De correspondentie van Desiderius Erasmus. Deel 1. Brieven 1-141

[p. 34]

7 Aan Servaas Rogier
[Stein, ca. 1487]

Erasmus aan zijn vriend Servaas, gegroet

Als mijn liefde voor jou, dierbare Servaas, zo groot is - en altijd is geweest - dat je me dierbaarder bent dan mijn eigen ogen, mijn eigen ziel, mijn eigen zelf, wat maakt jou dan zo onverbiddelijk dat je geen enkele liefde of zelfs enige achting toont voor degene die jou stelt boven alles ter wereld? Is jouw hart zo onmenselijk dat je houdt van wie je haten en haat wie je liefhebben? Heeft er ooit iemand bestaan die zo barbaars, zo misdadig, zo hardvochtig was dat hij niet af en toe, althans aan zijn vrienden, een wat menselijker trek liet zien? Ben jij dan de enige die niet wordt bewogen door aanmaningen, vermurwd door gebeden, geraakt door tranen van een vriend? Sta jij zo dicht bij de dieren dat je geen medelijden kent? Hoe heb ik je achterna gelopen met mijn aansporingen, mijn gebeden, mijn tranen! Maar, hoe meer ik smeek, hoe harder jij, die harder bent dan de hardste rots, je opstelt, en hoe onverbiddelijker je wordt, zodat ik het volste recht heb je aan te klagen in de woorden van Vergilius: ‘Hij heeft zich niet gewonnen gegeven en tranen gestort, of voor zijn geliefde enig mededogen gekend.’^1. Hoe moet ik dit noemen, mijn dierbare Servaas, hardheid of halsstarrigheid, hoogmoed of onbuigzaamheid? Of ben je misschien, zoals veel voorkomt bij meisjes, zo geaard dat mijn lijden jou genoegen doet, dat jij vreugde vindt in het leed van je vriend, dat mijn tranen je doen lachen? Hoe goed zou ik je verwijten kunnen maken in de woorden van Terentius: ‘Had jij maar evenveel liefde als ik, evenveel verdriet als ik, of liet alles wat je mij aandoet me maar onverschillig.’^2. Welke grove fout, vraag ik je, heb ik jegens jou begaan, welke misdaad, wat voor belediging, dat jij je zo tegen mij keert, mij zo vijandig gezind bent? Ik zie niet in wat ik je misdaan heb, tenzij je het een misdaad vindt dat ik je uitzonderlijk bemin. Als je al zo wreed bent voor iemand die je liefheeft, hoe ben je dan wel tegenover iemand die je haat? Jou heb ik altijd op mijn lippen, in mijn hart, voor eeuwig en altijd, jij bent mijn enige hoop, de helft van mijn ziel, de troost van mijn leven. Als jij afwezig bent, is niets me zoet, als jij er wel bent, is niets me bitter. Als ik zie dat je blij bent, vergeet ik mijn ellende, als jou iets vervelends overkomt - de goden zijn mijn getuigen - lijd ik daar meer onder dan jijzelf.

Heb ik het daaraan verdiend dat je zo'n afkeer van me hebt gekregen? O,

1. Vergilius, Aeneis iv, 370.

2. Terentius, Eunuchus, 91/94.

[p. 35]

dierbare Servaas, ik weet al van tevoren wat je gaat antwoorden, ik heb het al zo vaak gehoord. Je zult zeggen: ‘Wat wil je dat ik voor je doe? Wat eis je van mij? Toon ik echt zo'n afkeer van je? Wat, herhaal ik, wil je eigenlijk?’ Wel, als je het zo stelt: nee, ik wil geen dure geschenken, maar slechts dat jouw hart voor mij is wat het mijne voor jou is en daarmee maak je me meteen gelukkig. Of, als je hart me zo vijandig is dat mijn tranen het niet kunnen ontroeren, zeg dat dan eerlijk. Hoe ver ga je in je spelletje met mij? Hoe lang laat je me in spanning? Nu eens veins je vriendschap, dan weer zie je me niet staan. En wat voor folteringen lijd ik ondertussen! Daarom, o liefste van mijn vrienden, als er nog een plaatsje is in je hart voor mijn smeekbeden, vraag ik je, smeek ik je dat je me zeer duidelijk zegt wat je denkt, en me niet langer martelt met dit dodelijk wrede spelletje.

‘Maar waarom stort ik deze klachten nutteloos uit?’^3. Ik weet al dat jij amper naar me zult luisteren. Waarom verspil ik mijn tijd door zand te ploegen, een steen te reinigen? Waarom rol ik nog langer dit rotsblok? Als je bij je besluit blijft mij liever te haten dan te beminnen, haat me dan maar zoveel je wilt. Ik zal je toch altijd blijven liefhebben. Maar ik zal me daarin matigen, zodat ik me niet tevergeefs pijnig, want van jou kan ik geen troost verwachten. Vaarwel, mijn ziel, en als je nog enige menselijkheid bezit, maak dan dat je weer bemint wie jou liefheeft.

3. Vergilius, Aeneis iv, 319.