De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

701 Aan Johann Caesarius
Leuven, 3 november [1517]

Erasmus aan zijn vriend Caesarius, gegroet

Ik vermoed dat het Eenoog^1. was die daar bij jullie liep op te scheppen dat ik hem naar Rome had gestuurd. Toen hij vorig jaar toevallig naar Rome ging, gaf ik hem het Nieuwe Testament mee en brieven gericht aan de twee kardinalen^2. die mijn boek aan de paus zouden aanbieden. Ik gaf hem ook reisgeld mee. Maar de goede man hing twee maanden in Zwitserland rond, overal bedelend in mijn naam en met mijn boek rondsjouwend tot bij de keizer toe, die hem zeven goudstukken gaf. Jouw brief werd mij niet door hem overhandigd; maar voordat ik jouw laatste^3. ontving, kwam hij in Leuven naar me toe en zei dat hij binnenkort naar Rome ging voor het geval ik iets wilde. Daarom moet je dergelijke zwervers met een knuppel verjagen en niemand iets geven, tenzij ik hem in mijn brieven aanbeveel. Ik hoor dat jij uit bent op een prebende in Luik. Mocht dat eens lukken, mijn beste Caesarius!

Dat de geleerden aan de kant van Reuchlin staan, getuigt van beschaving. Maar ik vind het verkeerd dat ze met geschriften de confrontatie aangaan

1. Het lijkt onwaarschijnlijk dat Pieter Meghen is bedoeld, aangezien deze in september naar Engeland was gegaan.

2. Raffaele Riario en Domenico Grimani.

3. Waarschijnlijk brief 680.

[p. 136]

met die pestverwekkende ‘korrel’,^4. met die trompetter van de furiën, met dat werktuig van een aantal vermomde theologen, met die plaatsvervanger van Satan. Hij is niets dan een opeenhoping van laster; men kan hem niet verslaan met verwensingen; hij kent geen schaamte en heeft niet geleerd goed van iemand te spreken. En die onbeschaamde kerel vindt het een hele eer als geleerden in hun boeken op de een of andere manier de spot met hem drijven; hij wil liever in de smaak vallen bij velen dan bij de besten. Als de wereld zijn verraad zal hebben begrepen en zal inzien dat hij, onder voorwendsel het christengeloof te verdedigen, het christendom wilde ondermijnen, zal hij bij de besnedenen veel dank oogsten; hij zal voor hen hebben gedaan wat Zopyrus deed voor Darius.^5. Als men hem opensnijdt, zou men - ik mag sterven als het niet zo is - niet één maar zeshonderd joden aantreffen in zijn binnenste. Laten we toch oppassen met deze satansengel in de gedaante van een engel des lichts. Mocht het spreekwoord, dat zegt dat uit een slechte jood een nog slechter christen ontstaat, wat minder waarheid bevatten! Ik zou dan ook graag zien dat geleerden zich te goed achten om met dit lelijke monster te strijden waaraan zij, of ze nu winnen of verliezen, niets overhouden behalve een hoop vuiligheid en gif. Het verbaast me dat de magistraten, de bisschoppen, de keizer een dergelijke etterbuil niet aan banden leggen. Het is erg makkelijk schade te veroorzaken, en het volk mist onderscheidingsvermogen. Het kleinste vonkje wordt een om zich heen grijpend vuur. Wat wensen joden - wier zaak hij verdedigt terwijl hij doet alsof hij hen bestrijdt - liever dan dat de eendracht van de christenen wordt verscheurd? Ik heb zelfs liever dat men het hele Oude Testament afschaft met behoud van het Nieuwe dan dat de vrede van de christenen verscheurd wordt vanwege de boeken van de joden. Was die man maar jood gebleven en waren wij maar wat voorzichtiger met het toelaten van anderen!

Na het eerste boek van Theodorus te hebben herzien, heb ik ook het tweede boek vertaald.^6. Ik heb ze beide naar Bazel gestuurd. Groet de vrienden, en vaarwel.

Leuven 3 november.

4. Verwijzing naar Johann Pfefferkorn.

5. Zie vorige brief, noot 4.

6. Het gaat over de grammatica van Theodorus Gaza.