De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 13. Brieven 1802-1925

[p. 162]

1852 Van Claude-Louis Alardet
Chambéry, 3 augustus [1527]

Ik denk niet dat ik de moeite hoef te nemen, zeer geleerde Erasmus, om mezelf te vrijwaren van de verdenking van eerzucht, of mij te verontschuldigen voor mijn onbesuisdheid, omdat ik als onbetekenend persoon, opgegroeid tussen rotsen en steile bergwanden en minder dan gemiddeld onderlegd, niet aarzel Erasmus, een soort sterfelijke god,^1. brutaalweg met mijn beuzelarijen lastig te vallen. Ik weet best wel dat het iemand altijd een roemrijke naam oplevert als u hem ook maar het kortste briefje gunt. Toch moet u niet denken dat mij die korte route om glorie te verwerven zo toelachte, dat ik op commando van een soort onbezonnen geestdrift de hand aan dit werk geslagen heb en niet op aanraden van broederlijke naastenliefde. Ik zou anders terecht de indruk kunnen wekken dat ik de grenzen van de bescheidenheid overschreed. Ik schrijf dus niet om mezelf later bij de mensen aan te prijzen, omdat ik als jongeman, amper twee jaar meer dan drie lustra oud, een brief geschreven heb aan de driewerf grote held, Erasmus, ‘wie de faam bekendheid gaf voorbij de hoogste hemel’.^2. Wat anders zou ik tentoonspreiden dan een combinatie van onnadenkendheid en onbeschaamdheid? Ik schrijf om mijn broer te helpen, Amblard Alardet, die als secretaris in dienst is van de illustere hertog Karel van Savoye. Omdat hij naast zijn werk aan het hof nauwelijks de tijd heeft om, zoals de uitdrukking luidt, zijn oren te krabben,^3. kon ik hem niet een karweitje van één dag weigeren. Dat hield in dat ik een zekere predikant met monnikskap, genaamd Gachi, wiens onverteerbare praatzucht hij al in zijn eerdere brief uitvoerig voor u heeft beschreven, nogmaals voor u in zijn eigen kleuren afschilder,^4. maar dan beter, omdat er bijna niemand anders is die hem zo goed kent als ik. Daarom zal ik de man voor u beschrijven, zo onverhuld als de waarheid zelf geen leugen toelaat.

Jean Gachi behoort tot de groep leraren van die welbekende zeer heilige orde, die de onkundige massa met een geheel onterechte bijnaam eerbiedwaardige theologen en magisters noemt. Wat betreft leefwijze doet hij zich voor als een franciscaan met houten sandalen,^5. maar hij kent het stadse leven zeer goed. Hij is fors en goedgebouwd; bovendien heeft hij een groot gevoel van eigenwaarde, omdat hij, bedreven in de volkstaal, zich met zijn preken voor het volk gemakkelijk geliefd maakt bij gewone mensen. In de literatuur is hij zo weinig onderlegd, dat hij behalve sofistische nonsens en vraagstel-

1. Quintilianus, Institutio oratoria 1, 10, 5.

2. Vergilius, Aeneis 1, 379.

3. Adagia 1215.

4. Adagia 306.

5. Het Latijn heeft ‘lignipedem’. De observanten binnen de franciscaanse orde werden lignipedes of in het Italiaans zoccolanti genoemd wegens hun houten schoeisel.

[p. 163]

lingen waarmee een magister vertrouwd is, volstrekt niets weet. Maar wanneer hij zich in kerken onder het spreken breed maakt, mijn hemel! wat een redenaties, bewijzen, syllogismen gebruikt hij om de werken van Erasmus aan te vallen! Wat een voorwendsels bedenkt hij om jou van goddeloosheid te betichten! Wat een banale scheldwoorden, dwaze leugens, giftige aantijgingen (kwaadsprekerij is immers een machtig wapen) gebruikt hij als hij in je afwezigheid tegen je tekeergaat!

‘Maar hoe’, zult u zeggen, ‘kom ik daar aan mensen die het onrecht dat mij wordt aangedaan wreken?’ Ik zal het u eerlijk zeggen. Als eerste daalde mijn broer Amblard Alardet in de arena af om uw zaak met groot elan tegen zo'n bijzonder domme theoloog te verdedigen. Nooit vond hij immers voor zichzelf iets belangrijker dan u, juist u, Erasmus, te roemen, dan uw talent, uw kennis en welsprekendheid, zowel in het Grieks als het Latijn, in het openbaar en in kleine kring volmondig te prijzen en, zoals dat heet, met open fluit^6. telkens weer te bezingen. Meteen daarop was ikzelf niet zuinig met mijn pogingen (wat die ook waard waren) en worstelde ik met het vreselijke monster, om aan de liefhebbers van verfijnder taalonderwijs te laten zien wat mijn houding tegenover u is. Maar ik had weinig succes in de strijd tegen die praatjesmaker, die het met zijn geratel tegen twintig voor dat doel gekozen vrouwen had kunnen opnemen. Daarom meenden wij direct onze toevlucht te moeten nemen tot het plechtanker^7. en Erasmus te moeten waarschuwen. Hij moet die criticaster, die weigert te stoppen met leuteren, met een uitgebreide brief intomen; dan zou die man merken dat hij niet met een weerloos persoon te maken had. Of de man op zo'n manier onder de aandacht brengen van onze illustere vorst en de magistraat van Chambéry, dat Gachi eindelijk een keer zou begrijpen dat hij niet mocht wat hem tot nu toe beliefde te doen, en zou ophouden betere soorten studie tot last te zijn.^8.

Dit is het, zeer geleerde Erasmus, waarmee de twee Alardets u komen storen, zodat u weet dat dat rotsachtige, ruige Savoye met zijn talloze afgronden ook mannen voortbrengt die met oprechte en nimmer aflatende hoogachting Erasmus respecteren en vereren en met evenveel beleid als inzet voor uw reputatie opkomen. Het ga u goed.

Chambéry, 3 augustus

Louis Alardet, onvoorwaardelijk de uwe

Aan de uitmuntende theoloog, de heer Erasmus van Rotterdam. Te Bazel

6. Adagia 496, waar uitgelegd wordt dat de uitdrukking verwijst naar de vingergaten van een fluit.

7. Adagia 24.

8. Zie brieven 1891 (aan Gachi) en 1886 (aan Karel van Savoye).