De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 13. Brieven 1802-1925

[p. 47]

1808 Van Theophrastus Paracelsus
[Bazel, ca. maart 1527]

De volgorde van brieven 1808 en 1809 is niet zeker. Het is ook mogelijk dat 1808 het antwoord is op 1809.

Wat de schrandere muze en...^1. mij op het gebied van de geneeskunst hebben geschonken, laat zich bij mij duidelijk horen. Ik ben de onmiskenbare grondlegger van dergelijke diagnosen.^2. De leverstreek behoeft geen medicijnen en ook de twee andere symptomen behoeven geen laxatieven. Het geneesmiddel is eerder een geheim recept, samengesteld uit iets versterkends, iets specifieks voor deze kwaal en honingzoete zuiveringsmiddelen, dat wil zeggen middelen die verstevigen. Het extract is tegen kwalen van de lever.

In de tweede plaats, wat het vet van de nieren aangaat, er zijn vorstelijke medicijnen, waarvan de werking is bewezen. Ik weet dat uw fragiele lichaam niet de kolokwintappels van Mesue^3. kan verdragen, en geen enkele verstoring of het minste beetje van een kruid. Ik weet dat ik een betere arts ben en kundiger op mijn vakgebied; ik weet wat voor uw fragiele lichaam belangrijk is om lang, rustig en gezond te kunnen leven. U hebt geen klysma's nodig.

De derde ziekte is, om het duidelijker te zeggen, een of andere stof, ontbinding van zweren of slijm dat zich gevormd heeft, of iets toevalligs dat is blijven zitten, als er bezinksel van de urine is of sediment in een buis of slijm van spermaresten, of als er voedend, kleverig vocht is of pekachtig vet dat is gesmolten of iets dergelijks, aangezien het wegens de potentie van zout (dat het vermogen heeft om te doen stollen) zal stollen, zoals in vuursteen of liever in beril; op dezelfde manier ontstaat het hier. De vorming daarvan bij u heb ik niet waargenomen. Maar mijn hele diagnose dater een verbrokkelde steenader in de nieren zelf zit, is een diagnose die valt onder de noemer stolling.

Als, zeer geachte Erasmus, deze specifieke behandeling Uwe Excellentie aanstaat, zorg ik dat u arts en artsenij krijgt. Het ga u goed.

Theophrastus

Aan de uitnemende beschermheer van de theologen, de heer Erasmus van Rotterdam, de geleerdste van iedereen, zijn zeer goede vriend

1. Het Latijn heeft hier ‘Alstoos’, waarvan de betekenis niet bekend is. De vertaling van de eerste zin als geheel is onzeker, zoals ook de rest van de brief niet altijd duidelijk is.

2. Zelfbewuste uitspraken als deze zijn niet ongewoon bij Paracelsus.

3. Onder de naam Johannes Mesue werd in de 15e eeuw verschillende keren een werk getiteld De consolatione medicinarum simplicium solutivarum gedrukt. De kolokwintappel werd gebruikt voor de bereiding van purgeermiddelen.