De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 1. Brieven 1-141

[p. 64]

24 Van Cornelis Gerards
[Lopsen, juli 1489]

Cornelis van Gouda aan de zeer geleerde heer Erasmus, gegroet

Je overvloedige genegenheid, dierbare Erasmus, die zich in alles toont, heeft me ten zeerste aan je verplicht door een weldaad die ik nooit zal vergeten. Je hebt met buitengewone welwillendheid en ingeboren goedheid toegestemd in wat ik allang van je vraag en wat ik steeds gretig van je zal blijven vragen. Je deed het ook uit vrije wil, maar je deed meer dan ik van je vroeg. Je schrijft namelijk^1. - en ik kan niet geloven dat jij zomaar iets schrijft - dat niets je meer genoegen heeft gedaan dan het feit dat wij verbonden zijn in dezelfde studies en onze scheiding overwinnen door veel brieven met elkaar uit te wisselen. Dat alles, Erasmus, maakt dat mijn liefde voor jou haar hoogtepunt bereikt en dat ik niet zal nalaten vaker met jou te spreken via mijn brieven, en dat is volkomen terecht. Want zoals het, zoals Cicero^2. zegt, schandelijk is een brief slecht te beantwoorden, zo getuigt het van veel hoogmoed als je helemaal niet wilt reageren. Het stemt me dus dankbaar en blij dat je mijn hulp vraagt en dat jij, die veel geleerder bent en bijzonder begaafd, mij, een eenvoudig en onervaren man, niet veracht. O nobele geest, hoe dierbaar ben je me door de grootheid van je liefde! O oprechte genegenheid en vriendelijke inborst! Je vond het niet voldoende om me dat alleen maar in woorden voor te houden, maar je wilde ook proberen me van deze realiteit te doordringen, nog duidelijker en effectiever, door de studie van de Oudheid. Dienovereenkomstig stel je me twee kerkleiders, Hieronymus en Augustinus, die uitmuntten in geleerdheid en in levenswijze, als voorbeeld. Zij konden niet zoveel bij elkaar zijn als zij wilden, maar bleven toch hecht met elkaar verbonden door hun zielsverwantschap en door eenzelfde soort belangstelling, zodat ze zich heel goed bewust waren van elkaars denkbeelden en gevoelens.

Een ander bewijs van je genegenheid komt daar nog bij, want je wilt me niet alleen opwekken tot schrijven naar het voorbeeld van die heiligen, maar je beveelt me ook nog een leraar aan die ik moet navolgen om mijn geschriften eleganter te maken. Ik heb er erg om moeten lachen en het heeft mij deugd gedaan dat je me zo enthousiast vraagt Lorenzo Valla te lezen en te herlezen. Hoe ben je zo verblind geraakt - dit zeg ik maar voor de grap - dat je me voorstelt uitgerekend die man als voorbeeld te nemen met wie veel geleerde mannen, zoals je weet, slaags zijn geraakt, zoals men zegt, in een

1. Brief 23

2. Cicero, Epistulae ad familiares i, 10

[p. 65]

openlijk verklaarde oorlog. Weet je niet meer hoeveel pijlen Poggio, toch geen onervaren man als het om welsprekendheid ging, op hem heeft afgevuurd? Is het dan wel verstandig van je, een vriend toe te vertrouwen aan een man in wiens studies hij zich niet kan verdiepen zonder haat op te wekken? Een hele meute blaft om ons heen en waarschuwt uitdrukkelijk hem niet te lezen, daar hij, zoals men zegt, niets anders weet te doen dan haartjes kloven over letters en accenten. Tegen Valla vaart Poggio uit met deze vierregelige strofe: ‘Nu Valla is overleden en zich bij de schimmen gevoegd heeft,/durft Pluto geen woord Latijn meer te spreken./Jupiter zou hem een ereplaats in de hemel hebben gegeven,/maar is zelf bang voor kritiek op zijn taalgebruik.’ Denk dus nog eens na of je mij echt een man wilt aanbevelen die door iedereen als een berucht en cynisch mens wordt beschouwd.

Dit was maar een komisch intermezzo. Om verder te gaan: wat ik heb opgestoken uit Valla's werken, die ik op jouw aanraden heb gelezen, zul jij, met je scherpe oordeel, makkelijk ontdekken, zelfs aan de informele stijl waarin ik nu schrijf - als ik dat mag zeggen zonder arrogant te lijken. Tenslotte wil ik je nog zeggen dat ik het erg gewaardeerd heb dat je mij de geleerden hebt genoemd die je voorkeur genieten, want daarmee maak je me duidelijk dat je me, zonder enige jaloezie, erg graag mag en - wat zeer weinig voorkomt - dat het je plezier doet je voorraad van geheime schatten met mij te delen. Vaarwel.