|
| |
| |
| |
| |
Lambert Wijsen (1874 - God wèt wienie)
De liewerk
Es al op den altaor de zon heet gesjijnd,
De Leechtemèswas weurt gespaord,
Den das nog zes weke z'n hool in verdwijnt,
De sjieper z'n örte bewaort;
Es veer nog de sjaarse hawwe gereid,
De nachte nog kaaid zien en laank
Daan póts er ze kuifke, z'n vere, ze kleid
Meh wach heer nog met z'ne zaangk.
Heer tusse de vaore en voeg;
En vluig er 'ne ploogstart umhoeg.
Es de eier met blömkes en vèrref gekleurd,
In de paam-eikesstruuk zien verstop,
Fijuulke en meizäödsje ziech opent en geurt,
Al e kukensje krup oet den dop,
Es de zwalleber trök kump vaan euver de zie,
De knijnsjes weer speulen in 't bos,
Daan zwölt 'm ze kröpke wie langer wie mie,
Daan bind er de reemkes weer los.
| |
| |
Daan zwingelt en singelt,
Heer bove ze nèske in 't rónd,
En juich er - en vluig er
Nao boven - en weer nao de grónd.
Es de meiblomme bleujen op stroek en op hèk,
Es d'n tak van de keerseboum krolt,
Es 's aovends bij 't maonleech, es 't windsje zich lègk,
De slaag van de nachtigaol rolt;
Es douwen en dröppels wie pèrels zoe fien,
Des mörreges laove de eerd,
En 't dörp mèt blomme, zoe wit wie satien,
Deze Zondag z'n Pinksterbroed seert;
Dan flèjt er - en wèjert,
Ze broedsleed, z'n glorie ten top;
Daan zwoeg er - en hijg er,
En stoeit er - en stijg er,
Hoeg bove de wolleken op.
Es goudgeel de hoezer in 't stóppelveld stoon,
Door de zon met heur straole begleuid;
Es de bije de nectar verzamele goon
Woe de hei en de erica bleuit;
Es de eppelkes kleure wie wange zoe roet,
De sjäöpkes weer zeuke hun vach,
De kroetwès gewijd is veur rampen en koed,
Door bliksem en onweer gebrach,
Daan reup er - en ploeiert
En vruiwke en kinder bieëin,
En zwijg er en klaog er...
't Naojaor dat kump zoe mèt-ein.
Es de blömkes verflense in weien en waas,
't Häöntsje ze krèje vergit,
De kleure verbleike van stroek en van graas,
't Häöske verborrege zit,
| |
| |
Es sprieuwe verzamele op toren en sjouw,
De koelekraon vluig in de nach,
Es zèlverdräöj binde den denneboum touw
't Erm zielke verlossing verwach;
Daan mäört er - en zöch er
En treurt er - en vlöch er
Eweeg veur de störm en de snie,
Z'ne roop is - veur 't lèste:
M'n hoop is - mèr 't bèste,
Tot zeens in 't nuijaor, adie!’
1932.
| |
Het winterkeuningske
Dao is 'n hiel klein veugelke,
Zoe rond haos wie e keugelke,
Wel 't kleinste wat iech kin,
Iech zeen het hij - iech zeen het dao,
Het vleug miech veur - het vleug miech nao,
En vief - wie 'ch geint mie vin.
Het vleug door hèk - het vleug door haag,
Het vleug de gansen hielen daag.
Iech zien het jao altied,
Des zomers vreug, des winters laat,
Is 't snikkend heit, of tristig naat,
Of 't vruis, of dat 't sniet.
Door de deurens zeen iech 't wringe
Het is gei vlege, het is gei springe,
Het is gein hupple, woe 't geit,
Links en rechts, ónder en bove,
Door de vaore, door de grove,
't Is gei tripple, wat 't deit,
Door de buimkes tak, tak, tak 't,
In de fagge hak, hak, hak 't,
Marsj, dao is 't weer eweeg,
Köpke ónder zaog iech 'm strukle,
Meters wijer geit 't dukle,
In de haag nao spèn en vleeg.
| |
| |
Róndum alle stamme löp 't,
En in alle geetsjes krup 't,
Wie e muiske gaw en slöm.
't Is aal leve, 't is aal vrijheid,
t Is aal vievigheid en blijheid,
Kömmert nörregens ziech um.
Keunigske vaan euze winter,
Es de snie lik, aoch dáán vind er
Toch ei pläötske - er is zoe klein.
