De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 1. Brieven 1-141

46 Van Robert Gaguin
[Parijs, 7 oktober 1495]

Robert Gaguin aan Erasmus, regulier kanunnik van de orde van de H. Augustinus, gegroet

Je bent, Erasmus, niet zozeer een moeilijke strijd begonnen,^1. als wel een die je de haat zal opleveren van dat verachtelijk slag mensen dat er maar niet genoeg van kan krijgen de studies van de klassieke Oudheid te kleineren. Zelfs met het modernste wapentuig kun je ze niet overwinnen en als je dat al lukt, dan maakt hun domheid hen des te vasthoudender. Het zwaarste wapen dat je kunt inzetten, is dat zijzelf moeten erkennen dat alleen die schrijvers blijven voortleven op de lippen en in de achting van de geletterden, wier welsprekendheid met wijsheid gepaard ging. Ook de domsten onder hen kunnen niet ontkennen dat zelfs de schrijvers van fabels en haast nutteloze dingen niet met de tijd zijn verdwenen, maar standhouden tot op de dag van vandaag en nog steeds met bewondering en genoegen gelezen worden; daarentegen zal men zich hen, van wie de tongen stotteren en haperen als die van oude vrouwen, maar weinige dagen herinneren. En omdat zij dat soms ook zelf inzien, ontlenen zij af en toe wat moois aan de schrijvers die zij bespotten en proberen zij zo de reputatie van welsprekendheid te krijgen door aan hun eigen werk een laagje verguldsel toe te voegen. Het merkwaardigste is nog dat, terwijl zij de grootste waardering hebben voor die kerkelijke schrijvers die hun gedachten in een beschaafde en vlotte stijl hebben weten uit te drukken, zij in de ene schrijver veroordelen wat zij bewonderen en prijzen bij anderen. Waarom verwijten zij iemand, uit te munten op dat gebied, waar men het juist eervol vindt anderen voorbij te streven? Als wij ons door het verstand onderscheiden van de redeloze wezens, waarom proberen we dan niet uit te blinken op een gebied waarop de ene mens superieur kan zijn aan de andere, zonder hem onrecht te doen? Evenhoog als een stotteraar staat boven een stomme, staat een welbespraakt iemand boven een stotteraar, en een groot redenaar boven een welbespraakt iemand.

Hoewel ik - dat staat buiten kijf - de onbeschaamdheid van deze mensen

1. Erasmus had klaarblijkelijk zijn Antibarbari aan Gaguin getoond en diens mening gevraagd.

[p. 111]

negeer, keur ik je voorgenomen oorlog tegen hen niet af. Ze moeten bestookt worden met al de wapens die je zo vakkundig hebt verzameld, nauwkeurig gooit en energiek slingert Elke raad die ik je hierin kan geven, is overbodig en het zou verkeerd van me zijn iets te schrappen of toe te voegen in een werk dat al af is. Je zet het onderwerp immers bondig uiteen, deelt het fraai in, en behandelt het zeer kundig. De compositie is uitstekend, de uitwerking is charmant en je weet even vurig te discussiëren als Carneades.^2. Eén punt van kritiek, Erasmus, zul je wel van je vriend verdragen. De inleiding is wat te lang en men zal je misschien verwijten dat Batt, die de hoofdrol speelt, lang aan het woord is zonder door een gesprekspartner te worden onderbroken. Zo'n lange tirade is immers vermoeiend, terwijl zij, als je haar varieert door meerdere sprekers in te voeren, de toehoorder opfrist en vermaakt. Ik zou echter niet willen dat je je door mijn kritiek laat leiden. Raadpleeg de schrijvers van dialogen. Men discussieert vaak puntsgewijze over afgebakende onderwerpen en doet dat zelden in ellenlange monologen. Plato kan je tot voorbeeld dienen onder de Grieken, en onder de Latijnen Cicero en enkele latere schrijvers. Maar ik maak me voor jou als masseur belachelijk, als ik de spieren ga verzorgen in de huid van de schone Venus. Het is voldoende als je wegsnijdt wat te veel is en aanvult wat eventueel ontbreekt.

Men zou een lange brief, of zelfs een enorme verhandeling moeten schrijven over de glorieuze wapenfeiten van de Fransen in de afgelopen paar dagen. De feiten zijn dat, al meer dan een jaar geleden,^3. koning Karel de Alpen overtrok, snel het gebied van de Liguriërs, de Insubriërs, Etrusken en Latijnen doorkruiste in een veldtocht tegen Campanië en Napels, dat hij koning Alfonso heeft verjaagd en de hele streek heeft veroverd. Hij heeft een prachtige overwinning behaald op zijn vijanden en zijn zaken naar eigen inzicht geregeld in Napels en is toen weer naar Frankrijk vertrokken. De Venetianen, Lodewijk van Milaan en veel andere Italiaanse vorstjes hebben toen een leger bij elkaar gebracht tegen Karel, de overwinnaar, en dachten hem, die hun geen enkel onrecht had aangedaan, de weg af te snijden. Maar het is anders afgelopen dan zij hoopten. Bij Fornova heeft een dichte massa van dertigduizend man zich op de Fransen gestort, maar die is teruggedreven en verslagen. Vierduizend van hun mannen zijn omgekomen, terwijl van de troepen van Karel er veel minder verloren gingen. Op die manier heeft hij zich

2. Carneades zou, alvorens de pen ter hand te nemen om Zeno te bestrijden, nieskruid hebben gebruikt om in een staat van razernij te geraken.

3. Karel viii trok op 8 september 1494 de Alpen over om Napels in te nemen op Alfons ii. Karel versloeg de troepen van Milaan en Venetië op 6 juli 1495 bij Fornova. Hij bereikte Asti op 15 juli 1495.

[p. 112]

met het intacte leger, en niet zonder schande voor de vijand, teruggetrokken op Asti. Nu houdt hij met nieuw aangekomen troepen moedig stand tegen de vijand bij Turijn. Als je een wat uitvoeriger verslag wilt, zal ik je de brief sturen over deze overwinning, geschreven door iemand die bij de strijd aanwezig was. Vaarwel.