De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 7. Brieven 993-1121

[p. 300]

1105 Van Philipp Engelbrecht
Freiburg, 24 mei [?] 1520^1.

Philipp Engelbrecht aan de theoloog Erasmus van Rotterdam, gegroet

Ik kan me er niet van weerhouden je te schrijven, allerbeste Erasmus, temeer daar ik nu over iemand beschik die mijn brief probleemloos aan je kan overbrengen. Naar ik heb begrepen, zullen onze vriend Zasius en Bonifacius Amerbach hetzelfde doen. Ik zou het dan ook laakbaar vinden als ik, die mij met dezelfde eed als zij aan de stoottroepen van de letteren heb verbonden (zij het wellicht met weinig succes), mij aan die taak zou onttrekken. Hoewel ik me bewust ben dat de bevordering van de schone letteren je volle aandacht vergt, zodat je nauwelijks de gelegenheid hebt zelfs maar de kortste brieven te lezen van degenen die je schrijven, wilde ik het toch niet laten gebeuren dat een bode die zo gelegen kwam, zonder brief van mij naar jou op weg zou gaan, zodat ik je kon herinneren aan onze oude kameraadschap en je tegelijk kon verzekeren van mijn volkomen toewijding. Je moet me dat maar niet kwalijk nemen; je zult je immers wel een enkel ogenblik kunnen losmaken van je bezigheden om mij zonder tegenzin en bij wijze van speelse afwisseling je aandacht te schenken. Het zou bovendien in overeenstemming zijn met je vriendelijke aard als je een teken van goedkeuring zou geven betreffende mijn oprechte gevoelens voor jou. Als je dit zult doen, zul je de gedurige beproeving van mijn ballingschap^2. verlichten, die mij als het ware zozeer bedrukt dat ik ook na de hervatting van mijn studies nauwelijks mijzelf ben. Tien maanden heeft mijn ballingschap geduurd, wegens het ongezonde klimaat dat vele honderden, ja duizenden mensen het leven heeft gekost. Mijn afwezigheid was niettemin draaglijk omdat men op grond van een openbaar besluit van onze universitaire senaat met fatsoen kon wegblijven.

Intussen hoorde ik van enkele mensen over zekere persoon^3. die - uitzonderlijk genie dat hij is, de hemel zij ons genadig - een hele Ilias had samengesteld tegen jouw aantekeningen op het Nieuwe Testament. Sommige lieden keken, naar het schijnt, reikhalzend uit naar een dergelijke kri-

1. Mogelijk dateert de brief van twee maanden eerder, aangezien Engelbrecht niet lijkt te weten dat het boek van Edward Lee was verschenen.

2. Engelbrecht had vanwege de pest die in Freiburg heerste, tien maanden in Konstanz doorgebracht.

3. Edward Lee.

[p. 301]

tiek, omdat alleen al door het noemen van hun namen afbreuk zou worden gedaan aan het gezag dat Erasmus op grond van zijn onovertroffen geleerdheid geniet. Degenen daarentegen die jou vereren als iemand wiens genie boven alle twijfel is verheven, zeiden dat ze eveneens zeer benieuwd waren, maar dan alleen om te zien wat dat wonderlijke schepsel voor nieuws zou kunnen brengen. Hier was hetzelfde liedje te horen, maar werd bovendien de naam genoemd van de dader die tegen jou zijn snode plannen beraamde, en die jij prachtig hebt gekenschetst in de laatste brief^4. uit de Mengelmoes, hem vriendelijk waarschuwend niet in de arena af te dalen. Ik bevroedde meteen wat voor geesteskind hij zou baren, aangezien hij niet zomaar op enig onderdeel met jou van mening verschilt, wat onder geleerden altijd geoorloofd is geweest, zodat we een onbekende zijn hang naar intellectuele roem nog wel willen vergeven; wat mijn verdenking wekte, was de gezegende geest van die laatbloeier, die in luttele maanden zoveel Grieks en Hebreeuws had verstouwd dat elke kwestie betreffende die beide talen aan hem moest worden voorgelegd, als aan de meetlat van Lesbos.^5. Vooral om deze reden wachten we vol ongeduld op zijn boreling, om ons hart op te halen aan de charmes van die nieuwigheid; en misschien zal hij eindelijk geboorte geven aan wat hij nu al twee jaar lang met pijn en moeite aan het uitpersen is, tenzij hij zwanger gaat van een olifant.

Van je verweerschrift tegen die kerel maak ik me nu een voorstelling, want dit kun je niet op je laten zitten. Je zult er je tegenstander zo mee vermalen dat ik denk dat niemand er ooit ellendiger aan toe zal zijn: deze Marsyas zal op zijn Apollo stuiten!^6. Hoewel niemand van die halve geleerden ooit een antwoord van jou verdient, maakt toch het vuige karakter van sommigen het nodig dat je reageert, want zij zullen zich een reusachtige overwinning voorspiegelen als je zwijgt. Je kent immers dat slag mensen, dat verscholen achter hun hoogstaande religiositeit een nietsontziende dictatuur uitoefent, die nog te verdragen zou zijn als niet ook de schone letteren onder vuur lagen. Onlangs nog hoorde ik zo'n monster tegen het volk brullen, en ik had er schik in, want meestal verzint hij ‘iets groots, dat de long vol geestdrift uitblaast’,^7. dat bij nadere beschouwing niets met de evangelische leer gemeen heeft.

Leve jouw genie, Erasmus, grote leidsman in de theologie. Geef nooit het

4. Brief 998, opgenomen in de Farrago nova epistolarum (Bazel, 1519).

5. Zie Adagia i, 5, 93: een loden meetlat die gemakkelijk vervormd raakte.

6. Marsyas was een sater die Apollo uitdaagde voor een muziekwedstrijd.

7. Persius, Saturae i, 14.

[p. 302]

werk op dat je op je hebt genomen, zoals je altijd hebt gedaan. Alle geleerden zijn er immers volledig van overtuigd dat jij geboren bent als de Hercules die deze heilloze monsters moet verdelgen. Niemand zal jou uit je hoge positie verjagen, daar al je werken op gelukkige wijze de geest ademen van Christus de almachtige God. Mijn broer Anton, die jou ten zeerste genegen is, laat je groeten; hij is nu suffragaanbisschop van Spiers. Het ga je goed, beste Erasmus.

Freiburg im Breisgau, 24 mei 1520