De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 15. Brieven 2082-2203

2110 Aan Johann Henckel
Bazel, 26 februari 1529

Erasmus van Rotterdam groet Johann Henckel

Van jouw vier brieven^1. hebben mij er twee bereikt, zeer dierbare vriend in de Heer. Omdat ik begreep dat jou de zaak zeer ter harte ging en dat niet zonder reden, heb ik gedaan wat jij wilde; weliswaar met tegenzin omdat het onderwerp^2. niet eenvoudig was en onvoldoende samenhang vertoonde. Verder past het voorbeeld van een weduwe onvoldoende bij haar omdat zij, naar ik vermoed, voor een huwelijk is bestemd.^3. Het leek mij niet verstandig een troostschrift te schrijven voor een weduwe die zo gelukkig is, vooral omdat het nu zo laat komt.^4. Daarom heb ik de inhoud gevarieerd; of het met succes is, weet ik niet, want het is aan jou daarover te oordelen. Nu is het jouw taak mij in mijn onderdanigheid bij de doorluchtige koningin aan te bevelen omdat jij mij hiertoe hebt aangezet.

Van degene die ik als koerier stuur,^5. zul je de hele Ilias van mijn ellende^6. horen. Het is nauwelijks veilig deze aan een brief toe te vertrouwen, zo groot zijn de meningsverschillen. Voor een geschenk waarop je brief^7. enigszins leek te duiden hoef je geen moeite te doen. Ik denk dat ik voldoende voordeel met dit werk heb behaald, als wat ik heb geschreven de doorluchtige koningin welgevallig is. Wanneer zij uit eigen beweging met een of ander aandenken van haar welwillendheid jegens mij blijk wil geven, kan dit mijns inziens veilig genoeg worden toevertrouwd aan degene aan wie ik deze brief en het boek heb meegegeven. Ook dit laat ik trouwens aan je oor-

1. Twee hiervan waren brief 2011 en een duplicaat hiervan.

2. Van de Vidua Christiana (brief 2100); zie ook brief 2011, p. 183.

3. Het vermoeden bleek niet juist; Maria weigerde te hertrouwen. Vgl. brief 2118, p. 109.

4. Lodewijk ii was op 29 augustus 1526 overleden.

5. Felix Rex (Polyphemus).

6. Adagia 226.

7. Zie brief 2011, p. 183.

[p. 97]

deel over, want ik heb de man niet goed genoeg leren kennen. Vertel me hoe de situatie bij jou is; dat is mij meer welkom dan alle andere zaken.

De situatie is hier eenvoudig in waanzin ontaard; aan beide kanten gaat men mateloos tekeer. Béda heeft opnieuw een Apologia^8. tegen mij uitgegeven die dommer en waanzinniger is dan de eerste.^9. Er is ook een werkje van een of andere franciscaan Ludovicus^10. verschenen, een beschermer (let wel!) van zijn heilige orde, zo dwaas en onnozel dat niets de orde meer kon onteren. Toch gaat de man er prat op tot de gemeenschap van hen te behoren die van alle wereldse verlangens afstand hebben gedaan en volgens de ware regel van Franciscus, dat wil zeggen die van het evangelie, leven. Het blijkt een Spanjaard te zijn. Hetzelfde werkje schijnt in Spanje in de taal van dat land te zijn verschenen.^11.

Alberto Pio, vorst van Carpi, lange tijd ambassadeur van de keizer en zeer geliefd bij de paus, is nu bij de koning van Frankrijk terechtgekomen. Hij heeft een boek gepubliceerd^12. waaraan hij heel wat jaren heeft gewerkt en waarin hij twee zaken behandelt. Hij probeert iedereen ervan te overtuigen dat alle onrust in deze wereld door mijn toedoen is ontstaan. Daarnaast weerlegt hij de leerstellingen van Luther, maar met zulke zwakke argumenten dat het lijkt alsof hij over deze kwesties niet diep heeft nagedacht. Het is onzeker wat de paus doet. Ach, zette hij zich maar meer in voor de eendracht in de kerk dan voor zijn persoonlijke wraak!^13. Persoonlijk kan ik niets anders dan een bloedige afloop voorzien. Ik zou willen dat Christus hier als een deus ex machina deze onontwarbare tragedie plotseling een gelukkige ontknoping geeft. Wat de rijksdag in Speyer^14. ons zal brengen weet ik niet. Het ga je goed.

Bazel, 26 februari 1529

8. Apologia adversus clandestinos Lutheranos (Parijs, 1 februari 1529). Erasmus reageerde met Responsio ad notulas Bedaicas, toegevoegd aan de Responsio ad epistolam Alberti Pii, die in maart 1529 bij Froben verscheen.

9. De Annotationes tegen Erasmus en Lefèvre d'Étaples (1526); zie brieven 1664 en 1679.

10. Luis de Carvajal; zijn Apologia monasticae religionis diluens nugas Erasmi verscheen in 1528 in Salamanca en in 1529 in Parijs. Erasmus schreef daarop Responsio adversus febricitantis cuiusdam libellum, dat door Froben in maart 1529 werd gedrukt.

11. Een misvatting van Erasmus, die alleen over de editie van Salamanca had gehoord en haar niet had gezien.

12. Zie brief 2118 en verder brieven 1634, 1987 en 2080.

13. Vanwege de ‘Sacco di Roma’ (mei 1527).

14. Zie brief 2107, noot 1.