Door de sjeur zeen iech diech jaoge,
Wou diech daan wel even vraoge,
Kinstiech noets ein oor sjagrijn?
| |
November
Allerhèllege, Allerziele,
veur die veur us hij verbleve,
us: ‘Memento mortui’ vraoge,
of us bijstoon in us klaoge,
zien veurbij. Hubertus' jachte,
die de jegers weelmood brachte,
volgde: vörkes van St. Meerte
branden 's aovends in de veerte,
kläörden in hun vlamgewiemel
vuurroed tege donkren hiemel
en hun zwarte roukpluim, duuster,
doufde 't leech van stareluuster,
woe ze hoegtrok. Nievelwolke
drökken op 't land hun kolke,
klaam en dik daan, woe gei stare-
en gei maonleech door kaan ware,
jao, wel ins de zonnestraole,
iers es die weer zien aon 't daole
tegen aovend. Ofwel es de
bulderpoorten oet het Westen,
vrie en kaaid de störm doen vlege,
lieg en gries drijf wolk en rege
euver veld en weeg en baone,
door de bös en door de laone
en de buim doen buige, vringe,
en hun tóppe steunend zinge,
nach en nachte laangk, en jaoge
wind nao wind en vlaog nao vlaoge.
ziech de peerd in depe vaore,
drèjt de ploog de vètte klute,
woe-in sprieuw en raove mute.
Van de buim jaoge de blajer,
die kuulraap en krote vare
nao de koule en de sjeure,
nao febrik en statie veure.
Fleur en geur oet hoof verdwijne,
kleur van wei en waas verkwijne,
greun weurd gries en dóf en valig,
stroek en wisse broen en kalig.
Allein naat en dauw-bedrope
geit de Sint Katrijnsblom ope,
es e lèste beeld vaan 't leve
us door blom en bleuj gegeve
December. Is de winter dao.
| |
| |
| |
Op zie graaf
Hij zien alle taole stom,
Hij tèlle mer drij weurd,
En het oug umhoeg gebeurd,
Gelouf... Hoop... en Leefde.
| |
Mien testemint
Mien testemint is gaw gesjreve...
Dat begint: Iech wèl - Zeet noe stèl...
Jeh... dao is miech hij neet väöl gebleve
wat iech neet stèl... hei laote wèl...
Meh... woedat iech ouch nog zal zwerve
aon de zie, langs den Donau, of de Rien,
in de loch, of ónder de grónd zal sterve,
iech wèl in Mestreech begraove zien...
| |
| |
| |
Mijne moedertaal
Eigelik mós m'n opsjrif heite: ‘MIEN MOOIERTAOL’. Woeveur iech dat in 't Hollands sjrijf zult geer begriepe, es geer mie stökske gelezen höb. Veuroet dus mèt de sjuit!
Fons Olterdisse zaoliger - euze gooie Fons, dee us zoe vreug ontvallen is, - had 'nen tenor ontdèk. Veur d'n ierste kier had heer 'm hure zinge 's Maondags nao Wieker Brónk; wie Fons in de Quatre Saisons aon ein van de ope deure zaot, en d'n tenor in spe sjeigelentere en zingentere door de Grachtstraot leep. Dat kinste 'm neet koelik numme, zag Fons, want deen daag zien alle gooi Wiekenere zaat - ten minste drei kwaart... mèh 'n stum... jong... 'n stum... dat hubstiech noets gehuurd... dao waos 'ne Caruso van te make...
En, aongezeen iech van meziek en stumme gei verstand had, en Fons van dat soort zake good op de huugde waor, mos iech 't wel geluive...
Al hiel gaw had Fons oetgevès, dat dee jong in ein van de zijsträötsjes van de Grachstraot woende... um en um de achtien jaor waor, op de Céramiek wèrregkde, en dat häöm dat nog al ins dèkser euverkwaom, wat de oerzaak waor, dat heer op Wieker Kèrmis Maondig de Grach had blaank gezat.
Da's 't beroerdste, zag Fons, want 'nen tenor dee zup, is veur de haaie.
Lang had iech niks mie devan gehuurd, wie iech toevallig 'nen aovend bij Fons binneveel, en heer op z'nen awwe piano zaot te tokkele, met d'n tenor, mèt e stök meziek in z'n han, neve ziech. Wie dee, nao e kerteerke vertrok, zag Fons, inzaolig gelökkig: 't Is mesjien veur dee jong zie good gewees, dat heer deen daag e stök in had, anders hèj 'm mesjien noets eine gehuurd... Iech höb 't häöm good bijgehawwe, dao kin wezelik get goods oet greuje... en iech höb 'm noe zoe wied, dat heer dat zelfs ouch inzuut, en niks anders mie drink es cetroenkwas.
Iech zal noe wel zörge, dat GUS (Gus waor Fons ze broer, 'ne musicus) ziech demèt bemeuit, en iech bin zeker devaan, dat veer later nog van häöm zulle hure.
Dat lèste gezègkde bleek e profetewoord van Fons te zien gewees...
E jaor denao, in de late naomiddag van de volgende Wiekerbronks-Maondag stond 't sträötsje, woe d'n tenor
| |
| |
woende, op stèlte... In de ope vinsters van de ierste en einige verdeping - euver de pas greun-en-wit gevervde blommebäk, vol roei geraniums en fochsia's, kaom de kop veur den daag van de mooier van d'n tenor - opgesjrik oet häör middagsläöpke in häöre zedeleer...
