Mestreechter spraok, doe zeute taol!

[p. 68]

tekstkritische noten

De prozastukken van A. Olterdissen zijn uit Dr. E. Jaspar, Alfons Olterdissen's Prozawerken, Leiter-Nypels, Maastricht M.C.M. XXVI, blz. 23 e.v., blz. 33 e.v., blz. 159 e.v. sjuiver = plotselinge zijwaartse, glijdende beweging, sprong.

Alfons Olterdissen (1865-1923)

Den theater

De aw kemedie waos veur '78 'n hoeselik lokaal mèt e glaze portäölke deveur es antree. Róntelum waore drij rije galerije, boevan de twie underste es ‘baignoires’ en ‘loges’ deens dege. De ‘loge’ van de gouverneur en de börregemeister laoge achter in de middel en die van de ‘avantscène’ hadde ruutsjes mèt blouw gardijne en me hèdde ze de ‘rouwloges’, umdat van dao oet de families, die in de rouw waore, ongezeens de veurstèllinge kóste bijwoene. De plafong waos e gans effe gewit tongewellef en in 't middel hóng 'n brónze gaaskroen mèt witte bolle. De gardijn waos van liech-versjote greun. Aon de rechse kant stónt e groet maske d'rop gesjèlderd, wat lagde, en aon de linker eint, wat tristig loerde. In 't middel stónt 'n lier d'rop mèt e krenske d'rum. 'n Eigenaordigheid van die gardijn waos, datse dèks weigerde op te gaon en dat me ze allerlei sjuivers zaog make um eindelik bove te komme. Midden in de ‘parterre’ stónt 'n groete kachel te gleuje en de plaotse d'rum waore zoe zjus neet de plaotse van preferensie, umdat de bezeukers, die dao zaote, aon eine kant haaf gebrooie waore en liever de kachel get lete mindere, terwijl de ander lui, die al get wied-aof zaote en kaw lijde, gestiedig repe of zjestikuleerde um nog e paar sjöpkes d'rop te doen. Kaom

[p. 69]

tekstkritische noten

evels de poos, dan trok ei gedeilte van 't publiek nao de rèstorasie van Zeguers of nao de ander kaffees in d'n umtrèk, onderwijl 't ander um de kachel bijeinkwaom um de opveuring te bespreke. Geregeld stónt dao 'n kompenij mèt de slippe van hun lang jasse wied oetrein gespreid en de rögk nao 't vuur te klassjenere euver de ‘chanteuse’ häör koloratuur en d'n tenor z'n do bove, of euver de valsigheid van de ‘choeurs’. In 't orkes pagkde ondertösse de muzikante hun botram oet 'n apaart heukske van hun violekis en peuzelden hiel famieljaar hun aovendbroed op, aote ziech 'ne zoeren appel of pagkde ziech e slukske oet 'n bóbbel, die ze in hun tes hadde.

De deftige dames bleve in hun ‘loges’ en zaote ziech te wèje mèt hun groete ‘éventails’. Ze wagde dao de feziete aof van de hiere, die van de ein familie nao de ander gónge um door get komplemintsjes en e präötsje hun d'n tied te korte. En dan woort door de dames daotegenin 'n tuutsje geprezenteerd mèt ulevellekes, pasjensiekes, gebrande amandele en likeurboene.

Bove hoeg kraagkde ze ondertösse get neut, aote 'n appeleseen veur d'n doors of lete 'n snoufdoes sirkuleere tot aon de underste indsjes van de galerij.

De meiste families hadden hun vaste ‘loges’ en ouch de ander bezeukers zaog me altied op hun aw pläötskes. De offesere vónten 't beleefder, de zitplaotse aon 't publiek euver te laote. Zij stónte d'n hielen aovend heldhaftig tege de balustraad van de ‘baignoires’ te leune. Dan zaoge zij 't gans publiek en umgekierd.

De prijze waore de hèllef van noe en dao mós al get hiel bezunders te doen zien, ie die mèt e wöllemke of tien sent verhuug woorte. Van plaotstitels of gerezerveerde plaotse waos gein spraoke. Dee 't ierste kwaom, dee 't ierste maolde, en dèks genóg stónt 't publiek al 'n oor en langer veur de deur um 't ierste binne te zien, es die opegóng. Waos 'ne ‘soirée’ van Momus, dan trokke al sommige families van veer ore nao de kemedie um 'n gooi ‘loge’ te höbbe en ze lete ziech dao de koffie bringe um d'n tied um te kriege.

De koejonges krope, es ze de kans veerdig zaoge, al tege d'n aovend de zolders op en hele ziech dao verborrege, tot 't stök begós, um dan e pläötske op 't paradies te goon zeuke, dat ouch ónder de veurstèllinge peekduuster waor.

klassjenere = kletsen, bomen; bóbbel = fles; pasjensiekes = ronde koekjes; wöllemke = kwartje; plaotstitel = recht van voorkeur, tegen een bepaalde vergoeding, bij het nemen van plaatsen.

[p. 70]

En mennige gooi meer smókkelde häöre kleine jong onder häöre wije mantel mèt nao binne.

