De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 1. Brieven 1-141

30 Aan Cornelis Gerards
[Stein, 1489?]

Erasmus van Rotterdam aan zijn vriend Cornelis, gegroet

Cicero schreef dat twee dingen onze talenten doen verschrompelen, namelijk rust en eenzaamheid;^1. beide heb ik in overvloed. Mijn leefwijze vereist eenzaamheid, maar dat ik mij nu zo rustig houd komt, omdat ik zie dat de studie der letteren, die ooit zijn beoefenaren tot voordeel strekte en hun veel eer bracht, nu voor veel mensen tot schande en oneer strekt. Het schijnt zover gekomen dat, hoe meer iemand van de schone letteren houdt, hoe belachelijker en ongelukkiger hij moet leven. Daarom, mijn beste Cornelis, zag ik niet in waarom ik mijn jeugd moest verdoen in de studie der letteren en dat gaat zo ver dat ik me er allang van heb afgewend. Daarbij komt nog mijn slechte gezondheid die het vuur van het talent niet alleen pleegt te verminderen, maar zelfs uit te doven.

Maar omdat er in het leven niets zo belangrijk voor mij is als jou in alles tegemoet te komen, je te gehoorzamen, je ter wille te zijn, - en ik ben je dat gewoon verschuldigd voor alles wat je voor me gedaan hebt - ben ik om jou weer aan het werk gegaan en heb ik jouw verhandeling,^2. zoals je gevraagd had, met de grootste mogelijke zorgvuldigheid voltooid. Bovendien heb ik de moeite genomen er nauwgezet noten aan toe te voegen over de verschillende onderdelen van een betoog, en ook over de vorm en juiste retorische behandeling van ieder van hen. Zo gaat jouw wens in vervulling, feliciteren de geletterden me met mijn ijver, bekijken de ongeletterden me met jaloezie en schamen zich de half-geleerden en opscheppers. De mensen met een middelmatig talent hebben er uiteindelijk enig voordeel van. Deze soorten mensen, Cornelis, zul je altijd aantreffen. De echte geletterden kunnen het niet nalaten de letteren te prijzen en te beminnen. Maar degenen die niets afweten van de kunsten, denken dat ze de hele literatuur moeten veroordelen, afkraken en vernietigen. Wat zij niet kennen, mag niet geprezen worden; wat

1. Cicero, De Officiis iii, 1, 1.

2. Een voorloper van de Antibarbari.

[p. 78]

zij wel kennen, daar mag geen kwaad woord over worden gezegd. Erg slim van ze! Ze achten gering wat ze niet hebben om te doen geloven dat hun niets van die waardevolle zaken ontbreekt. Volgens hen is Cicero zelf een barbaar en Everard een geleerde. Waarom? Alleen omdat zij de laatste kennen en van de eerste niets afweten.

Het raakt me helemaal niet dat deze lieden mijn kleine betoog zien, haten, beschuldigen en afkraken. Integendeel, ik vind het een hele eer als dergelijke lieden me niet prijzen en zolang zij hun mond niet kunnen houden, laten zij iedereen duidelijk zien wat voor belachelijke barbaren ze zijn. Dan zijn er nog van die lieden die zich even geweldig vinden als de bekende Thraso van Terentius;^3. ze hebben nergens verstand van, maar eisen toch, met een brutaal vertrouwen en een vertrouwde brutaliteit, kennis van alle kunsten voor zich op. Je kunt nergens de aandacht op vestigen of zij zijn er geweldig in: zij declameren mooi, zij argumenteren mooi, zij maken mooie gedichten, zij zijn zeer geleerde grammatici, goede musici en wat al niet? ‘Terwijl zij niets presteren, doen zij toch alles mooi.’^4. Als zij de tijd nemen mijn kleine betoog te lezen, zal het eindelijk tot hen doordringen - denk ik - dat het geen geringe prestatie is goed Latijn te spreken of te schrijven en zullen zij, als zij nog enig schaamtegevoel kennen, nalaten kundigheid op te eisen in zaken die zij nooit hebben geleerd. Maar als zij, koste wat kost, zo graag beroemd willen worden, dan moeten zij zich eens gaan inspannen om zich die zaken eigen te maken, waarmee zij onsterfelijke roem kunnen verwerven; zo niet, dan zal men ze als opscheppers aan de kaak stellen en zullen zij nooit enige faam genieten. Slecht verworven roem verwaait in korte tijd, maar ware roem schiet wortel en straalt van dag tot dag helderder.

Dan zijn er nog de gewone mensen die, bij het lezen van redevoeringen of gedichten, hevig ontroerd worden en al naar gelang de inhoud, in vervoering of opwinding raken. Wat hen zo raakt, dat weten zij niet. Deze mensen zullen door mijn werk enigszins kunnen leren wat hen zo heeft getroffen. En tenslotte hoop ik, beste Cornelis, dat ook jij mijn werk met enig nut, of althans genoegen, zult lezen. En als je er niets in vindt van je gading, zal ik mij toch nog altijd hebben gekweten van mijn vriendenplicht. Vaarwel en blijf mij, zoals je al doet, genegen.

3. Thraso is een snoevende soldaat uit Terentius, Eunuchus.

4. Martialis, Epigrammata ii, 7, 7.