Heer zèlfs kaom - zjus zoe zwèjend en waggelend - wie 't jaor teveure 't sträötsje in -... en zóng... zóng... z'n hiel repertoir wat 'r bij Fons gelierd had, 't eint nao 't ander... mèt 'n stum... die hubstiech noets gehuurd... wie Fons zag.
De kinder van haaf Wiek hongen achter 'm en alle meidskes en vrouwe van oet 't sträötsje in hunnen onderrok en mèt de bloete èrm euverein... giegelend aon de deure... Ze hadde lol drin, allemaol... dat zaog me, behalve de vrouwekop bove de geraniums...
Dee kop beugkde opins: Aoch leven hiemel... aoch gottekes... dao höbste dee smeerlap van us weer ins... aoch!!! dat mós m'nhier Olterdisse zien... zuug dee dao... bezope... wie e vèrreke... Zaatlap! Onnut! Schamiel!
Van onderop galmde 't antwoord: M.ij.ij.ij.ne moedertaa.aa.aa.aa.aa.aal!
Dao móste diech d'n kneuk kepot veur wèrke, um dee zaanklès te laote numme... um 'm liere te bölleke, wie 'nen os... kom nao bove... r...!
D'n tenor waor ondertusse tot veur z'n hoes gekomme, en stónt mèt z'n veuj wied nao väöre en z'n sjouwers achtereuver tege de blinne moer, aon d'n euverkant van 't smaal sträötsje.
Veur zoeveer z'ne kop neet veureuver zagkde, lodderde zien zate ouge nao de kop in de vinster - wat noe gesticulerend bovenlief gewoorde waor, staok zien twie èrm daonao touw en repeteerde: M.ij.ij.ij.ij.ijne Moedertaa.aa.aa.aa.aa.l!
Ploert! sjrieuwde 't bovelief... ploert!.. vètk... este neet maaks datste bove kumps, m...ter iech diech mèt 'ne sjraniom op d'nen upper!
Mem... reep d'n tenor... mem... gooi aw mem... zagkde mèt èrm en bein oetein nao d'n euverkant en zóng ze leedsje oet: Mijne Moedertaa.aa.aal, dat is de schoo.oo.oo.oo.oonste taa.aal!
Dat waor 't lèste wat iech euver d'n tenor gehuurd höb.
|
-
-
[tekstkritische noot]De bijdragen van L. Wijsen verscheen in Limb. Dagbladen en in De Ierste Vieftig, Mastreech z.j. Het proza-fragment uit Veldeke Jg. 13, blz. 19.
Leechtemèswas = de Lichtmiskaars, d.i. de kaars, die drie dagen met Lichtmis brandt; de bedoeling is dus: Lichtmis is voorbij; op d'n altaor enz. - toespeling op een Limburgs gezegde: es mèt Keersmès de zon op den altaor sjijnt, krup d'n das nog zes weke z'n hool in (of: moot de sjieper z'n örte bewaore) = als met Kerstmis de zon op het altaar schijnt, kruipt de das nog zes weken in zijn hol (of: moet de scheper zijn (etens)resten bewaren); gaspelen - verhollandste vorm van gespelen, hard weglopen, zich vlug bewegen; en vluig er enz. - toespeling op de Z.-Limb. zegswijze: met Leechtemès vluig de liewerk 'ne ploogstart hoeg; paam-eikesstruuk = palmstruikjes, waarin de eieren met Pasen worden verborgen; meizäödsje = madeliefjes.
-
-
[tekstkritische noot]Pinksterbroed = Pinksterbruid, de ‘Pinksterblom’; kroetwès = zie boven aant. blz. 84; heujt er = hoedt hij; waas = weide zonder bomen, in tegenstelling met weide = boomgaard.
-
-
[tekstkritische noot]koelekraan = kraanvogel; mäört er = ploetert hij (in modder); 't erm zielke enz. = 't arme zieltje verlossing verwacht, nl. Allerzielen; deurens = dorens; vaore = voren; grove = groeven; fagge (of: fagke?) = kluiten, plaggen, zoden.
-
-
[tekstkritische noot]weelmood = weelde, grote buit; maore ziech = vermoorden zich, slaven zich dood; mute = muiten; kuulraap en krote = koolraap en ‘karoten’ of bieten; waas = zie aant. blz. 121.
-
-
[tekstkritische noot]Op zie graaf = nl. op het graf van 's schrijvers zoon, Montfortaan, die in de bloei van zijn jaren, door een ongelukkig toeval om het leven kwam.
-
-
[tekstkritische noot]sjeigelentere = zwaaiend, zigzagsgewijze lopend.
|
Auteursrecht onbekend
