De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

[p. 249]

785 Aan Thomas More
Leuven, 5 maart 1518

Erasmus aan zijn vriend More, gegroet

Op de eerste plaats verzoek ik je mijn en jouw brieven mee te geven aan John,^1. als je vindt dat ze, met aanpassing van een paar passages, gepubliceerd kunnen worden, want ik moet dat wel doen, of ik wil of niet. Maak er haast mee, zodat de jongeman zo snel mogelijk hier terugkeert. Als je merkt dat Urswick me niet meer zo vriendelijk gezind is, moet ik hem daar misschien niet mee lastig vallen. Als dat niet zo is, help me dan het paard te krijgen; ik heb het hard nodig om naar Bazel of Venetië te gaan, vooral om het Nieuwe Testament uit te geven. Dat, mijn More, is nu eenmaal mijn lot. Ook deze rol van mijn komedie zal ik spelen. Ik zou bijna geneigd zijn daarna voor mezelf en de muzen te zingen,^2. wat mijn gezondheid op deze leeftijd, die zich van dag tot dag op de manier van Mandrabulus ontwikkelt, bijna noodzakelijk maakt. Zo groot is hier de tirannie van de gemaskerde windbuilen. Niemand verdient hier iets uit behalve herbergiers, advocaten en belastinginners. Wie houdt het uit waar velen kwaadspreken, niemand iets goeds doet?

De mensen van Bazel excuseren zich over het uitstel van je Utopia, veroorzaakt door het elegante voorwoord dat Budé eraan heeft toegevoegd. Zij hebben het al ontvangen en zijn met het werk begonnen. Toen stierf Lachner, de schoonvader van Froben. Maar de drukkerij van Froben zal gewoon blijven zwoegen op onze studies. Ik heb de Therapeutice van Linacre nog niet kunnen zien, vanwege een of andere samenzwering tegen ons in Parijs.^3. Spreek met Lupset beleefd over het bijvoegsel bij mijn Copia^4. en stuur me die toe.

De paus en enige vorsten werken achter het masker van nieuwe komedies aan een afschrikwekkende oorlog tegen de Turken. Arme Turken! Laten wij, christenen, toch niet al te erg tekeer gaan! Ook de vrouwen worden getroffen. Alle mannen onder de vijftig en boven de zesentwintig zullen worden gedwongen de wapenen op te nemen. Ondertussen verbiedt de paus de vrouwen van de mannen die ten oorlog zijn getrokken, thuis aan hun lusten toe te geven; zij moeten zich onthouden van elegantie in kleding, en mogen geen zijden stoffen, goud of juwelen dragen, geen cosmetica gebruiken, geen wijn

1. John Smith.

2. Zie Adagia 2480.

3. Zie brief 755, noot 5.

4. De pueris instituendis; zie brief 690, noot 2.

[p. 250]

drinken en zij moeten om de andere dag vasten, opdat God des te meer de mannen begunstigt die in een zo wrede oorlog verwikkeld zijn. En als sommige mannen aan huis verbonden blijven uit noodzaak, moeten hun vrouwen dezelfde geboden in acht nemen als de vrouwen wier mannen ten strijde zijn getrokken. Zij mogen slapen in dezelfde kamer, maar in gescheiden bedden; er mag al die tijd niet gekust worden, totdat die verschrikkelijke oorlog met Christus' hulp succesvol is beëindigd. Ik weet dat dat een zware last zal betekenen voor vele vrouwen die niet voldoende nadenken over het belang van de zaak, al weet ik, dat jouw vrouw graag zal gehoorzamen vanwege haar wijsheid en vroomheid voor de christelijke zaak.

Ik stuur je het boek van Pace,^5. de conclusies over de pauselijke aflaten^6. en de voorstellen om de oorlog aan te gaan met de Turken,^7. omdat ik vermoed dat ze ginds nog niet zijn aangekomen. Men schrijft mij vanuit Keulen dat er een of ander pamflet is gedrukt over paus Julius die met Petrus disputeert aan de poort van de hemel,^8. maar men noemt geen naam van de schrijver. De drukkerijen van Duitsland blijven maar doorgaan met hun dwaasheden, totdat een of andere wet hun brutaliteit zal inperken, tot groot nadeel voor ons die zwoegen om de wereld tot nut te zijn. Ik kan me er niet genoeg over verbazen dat Franz^9. noch Pieter Eenoog^10. ook maar één brief hebben meegebracht.

Wil je alsjeblieft mijn bediende een paar nachten onderdak te verlenen, zodat hij niet naar een verdorven huis gaat, en, als hij eventueel iets nodig heeft, hem dat geven, hoewel ik hem zelf van een goed reisgeld heb voorzien. Zorg er vooral voor dat hij toestemming krijgt drie paarden uit te voeren, ook al zal het misschien met één niet eens lukken.^11. Lees de brief van Budé en mijn antwoord daarop.^12. Ik heb eindelijk de Parijse uitgave van de Utopia gezien,^13. maar met erg veel fouten. Het werk ligt nu in Bazel onder de pers, want ik had hun aangezegd moeilijkheden te gaan veroorzaken, als zij in deze zaak niet wat ijveriger waren dan in die van mij. Vaarwel, oprechtste van mijn vrienden.

Leuven, 5 maart 1518

5. De fructu qui ex doctrina percipitur (Bazel, 1517).

6. De 95 stellingen die Maarten Luther op 31 oktober 1517 op de deur van de kasteelkerk van Wittenberg had aangebracht.

7. Leo x, Consultationes pro expeditione contra Thurcum (Augsburg, 1518).

8. De dialoog Julius exclusus e coelis, algemeen toegeschreven aan Erasmus zelf.

9. Franz Birckmann.

10. Pieter Meghen.

11. John Smith zou één paard meebrengen uit Engeland.

12. Brieven 744 en 778, wellicht in kopie bij deze brief ingesloten.

13. Verschenen in de tweede helft van 1517.