De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 15. Brieven 2082-2203

2137 Van Hermann von Neuenahr
Speyer, 31 maart 1529

Hartelijk gegroet. Over de onrust die kort geleden bij jullie heerste, worden hier uiteenlopende dingen verteld. Ik denk in elk geval dat, hoe de situatie ook moge zijn, dit alleen maar het onheilspellende begin van een toekomstige opstand is. Overal lijkt de sombere aard van de gebeurtenissen binnenkort op een duidelijke ramp uit te lopen. Ik zou willen dat ik gerieflijk ergens kon reizen totdat het lot één kant was opgegaan. Maar in deze tijd kent de wereld zo weinig vrede dat ik niet zie waar iemand veilig kan leven. We moeten daarom op de afloop wachten en zullen intussen God laten doen wat hij maar wil.

Ik stuur je opnieuw mijn onbeduidende werkje^1. dat ik je verleden jaar had toegezonden. Op jouw aansporing heb ik enkele passages verbeterd die door onzorgvuldigheid niet goed waren geschreven; wellicht zijn er intussen andere fouten ingeslopen. Ik zou nu graag willen dat jij, als je denkt dat er van de inhoud zelf iets veranderd of zorgvuldiger behandeld moet worden, je een keer tijd wil gunnen om opmerkingen te maken. Als ik me niet vergis meende jij dat er nauwkeuriger op basis van de Heilige Schrift een fundament moet worden gelegd, waarmee wordt gewaarborgd dat men ketterijen met het gezag van Gods woord dient te onderscheiden. Ik zie niet op welke manier ik het uitgebreider kan behandelen. Want ketterijen of sekten komen in de Schrift heel zelden ter sprake en behalve in de brieven van de apostelen kun je nauwelijks iets vinden dat over ketterijen en ketters is

1. Er is geen boek op naam van Neuenahr gepubliceerd; wellicht schreef hij het anoniem.

[p. 164]

geschreven. Maar ik zou willen dat jij mij nu laat zien hoe ik dit bevredigend kan doen. Eerder had je mij erop gewezen dat ik uitvoerig bepaalde dingen over de sacramenten schreef die met het onderwerp weinig verband hielden, maar de passages had je niet aangeduid. Desondanks heb ik ergens een groot deel van de verhandeling geschrapt en vraag je opnieuw de betreffende plaatsen nu ook met een kruisje te markeren. Overal waar je denkt dat iets toegevoegd of verwijderd moet worden, laat ik dit volledig aan jouw eerlijkheid over. Daarna zal ik ervoor zorgen dat een nieuwe kopie onder andermans naam of anoniem in handen van enkele personen komt wier gezag bij dit onderwerp iets kan betekenen. Want ik zie dat het vooral noodzakelijk is dat de gemoederen van de leiders met bepaalde middelen worden gekalmeerd. Anders zal de situatie binnenkort in een opstand ontaarden. Vorsten steunen te veel op adviezen van pluimstrijkers. Luthers volgelingen zijn zulke slaven van hun emoties dat zij de zaak volledig hopeloos maken.

Mijn vorst^2. kent aan jouw gezag veel waarde toe, vooral in deze kwesties. Vandaar dat ik een paar dagen geleden, toen zich een gelegenheid aandiende, veel met hem over de onlusten in Bazel heb gesproken. Ten slotte begon ik hem ertoe over te halen dat hij je naar Keulen^3. zou uitnodigen. Zonder dat ik zo'n snel antwoord verwachtte, droeg hij me onmiddellijk op jou te laten weten dat je hem een groot genoegen zou doen als je je zo spoedig mogelijk hierheen begaf, en dat dit voor jou niet tot kosten zou leiden. Wanneer de rijksdag is ontbonden,^4. wat zonder twijfel binnen drie weken zal gebeuren, kun je naar Keulen uitwijken. Je zult daar niet alleen een beschermheer tegen waanzinnige sofisten treffen, maar ook een Hercules met zijn knots.

Ik wilde je dit dus per brief laten weten zodat je tenminste de gevoelens van mijn vorst daaruit kunt afleiden, ook als je persoonlijke situatie je naar elders roept. Maar als je bij je mening blijft dat je van woonplaats wilt veranderen, zie ik geen plaats die geschikter is dan Keulen. Daar zul je vrienden hebben die je ook wat je persoonlijke zaken betreft van nut zullen zijn, en een vorst die jou zo welgezind is dat je hem met recht een beschermheer kunt noemen. Maar het is aan jou te overwegen wat je het liefst doet. Schrijf me dat vooral terug. Omdat ik door verschillende bezigheden in beslag werd genomen, kon ik deze brief met moeite bij kaarslicht beëindigen. Het ga je goed, Erasmus.

Speyer, 31 maart 1529

2. Hermann von Wied, aartsbisschop van Keulen.

3. Ook in brief 2120 kwam een uitnodiging ter sprake; uit brief 2146 blijkt dat Erasmus Keulen al had afgewezen.

4. Op 22 april vond de laatste zitting plaats.

[p. 165]

Je dient de brief na lezing te verscheuren.

Je vriend Hermann von Neuenahr, proost te Keulen etc.

Aan de zeer geleerde Erasmus van Rotterdam, toonaangevend theoloog, zeer oprechte vriend. Te Bazel of Freiburg