De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

[p. 21]

601 Van Thomas More
Londen, 16 juli [1517]

Thomas More aan Erasmus van Rotterdam, gegroet

Je hebt me, dierbare Erasmus, in je laatste brieven - ik heb er twee ontvangen^1. - grote ongerustheid bezorgd, want ik begrijp dat onze Pieter^2. nog niet goed hersteld is en dat hij bovendien het een of ander vreest. Weliswaar raad je meer dan dat je weet wat het is, maar had dan toch wat je raadt ook aan mij verkondigd; want nu dwing je me, daar ik zelfs niets kan raden, allerlei dingen te vrezen die misschien erger zijn dan de werkelijkheid, aangezien liefde overbezorgd is. Verder doet het me verdriet dat, alsof zijn ziekte en leed al niet erg genoeg zijn, de miskraam van zijn vrouw daar nog boven op komt. Hoe onrechtvaardig is de wisselvalligheid van het aards bestaan: voorspoed komt niet anders dan geleidelijk en stapsgewijs aansluipen, maar tegenslagen dienen zich gezamenlijk aan en het gebeurt zelden dat een ongeluk alleen komt. Maar toch, het lot is veranderlijk, niet iedere dag gedraagt zich als een boze stiefmoeder en ik hoop dan ook dat al zijn tegenspoed door een of ander groot en onverwacht goed zal worden gecompenseerd; dat ik dat snel mag zien gebeuren, is mijn grootste wens.

Het verbaast mij niets dat die zwarte karmeliet^3. je zo vijandig bejegent, want jullie zijn totaal verschillend, een ongeletterde tegenover een groot geleerde, een slecht tegenover een goed mens. Maar dat hij zo tekeer gaat tegen de Zotheid, is nauwelijks te geloven, want de man staat zelf bol van zotheid. Wat een ongehoord ondankbaar mens! Schaamt hij zich zo voor zijn gebiedster die nog wel haar schattige dochtertje, Zelfgenoegzaamheid, ‘in een vast huwelijk met hem heeft verbonden en haar tot zijn eigendom heeft gewijd’,^4. zodat hij in haar voortdurend behagen kan scheppen, daar hij anders voor zichzelf onverdraaglijk is? Beseft hij zelfs niet welke weldaad deze genadige godin hem onlangs bewees door, zonder hulp, van de kiezers gedaan te krijgen op hem te stemmen toen hij kandidaat stond voor een zo belangrijk ambt? Zij verblindde hen door haar toverkunst en ‘spreidde over zijn ogen een goddelijke gloed’^5. en maakte dat hij onder gejuich op aanbeveling van hoogwaardigheidsbekleders zo'n belangrijk ambt waardig werd verklaard - hij, ‘in hoofd en schouders een godheid gelijk’^6. -, terwijl zijn rivaal^7. ondertussen op schandelijke wijze werd afgewezen omdat hij mager en kaal was, treurige tekenen van wijsheid. En nu dus gaat deze ondankbare

1. Brieven 584 en 597.

2. Pieter Gillis.

3. Jean Briselot, die van karmeliet benedictijn was geworden. Het kloostergewaad van de benedictijnen is zwart.

4. Vergilius, Aeneis i, 73.

5. Vergilius, Aeneis i, 591.

6. Vergilius, Aeneis i, 589.

7. Josse Clichtove.

[p. 22]

overloper tekeer tegen zijn meesteres en verbergt hij onder de leeuwenhuid van de wijsheid dat hij de ezel is van de Zotheid. Het is goed dat althans zijn oren nog uitsteken waaraan men hem ooit, hoop ik, uit zijn paardentuig zal trekken om hem weer tot een pakezel te maken.

Verder kan ik me niet genoeg verbazen over de intentie van die andere goede, oude man,^8. een vroom en bescheiden mens, zo onbescheiden strijdt om roem; als hij zo doorgaat, zal hij helemaal ten onder gaan. Hoeveel beter is wat jij doet! Uitgedaagd tot de strijd zoek je vrede en besluit je je pen zo te matigen dat je de waarheid niet onverdedigd laat en tegelijk je rivaal kalmeert om te voorkomen dat de kwestie op razernij uitloopt. Kortom, na het behalen van de overwinning zie je af van de triomftocht en vind je het belang van de studerenden belangrijker dan je eigen roem; zo kunnen de barbaren niet profiteren van de onenigheid van de Grieken en er tot eigen voordeel gebruik van maken. Als vroeger Caesar die gematigdheid van geest had verbonden met de grootheid van zijn gemoed, zou hij ongetwijfeld groter faam hebben verkregen met het behouden van de republiek dan het overwinnen en onderwerpen van al die volkeren. Trouwens, ik meen dat die bescheidenheid van jou vooral voortkomt uit een edele en verheven inborst. Want wat staat hoger dan die nederigheid die neerkijkt op de roem, de godin van al die trotse lieden, en haar uitlacht? De roem die jou, waarheen je ook vlucht, zo volgt en naloopt dat hij jou, reeds verzadigd, bijna tegenstaat.

Je kunt je niet voorstellen met hoeveel verwachting ik uitzie naar het schilderij dat mij jouw beeld en dat van onze vriend Pieter teruggeeft,^9. en hoe ik die ziekte die mijn wens zo lang onvervuld laat, vervloek. De heer kardinaal^10. sprak onlangs zeer hartelijk over jou en het lijkt duidelijk dat hij iets groots tot jouw voordeel in gedachten heeft. Mijn brief,^11. waarvan je schrijft hem niet te willen missen, heeft mijn William^12. zo goed opgeborgen dat hij hem niet kan terugvinden. Aangezien je dat wilt, zal ik zorgen dat hij toch waar dan ook wordt gevonden en verstuurd. Vaarwel. Londen, 16 juli, in haast.

Ik stuur je een bundeltje brieven van de Venetiaanse zaakgelastigde^13. en zijn secretaris,^14. en verder van de bisschop van Rochester.^15.

8. Lefèvre d'Étaples.

9. Het dubbelportret van Erasmus en Gillis door Quinten Metsys.

10. Thomas Wolsey.

11. Deze brief is kennelijk nooit verstuurd.

12. William Gonnell.

13. Sebastiano Giustiniani.

14. Niccolò Sagundino.

15. John Fisher.