De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

628 Aan Beatus Rhenanus
Leuven, 23 augustus [1517]

Erasmus aan Beatus, gegroet

Over Froben verbaas ik me niet;^1. ik ken de man. Wel verbaas ik me dat Lachner niet naar je wil luisteren, temeer omdat ik hem dat dringend had gevraagd. Toch schrijft de man^2. via wie ze me antwoorden, dat jij geraadpleegd zult worden, wanneer zij de uitgave zullen beginnen. Het maakt voor ons niet uit, mijn beste Beatus, welke schrijvers zij drukken, als zij maar aan hun verplichtingen jegens ons voldoen. Voor het geval zij spijt van ons hebben, Asulanus,^3. de schoonvader van Aldo, heeft me al geschreven dat al wat zijn drukkerij vermag mij ten dienste staat. Het verbaast me wat Jacques Lefèvre bezielde om zulke onzin tegen me te schrijven in zijn overwegingen bij hoofdstuk 2 van de Brief aan de Hebreeën; ik heb hem uitvoerig van repliek gediend. Het boekje zal je worden toegestuurd als het op tijd klaar is; het nadert immers reeds de voltooiing, het is in handen van een drukker te Leuven. Met Van Dorp, met wie het bijna een tragedie was geworden, heb ik heel goed contact en wel zonder veinzerij, naar ik meen. Met de theologen kan ik uitstekend overweg. Wel zijn de karmelieten nog het een of ander aan het beramen, ik denk uit jaloezie op de predikheren vanwege alle publiciteit die Reuchlin hun bezorgde.

De toestand aan het hof is zo dat de goede mensen er niet graag komen; over de anderen zal ik maar niets zeggen, want het is niet zozeer oneerbiedig als wel onvoorzichtig tegen hen in te gaan. Een zekere Briselot, eerst karmeliet, daarna benedictijn vanwege een armzalig abdijtje, al gauw hulpbisschop van Kamerijk geworden, magister van de universiteit van Parijs, is biechtvader van de koning;^4. een arrogante man vol venijn, die een erge hekel aan me heeft. Er is geen drinkpartij waar hij niet tegen Erasmus staat te bulderen.

1. Zie brief 575, waarop deze brief het antwoord is.

2. Waarschijnlijk Wolfgang Angst; zie brief 634.

3. Andrea Torresani.

4. Karel v.

[p. 58]

Zelfs de winden zijn boos op me, die dat monster niet meenemen; de vorst bevindt zich aan de kust zonder weg te kunnen en ik voorzie dat hij helemaal nooit zal vertrekken. De man werd verkozen boven Josse Clichtove, die was ontboden met het oog op deze functie, ook al wist hij zelf niet waarom hij werd ontboden. Maar hij viel niet in de smaak bij de hovelingen, omdat hij haast geen haar op zijn hoofd had en broodmager was. Hij heeft evenwel honderd filippen gekregen om terug te keren naar Parijs.

Er bestaat een bende die men de Zwarte Hoop noemt.^5. Die heeft Alkmaar, een bloeiende Hollandse stad, ingenomen en verwoest; het is er bijzonder wreed aan toe gegaan, ook als het om vrouwen en kinderen ging, omdat ze zich fel verzetten. Als ze een garnizoen van ook maar zeshonderd soldaten hadden gehad, waren ze veilig geweest. En diezelfde lieden streden kort voordien voor ons tegen de Friezen. Men vreesde dat dit zou gebeuren en daarom werden gezanten naar de vorst gestuurd om een garnizoen te vragen; deze zijn niet bij hem toegelaten en het werd hun niet toegestaan zich althans met waardgelders te beschermen; ja zelfs werd het hun op straffe des doods verboden dat ze, beroofd door de Geldersen, op hun beurt Gelre zouden binnenvallen. Na deze gruwelijke moordpartij gingen de voornaamste steden, vrezend voor zichzelf, naar de koning. Hun werd met tegenzin verlof gegeven zich op eigen kosten te verdedigen, en ook nog op voorwaarde dat zij de vorst opnieuw van geld voor de reis voorzagen, omdat het oude op was, ofschoon zij al hadden betaald wat over drie jaar verschuldigd was. Omdat de Hollanders daartegen bezwaar maakten, is de storm volgens afspraak op hen losgelaten. Iedereen kan zien dat het een list was, maar het is niet makkelijk daar iets tegen te doen en niet verstandig iets te zeggen. Nog onlangs werden er een paar mensen in het gevang geworpen omdat zij gezegd hadden: ‘Als al degenen door wie de vorst is omgeven hem zo van harte genegen waren als ik, zouden zijn steden niet zo behandeld worden’. Na drie weken zijn zij, op verzoek van Vrouwe Margaretha,^6. met tegenzin vrijgelaten. Het vermoeden bestaat dat hun listigheid tot gevolg heeft dat de vorst niet afreist; hij is immers bang dat de steden in zijn afwezigheid deze vernederingen niet langer zullen verdragen.

Ik heb driehonderd florijnen ontvangen, niet uit de schatkist van de vorst, waaruit niemand iets ontvangt, maar uit oorlogsbuit. Toch belooft de kanselier^7. schitterende dingen. Hij is enige tijd geleden naar Spanje vertrokken.

5. De Zwarte Hoop was een huurlingenbende die in 1514 door Georg van Saksen in het leven was geroepen om het opstandige Friesland te onderwerpen. In 1517 teisterde de bende Holland, in samenwerking met Karel van Egmond, hertog van Gelre.

6. Margaretha van Oostenrijk.

7. Jean Le Sauvage.

[p. 59]

Er is enige hoop, want bij hem zijn Barbier, zijn kapelaan, die erg op me gesteld is, en Busleiden. De kardinaal van Toledo^8. nodigt me uit, maar ik ben niet van plan te verspaansen. De bisschop van de Theatijnen^9. heeft, in de hoop op fortuin, zichzelf en al de zijnen geruïneerd door zijn verkwisting. Hij is bij de koning aangegeven in een briefje, geschreven in geheimschrift, wat hijzelf nog niet weet. Het zou onvoorzichtig van me zijn het hem te vertellen, want dan breng ik degenen in gevaar van wie ik het had vernomen.

Ik vraag je ervoor te zorgen dat men haast maakt met het drukken van wat ik heb gestuurd, en vooral dat ze de dingen van More met zorg behandelen. Chièvres, op wiens wenken hier tegenwoordig alles gebeurt, heeft zijn neef^10. abt gemaakt, bisschop van Kamerijk, kardinaal en, naar ik hoor, coadjutor van de aartsbisschop van Toledo. Hij verblijft in Leuven, een jongeman van bijna twintig jaar, levendig van aard. De Zwarte Hoop wordt nu, naar men zegt, ingesloten in een of ander moeras en zal ingesloten blijven, denk ik, tot betaald is wat de vorst vraagt.

Vaarwel, mijn dierbare Beatus. Als je wilt, kun je onze vrienden over de recente gebeurtenissen vertellen, want het is lastig iedereen daarover te schrijven.

Leuven, de dag voor Sint-Bartholomeus

Van Glareanus hoor ik tot nu toe niets, behalve dat ik uit een brief van Budé begrijp dat hij in Parijs is.

8. Francisco Jiménez de Cisneros.

9. Gianpietro Carafa, die eveneens Karel v vergezelde.

10. Guillaume de Croy, tot kardinaal benoemd op 2 april 1517. In december zou hij Jiménez opvolgen als aartsbisschop van Toledo.