De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

658 Aan Thomas Wolsey
Antwerpen, 9 september 1517

Aan de kardinaal van York

Gegroet, zeer eerwaarde vader. Ik weet bijzonder goed met hoeveel respect ook de grootste mannen Uwe Hoogheid moeten benaderen en hoeveel mensen het slecht vergaan is die de machthebbers niet volgens de regels hebben aangesproken. Maar uw zeldzame en ongehoorde beminnelijkheid die ik eerder en ook onlangs nog ondervond tijdens mijn verblijf in Engeland, gaf mij vertrouwen. Uitzonderlijk geluk pleegt te worden vergezeld door afgunst. Maar uw bijzonder toegankelijke karakter, voor iedereen duidelijk zichtbaar, sluit iedere afgunst volstrekt uit, zodat de mensen evenzeer de goedheid van uw karakter liefhebben als opzien tegen uw verheven positie. Maar ik wil u niet langer storen in uw drukke en belangrijke bezigheden met mijn onnozele praat. Ik stuur aan Zijne Koninklijke Majesteit een zo goed mogelijk klaargemaakt boekje en dat bijna allemaal stukken bevat die betrekking hebben op het juist uitoefenen van het hoogste gezag. De doorluchtige koning Hendrik, de achtste van die naam, hield als jongen van de jonge Filips, koning van Castilië, als van een broer, en het is onder diens naam dat ik het beeld schetste van de goede vorst. Ook betreurde hij ooit diens dood in een brief^1. aan mij, met evenveel genegenheid als elegantie. Met onze vorst Karel is hij, behalve door de banden des bloeds, zo hecht ver-

1. Brief 206.

[p. 88]

bonden, in een zo innige vriendschap en broederlijke overeenstemming van geest, dat grotere verbondenheid niet mogelijk is. Voorts is Uwe Eminentie voor Zijne Koninklijke Majesteit, de meest gezegende heerser over het machtigste rijk op aarde, wat volgens de boeken ooit Theseus voor Hercules, Achates voor Aeneas was. Daarom lijkt het zeer terecht dat dit ene boekje de drie meest verheven en beroemde namen met elkaar verenigt. Ik denk dat de koning het boek dat ik vroeger aan hem opdroeg en hem door uw handen aanbood, door de onrust van de oorlogen nog niet heeft kunnen lezen. Maar ik begrijp dat hij, nu er al geruime tijd rust heerst, weer belangstelling heeft opgevat voor de letteren waarvan hij als jongen niet zonder succes proefde, en zich onderhoudt niet met zomaar wat boeken, maar vooral die boeken die vroomheid en koninklijke wijsheid onderwijzen. Want hij dorst des te meer naar deugd, naarmate hij er meer van bezit. En daarom leek het goed een oud geschenk te hernieuwen, omdat wat nog niet gelezen was ook niet leek te zijn opgedragen. Ook het werkje voor u zit erbij, even onbetekenend als u groot bent.^2.

Het ontgaat me niet hoe nietig beide geschenken zijn; trouwens, wat zal voor zulke grote mannen niet nietig zijn? Maar ik legde alle schaamte af - ik wilde ook liever aan uw vriendelijkheid dan uw hoogheid denken - en besloot mijzelf in elk geval weer onder uw aandacht te brengen en tegelijkertijd een teken te geven dat ik met groter dingen bezig ben, aangezien het Nieuwe Testament me ondertussen zo volledig in beslag neemt dat ik niets anders kan geven. Het staat vast dat ik aan die taak zal sterven, of haar zo ten einde zal brengen dat het én mij én paus Leo onsterfelijke roem zal verschaffen. Ik ontken niet dat dit een arrogante uitspraak lijkt, tenzij ik uitvoer wat ik beloof. Deze winter zal aan die arbeid gewijd zijn; ik zal de winter in Leuven doorbrengen, aangezien noch de vorst noch de kanselier van Bourgondië^3. hier aanwezig is. Ondertussen verzoek ik Uwe Hoogheid dringend het volgende: ten eerste Erasmus ook hierna even goedgunstig te bejegenen als in het begin; vervolgens zich te verwaardigen dit boekje, hoe klein ook, aan te bevelen bij de doorluchtige koning of, als het geschenkje zelf dit niet verdient, in ieder geval mijn gevoelens over te brengen.

De katholieke koning is onder gunstige omstandigheden van hier weggevaren;^4. ik hoop dat in Spanje al het overige voor hem even succesvol verloopt! Ik vrees dat er hier grote onrust zal ontstaan, als de gunst van God en de vroomheid en wijsheid van de vorsten niet zorgen voor de mensheid. De

2. Plutarchus, De utilitate capienda ex inimicis (Hoe te profiteren van vijanden).

3. Jean Le Sauvage.

4. Op 8 september 1517.

[p. 89]

dood van Ammonio was een zware slag voor me. Wat een gaven zijn teloorgegaan in deze ene man! Ook Jérôme Busleiden, die enige tijd geleden bij u als gezant optrad,^5. is overleden; dit zijn de eerstelingen van de oogst, afgestaan aan de Spaanse god van de dood, aan wie we nu al te vaak offeren. Moge het Uwe Eerwaarde, aan wie ik deze nederige beschermeling nadrukkelijk aanbeveel, goed gaan.

Antwerpen, 9 september 1517

5. In 1509 was Busleiden naar Engeland gezonden om Hendrik viii te feliciteren met zijn troonsbestijging.