De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 3. Brieven 298-445

441 Aan Guillaume Budé
Antwerpen, 14 juli [1516]

Deze brief is eigenlijk een naschrift bij brief 421; Erasmus had brief 435 nog niet ontvangen.

[p. 277]

Erasmus aan zijn vriend, gegroet

Ik heb een exemplaar te pakken gekregen en de passages onderzocht. Je denkt dat παρακολουθεῖν en assequi synoniemen zijn, maar daar ben ik het niet mee eens. Als iemand een zeer moeilijke gedachtegang heeft begrepen, dan zal men terecht zeggen dat hij die gevolgd heeft, assecutus. Maar alleen als iemand de spreker in zijn eigen geest met ongebroken aandacht volgt, gebruikt men παρακολουθεῖ. Ik heb bij verschillende schrijvers wat voorbeelden verzameld, die deze conclusie ondersteunen. Wat meer is, de voorbeelden die je zelf geeft, bevestigen mijn stelling. Bovendien merk je op dat men zich eerst goed en methodisch moet scholen voordat je kunt schrijven: eerst vertaalde ik het zoals jij het opvatte, maar de drukker heeft persecutus veranderd in prosecutus. Afgezien daarvan stel ik in mijn aantekeningen beide betekenissen voor, zodat het mogelijk is παρηκολουθηκότι te verbinden hetzij met de volgorde van onderzoek en studie, hetzij met de logische voortgang van het verhaal. Ik geef aan geen van beide de voorkeur en laat zo de lezer vrij te kiezen.

Wat κατηχήθης betreft, ik heb dat vertaald alsof het om κατηχήσο gaat - hetgeen je enigszins heeft gechoqueerd, naar het schijnt. Je weet dat het een aoristus is die, als ik me niet vergis, de plaats kan innemen van iedere verleden tijd en daarom heb ik hem vertaald door een voltooid verleden tijd om beter aan te geven dat hij die dingen had vernomen vóór het doopsel. Wat de voorbeelden betreft van het gebruik van het werkwoord κατηχεῖσθαι in verschillende schrijvers die jij me aanreikt, bedankt. Het lijkt me overigens dat het niet een fout van het geheugen is, wanneer iemand beweert dat hij zich iets niet herinnert. Iedereen zou dan behept zijn met die fout, want het overkomt iedereen wel eens dat hem iets ontglipt. Maar uit vergeetachtigheid opschrijven en volhouden wat tegengesteld is aan de werkelijkheid, dat is echt een geheugenfout.

Ik behandel deze kwesties nogal vluchtig, want ik sta op het punt op reis te gaan,^1. en ben erg vermoeid na een verblijf aan het hof. Ik ontvang niets liever dan dergelijke opmerkingen van je en, zoals je doet, op vriendschappelijke manier. Vaarwel, sieraad van Frankrijk en hogepriester van de letteren.

Antwerpen, 14 juli

1. Erasmus was van plan naar Engeland te gaan waar hij zijn beroep op Rome betreffende zijn onwettige geboorte wilde voorbereiden (zie brief 447). Dit beroep liet hij achter bij Andrea Ammonio; vervolgens verbleef hij zo'n tien dagen bij John Fisher in Rochester voordat hij terugkeerde naar de Nederlanden.