De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 5. Brieven 594-841

600 Van Wolfgang Faber Capito
Bazel, 15 juli 1517

Wolfgang Faber Capito aan Erasmus, gegroet

Eindelijk heb ik door alle kwaadsprekers woedend van repliek te dienen bereikt dat niemand het nog waagt in mijn bijzijn iets tegen jou in te brengen, zeer geleerde Erasmus, en aanmerkingen op je te maken, behalve misschien sommige domkoppen, enkele slechts en bovendien van elk menselijk gevoel verstoken. Die kan een goed mens beter als openlijke vijanden dan als twijfelachtige vrienden hebben, als ik me niet vergis. Ik voel al lang dat zij zelfs mij, ook al ben ik niets, weinig gunstig gezind zijn en in elk geval veel vijandiger zullen worden, als het me ooit zou lukken vanuit hun tuchthuis naar jouw kring te gaan, dat wil zeggen uit de duisternissen van hun onkunde naar het heldere licht van jouw geleerdheid. Maar ik word tegengehouden door de al te nauwe, stalen banden van onwetendheid, die zelfs de scherpe bijl van Vulcanus, ‘die met één slag de rotsen doorklieft’,^1. niet kan verbreken; ik kan alleen maar de oude geur en de als nieuwe kennis ingegoten barbarij uitwasemen. Integendeel, zolang ik leef, hoeven zij niet te vrezen dat mijn welsprekendheid succes heeft, omdat ik nog altijd een - weliswaar klein - stukje verwantschap met hen met me meedraag, als loon voor mijn nalatigheid; want er is een risico dat ik bij de nalatigheid in een goed blaadje sta, die zelf leerlingen aanzet beter hun best te doen en hen voortdurend aanspoor en dwing de werken van Erasmus te bestuderen, uit het hoofd te leren en alleen die als voorbeeld te nemen, want die alleen laten in onvermoeide navolgers de hoogste welsprekendheid vergezeld van wijsheid achter.

1. Lucianus, Godengesprekken 13.

[p. 20]

Ik zal eerst je briefje^2. beantwoorden. De lasteraar^3. die op mij heel wat bozer is dan op jou, zwijgt. Een van mijn leerlingen kopieert nu al mijn beuzelingen over het Hebreeuws; ik heb besloten ze uit te geven voor de tweede beurs vanaf nu, omdat deze zomer Chrysostomus bijna steeds de persen van Froben in beslag neemt en een paar onbenullige zaakjes, of liever obstakels, me onverwachts, zoals dat gaat, beslopen waardoor ik het werk niet ten einde kon brengen.^4. Die zijn binnenkort uit de weg geruimd en dan zal ik me volledig met de letteren verzoenen en me in het vervolg, na Christus en mijn verplichtingen jegens vrienden, met niets anders bezig houden dan met de studie van de Latijnse en Griekse schrijvers. Wat er aan tijd overblijft, zal ik besteden aan de Hebreeuwse en Chaldeeuwse geschriften in de hoop daar en passant wat van te genieten, als de hond die uit de Nijl drinkt en wegrent.^5.

Ik ben je dankbaar voor je brief.^6. Hij is bijzonder eleganten verraadt, om in één woord al zijn kwaliteiten samen te vatten, het meest eigene van Erasmus. Je prijst, mijn beste Erasmus, niet zozeer je vriend Faber, veeleer zet je hem aan en prikkel je hem op een bijzondere manier zijn studie te modelleren naar het voor ogen gestelde beeld. Want jij hebt de gewoonte, onder het mom van een vriend te prijzen, even heilzaam als verhuld raad te geven. Zo heb je nu ook hem afgebeeld, niet zoals ik ben, maar zoals je wilt dat ik ooit zal zijn. Dergelijke leerstellingen, die ik eerbiedig in mijn hart bewaar, zullen een voorbeeld voor me zijn voor de toekomst, als de goddelijke wil me die zal geven. Vaarwel, sieraad van alle leraren.

Bazel, 15 juli 1517

2. Erasmus' antwoord op brief 561, dat niet bewaard is gebleven.

3. Genoemd in de brieven 557 en 561. Het is niet bekend om wie het gaat.

4. De Hebraicarum institutiones van Capito verschenen in januari 1518 bij Froben. De werken van Chrysostomus werden door Froben gedrukt tussen juli en oktober 1517.

5. Zie Adagia i, 9, 80. De hond rent telkens na het drinken meteen weg van het water uit vrees voorde krokodillen.

6. Brief 541, die in april was gepubliceerd in de Epistolae elegantes.