De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 13. Brieven 1802-1925

1806 Aan Jean (II) de Carondelet
Bazel, 30 maart 1527

Erasmus van Rotterdam groet Jean de Carondelet, aartsbisschop van Palermo

Eerwaarde prelaat, ik bedankte u al voor uw goede gezindheid jegens mij; ik was u die dank beslist verschuldigd. Nu bepleit ik niet mijn eigen zaak,^1. die ik als hopeloos beschouw, maar vraag ik uw aandacht voor de kwestie van de studie. Zoals brieven van verschillende mensen berichten, is er in Mechelen een zekere karmeliet, genaamd Paschasius, die publiekelijk vanaf de preekstoel tekeergaat tegen de talen en de literatuur en met name tegen het Drietalencollege in Leuven, gesticht door Jérôme de Busleyden, iemand die het verdient eeuwig voort te leven in de herinnering. Laten ze doen wat hun opdracht is, namelijk de strijd aanbinden met ketterijen! Maar oorlog voeren

1. Waarschijnlijk de betaling van het jaargeld waar Erasmus recht op had; vgl. brieven 1434 en 1703 aan Carondelet.

[p. 43]

tegen deze soort geleerdheid is wel het laatste wat zowel de keizer als de paus wil, want zonder haar zijn alle andere vakken sprakeloos, kreupel en blind. ‘Maar’, zo zeggen ze, ‘Philippus Melanchthon en flink wat andere deskundigen op het gebied van Grieks en Hebreeuws kozen voor de partij die veroordeeld werd’. Dat is niet de schuld van de studie, maar van de mensen. Veel groter is het aantal aanhangers van Luther dat geen Grieks kent en ook geen Latijn. Een veel groter aantal dat uitgerust is met die kennis vecht juist tegen Luther. In Leuven vind je in elk geval onder dat type mensen niemand die niet uiterst vijandig tegenover de Lutherse zaak staat.

Dit lijkt u misschien allemaal niet zo belangrijk. Maar als de monniken ongestraft alles mogen doen wat ze willen, bestaat het gevaar dat er een uitbarsting volgt met groter tumult dan iemand voor mogelijk zou houden. Over de hele wereld staat men open voor de literatuur en er is niemand meer die niet doorheeft wat het nut ervan is; ze heeft machtige beschermers. Laten die lieden toch tevreden zijn met hun overwinning en niet de beste soort studie bij een zaak betrekken die er niets mee te maken heeft. Als het onderwijs in de talen afgeschaft moet worden, omdat sommigen die daarin onderlegd waren voor een veroordeelde sekte kozen, moet je volgens dezelfde redenering het onderwijs in de theologie afschaffen, omdat veel theologen zich als voorvechters van die richting ontpopten en dagelijks ontpoppen; dan moet ook het monnikschap worden afgeschaft, omdat talloze monniken partij kiezen voor Luther. Het zou het makkelijkste en ook het beste zijn de agressie van die lieden meteen in te dammen. Als u daartoe bereid bent, zult u alle beoefenaars van de studie volledig voor u winnen.

Ik stuur u kopieën van de laatste brief die ik van de keizer ontving, eveneens van kanselier Mercurino en kardinaal Campeggi.^2. ‘Hoezo?’ zult u zeggen. Dan zult u in uw wijsheid begrijpen dat mijn trouw en ijver waar het om de vroomheid gaat worden goedgekeurd door de hoogste representanten van beide machten; dan zult u zich ook niet in het minst van de wijs laten brengen door de uiterst schaamteloze kletspraatjes van bepaalde lieden. Ooit zal duidelijker blijken - daar vertrouw ik op - met welke oprechte bedoelingen ik handelde in deze chaotische situatie. Moge de Heer Uwe Excellentie bewaren. Bazel, 30 maart 1527

2. Zie brief 1805, noot 50.