De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

800 Aan Paolo Bombace
Leuven, 14 maart 1518

Erasmus aan zijn vriend Bombace, gegroet

Het leek, mijn zeer geleerde Bombace, alsof ik bij de ontvangst van je brief^1. weer helemaal opleefde, zodra ik je dierbare handschrift herkende. Maar wat hoor ik? Je vindt je meer een banneling dan een afgevaardigde! Maar je moet de plooibare Odysseus nadoen, die zich zelfs tussen de Feaken en de Cyclopen goed aanpaste, als je maar niet bij Calypso of Circe terechtkomt, of te maken krijgt met Irus. Trebatius bevroor tussen de Engelsen;^2. hoeveel meer geluk heb jij gehad om een hele winter zwetend in de warme kamers van de Zwitsers te mogen doorbrengen. Ten slotte zou ik je eraan willen herinneren dat die missies die jou zo betreurenswaardig voorkomen bisschoppen en kardinalen voortbrengen. Hoe zou het zijn om ooit mijn vriend Bombace te zien, getooid met dubbelpuntige mijter en herdersstaf of eerbiedwaardig in zijn rode kardinaalshoed? Dikwijls, maar vergeefs, heb ik mijn vertrek uit Rome betreurd en ik kan me slechts troosten met de gedachte dat wij door het lot worden geleid. Ik schaam mij ervoor nu terug te keren naar de stad die ik verliet, deels vanwege mijn grijze haren, deels omdat de steeds zwaarder vallende leeftijd me ervan weerhoudt. Maar in mijn lot lijkt mij niets slechter te verteren dan die bedrieglijke theologen te moeten verdragen, die zo arrogant zijn dat zij veroordelen wat zij nooit hebben gelezen. En toch zijn al mijn inspanningen vooral voor hen uitgezweet, als zij liever wijzer hadden willen worden dan valse aanklagers. Lefèvre is, vermoed ik, door hen opgestookt, maar tot groot onheil voor hemzelf, als zijn reputatie hem tenminste dierbaar is.

1. Brief 729.

2. Meegegaan met Caesar naar Gallië verbleef Trebatius in de winter van 54-53 in Amiens. Cicero schreef hem in die tijd (Ad familiares vii, 10, 2), vrezend dat Trebatius kou zou lijden.

[p. 267]

Ik wist dat Pace een man is van onberispelijk karakter, integer, vrijmoedig en een zo groot vriend voor zijn vrienden als niemand anders, een man van veel talen en veel wetenschappen. Maar wat zou ik graag willen dat zijn boek over de vrucht van de studies niet was uitgegeven. Ik weet dat de geleerden, die Engeland in groten getale heeft, van hem een heel wat ander specimen van zijn genie en geleerdheid verwachtten. Als hij in ernst geschreven heeft, wat is er ernstig in? Als hij het voor de grap heeft geschreven, wat is er zo vrolijk aan? Ten slotte, elke zin en samenhang ontbreekt, het geheel lijkt op het ijlen van een zieke. En waarom was het nodig zo vaak Erasmus op te voeren, de ene keer als een hongerlijder, de andere keer als het mikpunt van de haat der theologen? Ik ga met de voornaamste theologen goed om, en ik, die hongerlijder, heb jaarlijks meer dan driehonderd dukaten te verteren, afgezien van wat er nog bijkomt van de vrijgevigheid van mijn mecenassen en van mijn arbeid. Als ik wilde, zou ik nog meer hebben; ik zou wat dan ook kunnen hebben, als ik me zelfs maar in geringe mate met de zaken van de vorsten zou willen inlaten. Denkt hij onmiddellijk te moeten opschrijven wat er in zijn hoofd opkomt, en acht hij het volkomen onbelangrijk op welke manier hij een vriend in zijn boeken moet opvoeren? In ieder geval heb ik hem - toen hij nog niet zo belangrijk was als hij nu is - met heel wat meer respect behandeld in mijn Chiliades.^3. Misschien bezoek ik je in het voorjaar, tenzij jij al eerder naar Rome teruggaat, en misschien zal ik dan daar zijn. Vaarwel, Bombace, oprechtste van mijn vrienden.

Leuven, 14 maart 1518

3. Zie brief 211.