De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 3. Brieven 298-445

[p. 189]

386 Van Urbanus Regius aan Johann Fabri
Ingolstadt, februari 1516

Urbanus Rieger aan de voortreffelijke heer Johann Faber, doctor in het kerkelijk recht en beroemd theoloog, gegroet

Ik schreef u onlangs, edele heer, hoe mijn zaken ervoor staan, welke studies ik volg en wat ik ten slotte, na alle doorstane gevaren, verwacht. Hoe dankbaar ik uw gastvrijheid en die van doctor Wolfgang^1. aanvaardde, is gemakkelijker in te zien dan op te schrijven; u hebt echter begrepen dat ik in wat dan ook liever te kort schiet dan in loyaliteit en dankbaarheid. Mijn broer,^2. die u deze brief heeft overhandigd, vraagt u slechts een heel kleine dienst, namelijk uw hulp bij het vinden van een post als leerling-bediende. Ballingschap en berispingen van vreemden zullen met geringe moeite zijn onstuimige geest, nog verergerd door mijn toegeeflijkheid, temperen. Als u de jongen, weliswaar ongevormd maar verder betrouwbaar, uw steun verleent, hebt u er een tweede broer bij gekregen.

Het gerucht gaat dat het Rotterdamse licht der geleerden, met wie u al lang een sterke band hebt door eenzelfde soort leven en studie, bij u is. Daarom vertrouw ik het aan uw vriendelijkheid en aan doctor Wolfgang toe hem het volgende te laten weten, want het zou ongepast zijn die grote man zelf te schrijven. Ik meen dat u weet met hoeveel liefde en meer dan vaderlijke welwillendheid hertog Ernst, de doorluchtige vorst van Beieren, onze universiteit van Ingolstadt koestert, verfraait, verrijkt en eert met zijn aanwezigheid - waardoor zij durft te wedijveren met de meest gerenommeerde universiteiten. Hij is van plan de grootste geleerden, waar die zich ook in Germanië bevinden, bijeen te brengen en op zijn kosten luisterrijk te onthalen zodat, nu de barbarij is overwonnen, onder zijn bescherming eindelijk de schone letteren, die tot nu toe gebukt gingen onder de twee hoorns,^3. weer opbloeien en in hun oorspronkelijke glans worden hersteld. Onze vorst meent verder dat vooral de veelzijdige Erasmus, een bewonderenswaardige man van goddelijk genie en buitengemene geleerdheid, het meest in aanmerking komt voor iedere eer en gunst. Hij heeft daarom zorgvuldig nagevraagd of hij die kampioen van de letteren op de een of andere manier ertoe kon bewegen om via een gewoon hoogleraarschap iets te komen doce-

1. Wolfgang Faber Capito.

2. Over deze broer is niets bekend.

3. De oorlogen tegen de Turken.

[p. 190]

ren, en onze dorheid te bevloeien met de stroom van zijn welsprekendheid en veelzijdige geleerdheid. Sommigen achtten de kans daarop uitgesloten, anderen daarentegen beweerden dat er zeker hoop was dat de man kwam. De vorst zelf hield hardnekkig vast aan zijn voornemen en spaart geen kosten om Erasmus naar hier te halen.

