De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 1. Brieven 1-141

128 Aan Jacob Batt
Parijs [juli 1500]

P.S. Allen heeft deze brief afgescheiden van brief 119, waarvan hij in alle andere edities het sluitstuk vormt. In de zomer van 1500 was Erasmus wanhopig op zoek naar financiële steun, want niet alleen was hij in Engeland al zijn geld kwijtgeraakt, maar hij had ook het vaste voornemen Grieks te gaan studeren - een kostbare onderneming - en zich helemaal te wijden aan de studie van de Bijbel en de kerkvaders. De toon van zijn bedelbrieven geeft wel aan dat Erasmus er niet aan twijfelde dat zijn werk van groot belang zou zijn.

...Aangezien ik niets had om aan de Vrouwe te sturen, heb ik deze jongeman^1. naar Brittannië gezonden, om te zien of ik misschien iets van de graaf kan lospeuteren, maar mijn instinct voorspelt mij niet veel goeds. Ik zie best in dat mijn plan nogal onbeschaamd is en helemaal tegen mijn karakter ingaat, maar de noodzaak, de grootste prikkel, dwingt me alles te proberen. Als de graaf mij maar weinig stuurt, wil jij er dan voor zorgen dat je iets bij elkaar schraapt van de Vrouwe of ergens anders vandaan, zodat ik dertig goudstukken bij elkaar krijg. Ik probeer dat allemaal niet zomaar gedaan te krijgen, Batt, want ik weet heel goed dat mijn gezondheid ernstig gevaar loopt als ik langer in deze streken verblijf, zodat, als er iets gebeurt - wat God moge verhoeden - ik met al mijn werken te gronde zal gaan; en als de graad van doctor nog lang op zich laat wachten, vrees ik dat mijn geest het eerder zal begeven dan mijn lichaam.

1. Deze jongeman, Jean, bracht ook enige exemplaren van de Adagia aan Batt voor de verkoop.

[p. 265]

Ik smeek en bezweer je, Batt, als er nog een vonkje van je oude genegenheid over is, dat je grondig nadenkt over mijn welzijn. Jij denkt misschien, met je vriendelijke maar trage geest, dat je me gelukkig hebt gemaakt, maar als ik geen enkel vooruitzicht heb, lijkt het me als nooit tevoren dat ik reddeloos verloren ben, nu X^2. niets schenkt, de Vrouwe van Veere van dag tot dag alleen maar belooft, de bisschop zich van me afkeert, en de abt vraagt goede hoop te hebben. En ondertussen is er niemand die iets geeft, behalve een zekere X^3., die, arme man, ik zo tot het bot heb uitgebuit, dat ik geen reden heb om te denken dat hij me nog iets zal schenken. Bovendien berooft de pest mij van mijn broodwinning die mijn enige hoop was, zoals ik al gezegd heb. Ondertussen zit ik maar te piekeren. Waarheen moet ik, als ik helemaal berooid ben, vluchten? Wat gebeurt er als ik ziek word? En stel dat dat niet gebeurt, wat kan ik voor de literatuur betekenen als ik niet een voorraad boeken heb? Waar kan ik nog terecht, als ik Parijs moet verlaten? Wat tenslotte zal er met mijn geschriften gebeuren, als ik geen gezag heb? Drijven de monsters, die ik gezien heb bij St. Omer, al de spot met mij en noemen zij mij al een mooiprater?

Ik schrijf je dit niet om je met mijn klachten te ontmoedigen, maar om je uit je slaap te wekken, zodat we nu eindelijk eens kunnen voltooien waar we al zo lang tevergeefs mee bezig zijn, en we weer kunnen terugkeren tot die gelukkige tijd van vroeger, toen wij samen waren. Vaarwel, dierbare Jacob.

Ik heb je geschreven via de koerier die me de bagage heeft gebracht. Als je de brief die ik aan Mountjoy heb geschreven toen ik nog bij je was, nog hebt, geef hem dan alsjeblieft aan deze jongeman. Groet allen die het aangaat. Je kunt deze jongeman volkomen vertrouwen als je hem iets wilt meegeven. Augustijn houdt in het openbaar lezingen, die druk bezocht worden, over de Adagia; voorlopig hebben ze een mooie start gemaakt. Als je meent dat je in St. Omer wat exemplaren kunt verkopen, haal ze dan uit het pak. Nogmaals, vaarwel.

Parijs [1499]

2. Misschien Mountjoy, die in die tijd een van Erasmus' beschermheren was, maar niet bij name wordt genoemd.

3. Misschien Augustijn Caminade, met wie Erasmus zeer wisselende betrekkingen onderhield.