door tumult dat bijna oorlog is, wordt verstoord en dat, naar ik hoor, de reeds lang bestaande verering van de almachtige God en de heilige ceremoniën van jullie allen, die door onze voorouders zijn overgeleverd, worden weggevaagd.^8. En ik betreurde jouw lot, want je bent een man op

4. Brief 2074, p. 326-327.

5. Sadoleto was in 1523 naar Carpentras gegaan, maar werd aan het eind van dat jaar naar Rome teruggeroepen.

6. Clemens vii, paus sinds 19 november 1523.

7. Naar eigen zeggen verliet hij Rome twintig dagen voordat de ‘Sacco di Roma’ op 6 mei 1527 begon; zie brief 2074, p. 326.

8. Zie brief 2097, noot 1.

[p. 174]

gevorderde leeftijd en je vindt rust in je voortreffelijke levenswijze, die wordt versterkt door je oordeelkundigheid en de lange duur van je leven en in je deugdzame handelen. Wie zou trouwens op dit moment niet meer redenen en argumenten hebben om bij Fortuna zijn beklag te doen? Als het jou met je gezondheid goed gaat zal de rest of een keer genezen of zul je dit moeten verdragen - want het zijn menselijke zaken. Dit geldt vooral voor verstandige lieden bij wie zolang als ze leven de loop van hun gedachten, hun wil en vroomheid niet gehinderd kunnen worden.

Karel Uutenhove zal bij mij dezelfde plaats hebben als bij jou. Want één aanbeveling van jou heeft voor mij evenveel waarde als al mijn vriendschappen. Zodoende ben ik niet alleen zonder enig persoonlijk nadeel, zoals je zelf schrijft, hem behulpzaam voor het geval er iets is waarin ik hem van nut kan zijn, maar deel ik ook alles volledig met hem - mijn vrienden, mijn huis en zelfs mijn geld (waar jij een uitzondering voor maakt) als hij dat wil gebruiken. Als je denkt dat helemaal niets zo van jou is als al mijn bezittingen en mij zelf, zal ik jou in je mening niet teleurstellen. Dit ben ik zowel aan jouw voortreffelijke eigenschappen en geleerdheid als aan jouw mening over mij verschuldigd. Het ga je goed.

Padua, 4 april 1529