Ik wil daarom graag weten wat uw mening is: moeten we Erasmus een lucratieve post aanbieden? Als u denkt dat hij ertoe is over te halen om te voldoen aan de wens van een zo groot vorst, die een zo hoge dunk van hem heeft, schrijf me zo snel mogelijk. Er zijn vele redenen voor hem om als man van Duitsen bloede, de rest van zijn leven door te brengen in Duitse gebieden. In de eerste plaats de uitgesproken genegenheid van de vorst en diens oprechte liefde voor de schone studies. Zelf heeft hij immers een prachtige opleiding gekregen van zeer respectabele leraren. Omdat hij van de letteren houdt zal Erasmus hem nog dierbaarder zijn, omdat de grootmoedige man groot profijt daarvan mag verwachten. Als hij de post aanvaardt, zal de hertog hem rijkelijk voorzien van een zeer eervol salaris en hem bedenken met beneficies. Het argument dat de ouderdom het doceren lastig maakt moet hem niet weerhouden: er staat hem een aangename rust te wachten. De zeldzame man wordt immers niet beroepen om zich af te matten, maar slechts om zich te vertonen en met zijn aanwezigheid onze universiteit luister te verlenen. Als extra komt daarbij de lieflijke schoonheid van de stad, en het wonderlijk zachte klimaat - elders zal hij dat niet zo gemakkelijk aantreffen -, waardoor men dit oord met recht ‘stad van engelen’ noemt. Voeg daarbij de eer die een fiere geest als een beloning voor zijn deugd verwelkomt; die eer zal hem van alle kanten zo rijkelijk ten deel vallen, dat hij (in zijn uitzonderlijke bescheidenheid) zich eerder zal beklagen onder het vele eerbetoon gebukt te gaan dan zich gelauwerd te voelen. Om kort te gaan, alles lacht Erasmus toe. Zou hij, alvorens een dergelijke positie aan te nemen, de vorst willen bezoeken, dan biedt deze vorst hem zeer graag een reisgeld aan en een niet te versmaden beloning. Uw taak zou het dan zijn Erasmus te bezoeken, hem op alle mogelijke manieren te verleiden, aan te sporen, op te wekken en met enige overdrijving duidelijk te maken hoe welkom hij bij de vorst is. En ook om hem zo mogelijk te bezweren in Germanië te leven, onder de vaderlandse hemel en onder zijn landgenoten, en liever hen tot nut te zijn dan buitenlanders. Wellicht overstijgt daarginds alles wat levenswijze of eerbetoon betreft zijn wensen; niettemin moet het vaderland belangrijker zijn en eerbiedwaardiger. Vooral nu het dorst en zucht, met zoveel wensen, met zo'n brandend verlangen, naar zijn leraar, naar de vorst van alle geleerdheid.

[p. 191]

Dat is wat ik u, mijn beschermer en leraar, voor het ogenblik hierover wilde schrijven. U hebt zoveel invloed en staat zo bij Erasmus in de gunst dat niemand hem beter of vlotter kan overtuigen. Vaarwel, sieraad van de geleerden.

Vanuit Ingolstadt. Urbanus Rieger

Geachte heer, ik schreef dit op instructie van prins Ernst en de heer Leo van Eck, een man van adel, doctor in de vrije kunsten en het recht, en rector van onze universiteit, met wie ik zeer vertrouwd ben. Hij las mijn brief en stemde ermee in. Bovendien ziet de vorst zo naar Erasmus uit dat hij de koerier die voor u staat, alleen vanwege het beroepen van Erasmus naar Bazel stuurde. Als hij weigert zich blijvend hier te vestigen, als hij afziet van de tweehonderd goudstukken en de rijke beneficies veracht, dan heeft de vorst alleen nog het verzoek (en hij vertrouwt erop dat het zal worden ingewilligd) dat Erasmus ons gymnasium wil komen bezoeken. Laat hij aan deze reis een maand besteden, zodat de vorst hem kan ontmoeten, onthalen en omhelzen, want hij wil echt, uit de grond van zijn hart, Erasmus zien. De kosten voor de reis zal hij ruim vergoeden en hij zal hem rijkelijk belonen, zodat Erasmus zal zien dat de vorst niets zo bemint, vereert en bewondert als de letteren en hun beoefenaars. Opnieuw vaarwel.

Ik heb dit als secretaris voor onze vorst en door hem gedicteerd geschreven; ontvang het dus alstublieft zo en behandel de zaak met een vertrouwen alsof de vorst persoonlijk met u sprak. Ik stuur u, mijn vriendelijke leraar, enige oraties van onze theoloog Eck,^4. die u zeer hoog acht.

4. Johann Maier von Eck.