De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 15. Brieven 2082-2203

2118 Aan Antonio Hoyos de Salamanca
Bazel, 10 maart 1529

Erasmus van Rotterdam groet Antonio, bisschop-elect van Gurk

U was zo vriendelijk mij twee brieven te schrijven, zeer geachte jongeman, die ik beide heb beantwoord. Toch heb ik niet met gelijke munt betaald. Want

[p. 108]

op uw eerste uitvoerige en zorgvuldig opgestelde brief^1. heb ik kortaf gereageerd; op uw tweede brief^2. die een normale lengte had, was mijn antwoord nog korter^3. omdat ik het op dat moment erg druk had; dit is trouwens bij mij altijd het geval. De bezorger van uw laatste brief beloofde dat hij naar mij zou terugkomen, maar hij heeft zich niet aan zijn woord gehouden. Maar na een paar dagen zei een dienaar^4. dat hij dezelfde brief aan een of andere priester had overhandigd. Als die mij heeft bedrogen, is er niets nieuws aan de hand: dit is het dagelijkse spel van degenen die zich op het nieuwe evangelie laten voorstaan. Als u me voor de derde keer hebt geschreven weet dan dat ik de brief niet heb ontvangen. In uw tweede brief vermoedde u dat ik onvoldoende had begrepen wat het wilde zeggen dat u op zoek was naar een vrij iemand.^5. Ik twijfelde, zeg ik eerlijk, of u een ongetrouwd persoon wilde of iemand die door deze sekten niet is aangetast. Toch veronderstelde ik dat beide het geval was. Maar ik heb eerder nooit het vermoeden gehad dat deze Peter^6. gehuwd is. Zie eens hoe weinig belangstelling ik heb voor de stad waarin een ander leeft.^7.

Alberto Pio heeft mij een jaar geleden^8. een werk gestuurd dat hij nu in Parijs heeft uitgegeven. Kort daarop volgde de ramp in Rome^9. en kon ik niet met zekerheid achterhalen waar Alberto verbleef. Zodoende dacht ik niet over een antwoord aan hem na. Met moeite ben ik eindelijk via brieven van vrienden te weten gekomen dat hij in Frankrijk verbleef. Met een brief^10. heb ik hem op het hart gedrukt de uitgave uit te stellen totdat hij mijn antwoord had ontvangen of, als hij dat niet wilde, de kritiek die hij zo weerzinwekkend maar zonder reden tegen mij had vergaard, te matigen. Maar het boek was al verschenen voordat mijn brief in Parijs kwam en pas laat heb ik een exemplaar gekregen. Zodoende besteedde ik vijf dagen^11. aan het herle-

1. De brief, in dezelfde tijd als brief 2096 geschreven, is niet bewaard gebleven.

2. Brief 2104.

3. De brief is niet bewaard gebleven.

4. Het is niet duidelijk of de tekst hier met ‘mijn dienaar’ of met ‘uw dienaar’ vertaald moet worden.

5. Zie brieven 2096 en 2104.

6. Peter Bitterlin; zie brief 2098, noot 3.

7. Vgl. Cicero, De officiis 1, 125.

8. Erasmus had het manuscript van Pio's Responsio paraenetica al in september 1526 ontvangen; zie brief 1744, p. 192.

9. De ‘Sacco di Roma’, mei 1527.

10. Brief 2080.

11. In brief 2108 spreekt Erasmus over zes dagen.

[p. 109]

zen van het boek en het opstellen van mijn Responsio.^12. Tevoren had ik al gehoord dat hij het werk niet op eigen kracht^13. had geschreven, en in Parijs voegde hij er met hulp van theologen bewijsplaatsen uit de Schrift aan toe. Dat heb ik afgeleid uit een vergelijking met de tekst die hij mij eigenhandig geschreven had toegezonden. Wellicht zal ik een weinig onpartijdige rechter lijken. Desondanks staat dit boek, tenzij ik volslagen blind ben, ver af van het talent en de geleerdheid die ik van Alberto verwachtte.

Tegelijk met mijn haastig geschreven Responsio stuur ik u de Vidua Christiana die ik desgevraagd aan Maria heb opgedragen, zuster van de keizer en voormalig koningin van Hongarije. Met dit onderwerp ben ik bepaald niet tevreden omdat ik het ingewikkeld vind en weinig geschikt voor een meisje dat, als ik mij niet vergis, op een huwelijk wordt voorbereid.^14. Toch heb ik papier met woorden gevuld. Maar ik ben benieuwd naar uw oordeel als u tenminste zo vriendelijk wilt zijn tussen uw serieuze studies door deze afleiding op te zoeken.

Deze storm is heel onaangenaam op mij overgekomen. Want terwijl mijn lichaam zo zwak is dat ik zelfs niet in het aangenaamste deel van de lente zonder groot gevaar voor mijn leven van wijn, slaapkamer en klimaat kan veranderen,^15. word ik nu in de winter gedwongen mijn nest te verlaten waar ik al bijna acht jaar^16. aan gewend ben. Met de kachels^17. kan ik even slecht overweg als met de dood. Toch moet de dobbelsteen worden geworpen,^18. wat de afloop ook moge zijn. Maar om veel redenen is het, denk ik, beter hierover te zwijgen;^19. hier en elders zijn mensen die mij bedreigen.

Ik zou degene die het paard van uw vriend Peter^20. terugbrengt meer boeken hebben laten meenemen als ik er zeker van was dat hij de last niet zou weigeren. Ik zal het een andere keer doen, als ik merk dat ik u daarmee een dienst bewijs. Moge onze Heer Jezus u met al uw dierbaren beschermen.

Bazel, 10 maart 1529

12. Zie brief 2108, noot 9.

13. In de tekst staat ‘suo Marte’; vgl. Adagia 519.

14. Maria was 23 jaar en weigerde te hertrouwen; zie ook brief 2110, noot 3.

15. Vgl. brieven 296, p. 258, 1805, p. 38 en 2112, p. 100.

16. Zeven jaar en bijna vier maanden.

17. Zie brief 2112, noot 1.

18. Adagia 332.

19. Vgl. brieven 2158, p. 209-210, en 2196, p. 302.

20. Peter Bitterlin.