De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

611 Van Ulrich von Hutten
Bamberg, 20 juli 1517

Ulrich von Hutten, ridder, aan de theoloog Erasmus van Rotterdam, gegroet

Als ik, zeer geleerde Erasmus, al vertellend een verhaal voor jou zou willen maken van wat ik heb meegemaakt sinds ons afscheid, zou ik zelfs aan de langste dag niet genoeg hebben, zoveel heb ik beleefd. Maar de belangrijkste punten van het verhaal zijn ongeveer als volgt. Toen ik in Rome aankwam, bracht ik eerst jouw groeten over aan Paulo^1. en iedere keer dat we elkaar sindsdien ontmoetten - dat was niet vaak want hij had het erg druk bij zijn kardinaal^2. - begon hij een vriendschappelijk gesprek. Ik toonde aan alle geleerden van Rome de nieuwe, uitgebreidere uitgave van je Adagia gedrukt in Duitsland,^3. evenals de Lof der Zotheid en al wat ik verder uit ijver voor jou had meegenomen en daardoor raakte ik met veel uitmuntende mannen bevriend. Maar juist toen men mij begon te leren kennen, stak er, mijn beste Erasmus, een hevige storm op die mij uit Rome verdreef tot aan Bologna toe. Vijf Fransen, die je met hun krachtige lichaamsbouw en woest karakter de stuipen op het lijf joegen, vielen je vriend Hutten aan en hij was er bijna geweest.^4. Maar met de krachtige hulp van de goede en almachtige God begon ik me te verdedigen en versloeg ik de boeven, doodde ik er zelfs één, waarbij ik gewond raakte aan mijn linkerwang; een bescheiden prijs zul je zeggen, gezien het enorme gevaar. Om die reden wachtte ik de vervolging van de Fransen niet af en ging ik er vandoor - van Scylla naar Charybdis. Er waren in Bologna immers rellen ontstaan tussen Duitsers en Lombarden, waarbij ik bijna het leven liet.^5. Ik kreeg de opdracht om, in naam van de Duitse gemeenschap, de zaak uiteen te zetten bij de gouverneur van de stad,

1. Paolo Bombace.

2. Lorenzo Pucci.

3. Door Johann Froben in 1515.

4. Dit gebeurde in de lente van 1516, in een herberg te Viterbo.

5. Aan universiteiten waren studenten naar herkomst georganiseerd in een aantal ‘naties’. In maart 1517 ontstonden in Bologna rellen tussen de Duitse en de Lombardische natie.

[p. 35]

Fieschi, afkomstig uit Genua. Hoewel mijn rede gezien het onrecht ons aangedaan en zijn partijdigheid niet bijzonder scherp was, was de man diep beledigd. Daarom vertrok ik vandaar naar Ferrara waar, toen ik jou prees, spontaan de grote geleerden Niccolò Leoniceno, Celio^6. en een secretaris van de vorst, die je vergezelde tijdens je overtocht uit Engeland,^7. naar me toekwamen; je hebt geen idee, Erasmus, hoe hoog ze je achten. Omdat ik je kende, omdat ik je mijn leermeester noemde, waren ze buitengewoon vriendelijk voor me. Behalve deze mensen vermeldt Antimaco, professor in het Grieks, je nooit zonder lovende woorden.

Maar een paar dagen bleef ik daar, omdat ik naar Venetië werd geroepen door twee Huttens^8. die op weg waren naar Syrië. Als eerste ontving Battista Egnazio Hutten als gast en hij gaf me een zeer fraai gedrukte Horatius op heel fijn perkament ten geschenke. Meteen kwamen Alvise Bragadin, Ermolao Barbaro, neef van de grote Barbaro, en Angelo Contarini, allemaal adellijke jongemannen. Zij omarmden me, kusten me en nadat ze met mij tussen hen in de hele stad door waren gegaan, en me vol eerbetoon aan haar burgers hadden laten zien, brachten ze me eindelijk als een Odysseus naar het huis van Alcinoüs, dat wil zeggen naar de woning van Asulanus.^9. Daar kwam de oude man me tegemoet en heette me eerst vriendelijk welkom; daarna liet hij Gianfrancesco, een van zijn zonen, komen, vervolgens de rest van de familie, onder hen een jonge man die goed thuis was in Grieks en Latijn en die door Egnazio gebruikt werd als functionaris bij het overschrijven van boeken: zij begroetten me om beurten. Ook het zoontje van Aldo^10. werd erbij gehaald en moest Hutten met een kus ontvangen. Vervolgens werden er geschenken aangeboden, Suetonius en al wie na hem levens van keizers hebben geschreven, Cicero's Over de plichten, en de recente uitgave van de keizers door Egnazio, ik mocht kiezen wat ik verder wilde hebben.^11. Ik zweer je bij alle goden, mijn dierbare Erasmus, dat, als ik al mijn omzwervingen voor de geest haal, ik nergens grotere vriendelijkheid ontmoet heb. Vanuit

