De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 3. Brieven 298-445

344 Van Ulrich Zasius
Freiburg, 9 augustus 1515

Het gelukkige bericht dat jij, Erasmus, sieraad van alle geleerdheid, bent teruggekeerd naar Bazel, was voor mij zo plezierig en lang gewenst, dat ik, als mijn oude lichaam me niet weerhouden had, al naar je zou zijn toegesneld om je te groeten en te horen waarmee ik je van dienst kan zijn. Maar mijn zware lichaam, gestut op zwakke pijlers,^1. kan zich nauwelijks staande houden omdat benen en voeten onvoldoende tegen hun taak zijn opgewassen; wees daarom in al je vriendelijkheid tevreden wanneer ik je een brief stuur ter vervanging van mijn aanwezigheid. Gegroet dus, Desiderius Erasmus, grote held, verreweg de meest vooraanstaande van alle grote geleerden in de Griekse en Latijnse welsprekendheid in de Duitse landen; gegroet ook de geluksdag, moge hij tot de feestdagen worden gerekend, die jou weer bij ons terugbracht. Bazel, dat jij zo dikwijls zoveel glans hebt verleend, is jou in veel opzichten dank verschuldigd. O, als die gouden lichtstraal van jouw goddelijk genie ook had kunnen binnendringen in onze woningen, wat een geluk zou het ons brengen, wat een blijvend sieraad zou ons ten deel vallen! Want ik kan, krachtens het oordeel dat is geveld, verklaren dat de Duitse landen de afgelopen zeshonderd jaar en langer nooit een geleerder persoon hebben gekend dan Erasmus. Daarvan getuigen je bewonderenswaardige eruditie, de bruisende stromen van je welsprekendheid, om nog maar te zwijgen van de rijkdom aan gedachten. Als de beroemde Lucianus, iemand die alle kneepjes van het vak kende, nu leefde, zou hij niet op voet van gelijkheid met jou de strijd willen aangaan, want je zou hem met je goed geformuleerde betogen ernstig in het nauw brengen. Elke keer dat ik ze lees, elke keer dat ik

1. Juvenalis, Satirae iii, 193.

[p. 131]

mijn gedachten laat gaan over de onderaardse gangen, de omtrekkende bewegingen, de stap voor stap voortsluipende aanvallen, de stootkracht van de bewijsvoeringen, de bliksems van je weerleggingen en soortgelijke middelen regelrecht afkomstig uit de voorraadkamer van de retorica, raak ik buiten mezelf en staar verbijsterd als naar de grootsheid van een goddelijk wezen.

En als ik je Adagia, van onschatbare waarde, als ik de golvende stromen van je betogen, de rijkdom van je uitweidingen wanneer je een kever, een insect dat op mesthopen leeft, boven de adelaar stelt,^2. wanneer je de donkere wolken van de oorlog en daartegenover de serene kalmte van de vrede beschrijft,^3. wanneer je soortgelijke dingen in verzorgde stijl en met bewonderenswaardige helderheid tot uitdrukking brengt - als ik doorga deze onvergelijkelijke kwaliteiten naar verdienste te prijzen, dan zou de godin van de Overreding zelf, Suada, al zetelde ze op mijn lippen,^4. tegen deze taak niet opgewassen zijn. Wat kan ik zeggen over die uiterst verfijnde, spitse, geestige Adagia? Zoals vroeger in de tuinen van Alcinoüs^5. de mooiste peren, de mooiste appels elkaar eindeloos opvolgden, zo vouwen zich achter elkaar in al hun rijkdom en vruchtbaarheid je Adagia open - waarbij de ene vrucht de ander verdringt - zodat je, waarheen je je ook keert, altijd iets verhevens, iets onderhoudends, iets fraais, iets doorwrochts, iets sprankelends vindt. Als ik die hoorn van overvloed, je Copia, volgestopt met woorden en zaken, doorneem, als ik denk aan de Lof der zotheid, aan al die fraaie vertalingen uit het Grieks, dient zich zoveel stof voor een lofrede aan, dat het mijn bescheiden talent te boven gaat en het evenmin past binnen het beknopte kader van een brief. Ik zeg alleen dit, dat jij bij uitstek het verdient door iedere ontwikkelde persoon te worden bewonderd en te worden overladen met allerlei eerbewijzen, met de hele schuur tegelijk, zoals men zegt.^6. Wat mij betreft, geloof me als ik je zeg dat ik me zo met jou verbonden voel dat ik het een groot genoegen zou vinden als ik ooit de gelegenheid zou krijgen, ik zeg niet je orders te gehoorzamen, maar je geringste wensen voor te zijn.

Ik was van plan langer met je te spreken en een paar dingen te vragen die mij bezwaren. Maar onze vriend Bonifacius,^7. een jongeman met bijzondere aanleg en zeer geleerd, staat hier achter me. Ik hoop je binnen acht, of op zijn hoogst tien dagen, te ontmoeten. Vaarwel, vanuit Freiburg, 9 augustus 1515.

Je vriend Zasius

2. Adagia iii, 7, 1.

3. Adagia iv, 1, 1.

4. Cicero, Brutus xv, 59.

5. Homerus, Odyssee vii, 120.

6. Adagia iii, 6, 61.

7. Bonifacius Amerbach, de bezorger van deze brief.

[p. 132]

Doe Beatus Rhenanus mijn hartelijke groeten en, als het niet bezwaarlijk is, groet dan ook Filipp Engelbrecht.^8. Ik zou je nog veel kunnen schrijven, maar spreek je daarover nog persoonlijk.

8. Filipp Engelbrecht was in de zomer van 1515 naar Bazel gekomen en werkte daar bij Froben.