De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 7. Brieven 993-1121

1097 Aan Thomas More
Antwerpen, 2 mei 1520

Deze brief is het antwoord op brief 1090.

Erasmus van Rotterdam aan zijn vriend Thomas More, gegroet

Het was me niet ontgaan, beste More, dat jullie raad, hoe weinig die me ook van pas kwam, door vriendschappelijke gevoelens was ingegeven, zodat ik die onmogelijk anders dan goed kon opvatten, hoewel ik er intussen nadrukkelijk op had gewezen dat jullie de belangen van Lee dienden, niet die van mij. Het was duidelijk wat voor kerel hij is, in de wieg gelegd voor dit soort kabaal. Hij ging uit zichzelf al genoeg tekeer, en toch waren er lieden die dagelijks olie op het vuur gooiden. Ik heb me dan ook dikwijls afgevraagd hoe het kon dat jullie, die hem van nabij hebben meegemaakt, zo weinig oog hadden voor zijn persoonlijkheid. Dat bestand heb ik nooit aanvaard, integendeel: toen de pacifistische Pace, teruggekeerd van zijn missie naar Duitsland, met de beste bedoelingen maar een plan volgend dat voor mij weinig gelukkig was, geprobeerd heeft ons te verzoenen, heb ik pertinent geweigerd, duidelijk makend dat uit zo'n bestand niets kon voortkomen behalve datgene wat ik bovenal wilde vermijden. Lee berokkende me immers nergens zoveel schade mee als met het gerucht dat hij een boek tegen mij had geschreven, waarvan hij voortdurend hoog opgaf zonder het ooit uit te geven, alleen enkele gezworen vrienden inzage verlenend, waardoor hij haat tegen mij kweekte zonder mij intussen iets te leren en zelf niet kon worden tegengesproken.

Tegen Lee zelf heb ik precies hetzelfde gezegd als tegen Pace. Maar toen ik merkte dat jullie eendrachtig dit besluit hadden genomen, wilde ik liever afzien van mijn belangen dan met jullie de strijd aanbinden. Nu zijn boek is verschenen en van dien aard blijkt te zijn dat het zelfs geen genade vindt bij degenen die tot dusver op zijn hand waren, om over een instrument te beschikken dat ze tegen mij konden gebruiken, kun je nagaan hoezeer dat heilige boek me parten zou hebben gespeeld in de vorm waarin het onder enkele gezworen vrienden en volgevreten abten circuleerde en slechts aan

[p. 292]

ingewijden werd getoond, aangezien de verschenen versie, waarvoor hij zich door heel wat mensen heeft laten bijstaan, vergeven is van de onzin. Als je zin hebt de proef op de som te nemen, vergelijk dan het boek dat hij de wereld heeft ingestuurd met wat hij aan een beperkt aantal vrienden heeft geschreven. Maar dit is mosterd na de maaltijd.

Wat betreft je aansporing dat ik de christelijke bescheidenheid in acht neem: je richt je aansporing tot iemand die zich die bescheidenheid maar al te zeer bewust is, al twijfel ik er niet aan dat die door sommigen zal worden uitgelegd als lafheid, vrees of wat je maar wilt. Al enige tijd geleden ben ik begonnen aan een repliek. Daarvan is een gedeelte verschenen dat duidelijk zal maken, denk ik, dat ik Lee nog eerder de baas ben in zelfbeheersing dan in geleerdheid. Dat deze wereld mij dank betuigt, is niet iets wat ik hoognodig wil of stellig verwacht. Maar ik verbaas me over de waanzin van sommigen die alles opgeven om zich toe te leggen op de ene taak de geleerde wereld zo min mogelijk de vruchten te laten plukken van mijn werk, en menen dat de tegenwerking van het algemeen belang het hoogste is dat ze met hun leven kunnen bereiken. Het ga jou en al de jouwen goed, jij die de onsterfelijkheid meer dan waard bent.

Antwerpen, 2 mei 1520