6. Celio Calcagnini.

7. Girolamo Sestola verbleef in juli en augustus 1516 als gezant in Engeland.

8. Frowin en Ludwig von Hutten.

9. Andrea Torresani, afkomtig uit Asola.

10. Paolo Manuzio.

11. In 1516 had de firma van Manuzio Suetonius en de Historia augusta in de uitgave van Egnazio gedrukt. In juni 1517 verscheen Cicero's De officiis.

[p. 36]

Venetië keerde ik terug naar mijn eigen Duitsland. Toen ik aankwam in Augsburg ontmoette ik Peutinger, Jacob Spiegel en Stab, de wiskundige. Ik werd door hen naar de keizer gebracht en in aanwezigheid van veel edellieden werd mij de dichterskroon geschonken.^12.

Dat zijn mijn wederwaardigheden; nu iets anders. Ik zag het Nieuwe Testament door jou in zijn vroegere luister hersteld; ik zag het, zeg ik, en las die eervolle woorden over mij.^13. Wat beweegt je er toe, vraag ik, mij zo hoog te schatten? Welke eigenschap bezit ik die jouw lofprijzing waard zou zijn? Mijn allervriendelijkste Erasmus, hoezeer lijk je Hutten genegen te zijn, die jou toch nooit door enige verdienste aan zich verplicht heeft! ‘Ik was het al bijna vergeten’, zeg je. Wel, als je me was vergeten, zou ik voor eens en altijd vergeten zijn door het nageslacht. De goden mogen je voor ons behouden, licht van de Duitse landen, en denk eraan dat je nergens liever wilt zijn dan in jouw Duitsland. Onze vorsten zijn blind, maar jou, zo stralend, zo schitterend, zullen ze, denk ik, wel zien. Ik weet nog niet precies wat er met mij gaat gebeuren. De drie mannen over wie ik sprak, nodigen mij uit naar het hof van de keizer, maar velen raden dat af; sommigen vragen me naar Mainz te komen.^14. Ik heb nog niet besloten wat ik ga doen. In hoofdzaak, zo waar als de goden me mogen bijstaan en jou een lang leven beschoren mag zijn tot algemene roem van Duitsland, zo waar zal ik het belangrijker vinden dan welke positie ook, dat ik met jou samen kan zijn, om dat talent te ontwikkelen dat jou schijnt te bevallen. Als je iets besloten hebt, laat het weten. Ik stuur deze brief naar Jakob Spiegel in Augsburg, die zegt dat hij vaak reizigers heeft die jouw kant opgaan; stuur daarheen je antwoord aan mij. Ook Battista gaf een brief, die tegelijk meegaat.^15. Je ziet wat hij antwoordt op jouw brief; overigens zijn het meer hoogdravende woorden.

Het ga je goed, zeer goed, en blijf je vriend Hutten genegen, opdat de Onbekende Mannen barsten van nijd;^16. zij verbreiden nu overal de zeer gewichtige bul waarin wij worden geëxcommuniceerd.^17. Die bul is echt een bubbel, want wat is opgeblazener en zwakker?^18. Nogmaals, vaarwel.

12. Op 12 juli 1517 kende Maximiliaan I aan Hutten de dichterskroon toe. De kroning volgde op 15 augustus.

13. Zie brief 365 inleiding. Na de breuk tussen beide mannen in 1523 zou Erasmus de vermelding schrappen.

14. Naar het hof van Albert van Brandenburg.

15. Brief 588, van Giambattista Egnazio.

16. Naar Vergilius, Eclogae vii, 26. Hutten verwijst naar de Epistolae obscurorum virorum; zie brief 581.

17. Volgens een pauselijke bul van 15 maart 1517 moesten alle exemplaren van de Epistolae obscurorum virorum worden verbrand.

18. Het Latijnse bulla betekent zowel ‘bul’ als ‘luchtbel’.

[p. 37]

Bamberg, 20 juli 1517, in haast.

De zaak van Reuchlin is nog onder de rechter.