Es 't sezoen begós, kondigde d'n ein of anderen direktör, meis van Verviers of Namur, aon, dat heer mèt zienen tróp hij kaom speule en dan abonneerde ziech al de gooi families op zès veurstèllinge, die alle weke ins of um de veertien daog gegeve woorte. Kort d'rop zaog me dan altied regelmaotig de ‘affiche’ versjijne boe-op es ierste veurstèlling ‘Faust’ woort geannonseerd. Dan vollegde Carmen en Mignon, wie altied, en veur de res ‘Haydée ou le secret’, ‘La Muette de Portici’, ‘Si j'étais Roi’, ‘La Dame blanche’, ‘La Part du Diable’, ‘Les Contes d'Hoffmann’, Fra Diavolo’, ‘Le Pré aux Clercs’, ‘Le Caïd’, ‘Le pardon de Ploërmel’, ‘Norma’, ‘Zampa’, ‘Le Songe d'une nuit d'Eté’, ‘Le Domino noir’, ‘Lucie de Lammermoor’, ‘La Reine topase’, ‘Les Diamants de la Couronne’ enz. enz.

De meiste waoren in d'n Italjaonsen trant gesjreve, mèt väöl vokalieze veur de ierste ‘chanteuse’, hiel hoeg note veur d'n tenor, hiel depe veur de bas en ‘bel canto-airs’ veur de bariton.

't Orkes akkompanjeerde mierendeils mèt ‘boem-kletsklets’ of ein, twie, drij, veer, vijf, zès.

De artieste droge allemaol ouch Italjaonse naome, en zellefs es 'ne Mastreechteneer mètzóng, kraog heer toch 'n a of 'n i achter z'ne naom. De koriste waore zoe get twintig lui, van eder partij vijf. Bij apaarte gelegenhede woort 't koor wel ins verdobbeld. De figurasie bestónt oet e stök of tien seldaote, die op de ‘scène’ op d'n achtergrónd kwaome oetgemarsjeerd, ‘plaots rös’ maagkde, reks-um of links-um gekommandeerd woorte en dan weer aofrugkde. Onder geleide van 'ne serzjant marsjeerde ze tege zeven ore van de kazerne nao de kemedie en tegen èllef ore weer trögk en hadde dan zjus wie de lui aon de brandspruite fieftig sent verdeend.

Aon de meiste opera's góng nog 'ne ‘vaudeville’ veur e paar persone of 'ne kleinen opera veuraof in ein ak, en al had me ze ouch al ‘doezende’ kiere gehuurd, toch zou me neet gere gemis höbbe: ‘Le Chalet’, ‘Bonsoir Voisin’, ‘Les Noces de Jeannette’, ‘Le Maître de Chapelle’, of ‘Choufleuri restera chez lui’.

Es de veurstèlling begós, kwaom de lampenis Kuijte jaore-

[p. 71]

tekstkritische noten

laangk van achter de gardijn oetgekrope en staok ein veur ein de bekke van 't vootleech aon. Dat waos 't teike, dat 't speul góng beginne en dee op 't tippele binnekwaom, vroog, of Kuijte al dao waos gewees. Kort dao-op klónke de drij tradisioneel sleeg van de regisseur en begós de gardijn links en rechts te sjogkele um bove te komme.

't Publiek kós de ‘répertoire’ van punt tot draod en zóng de ‘choeurs’ dapper mèt.

Mèt 't orkes góng 't insgelieks, dat wèlt zègke, die späölde mèt (op ein repetiesie) en meistens leep alles zoe good aof, dat zengers en muzikante same gedoon kraoge, mer o wee! es ins get nuits op de proppe kwaom, en zoe'nen opera mós mèt ein, hoegstens twie repetiesies opgeveurd weurde. Dan woort wel ins ‘getuut en gefluut’, tot diech de haore te berrege reze. Mer de lui gónge toch al kontent nao hoes touw, blij, datse mèt 'n ‘première’ kinnes gemaak hadde. Me kós toch ouch neet verlange, dat ze tien repetiesies hele op einen opera, wie in Paries, en al bleef hij en dao ouch al ins 'n maot weg of veel ein partij te vreug of te laat in, ze sloge ziech toch good dedoor en 't is nog noets gebäörd, dat ze gans zien blieve steke.

Wie good de ‘habitués’ de opera's kóste, bleek ónder mie in ‘La Favorite’. Waos e lolletsje in 'ne kaffee, dan woort 'nen toer gemaak mèt gekruuzde errem en ederein zóng de chromatiese ‘choeur’ oet de ierste ak, mer mèt de wäörd:

Sjeunmeker, peekdraod,
Zèt diene winkel op de straot, enz.

In de derde ak brik 'nen ‘ensemble’ opins ratsj aof en had de ‘chef d'orchestre’ drij sleeg te tèlle, mer dan hollep 'm d'n hiele zaol hel-op mèt:

‘Qu'il reste seul’, zóng 't koor,
‘Une, deux, trois’, beugkde de zaol,
‘Avec son déshonneur’, vervollegde de zengers.

Naturelik woort dee nómmer gebisseerd.

In Mignon woort regelmaotig gelache mèt 'n kartonge ‘kip’, die Wilhelm Meister veurgezat woort en boe dee dan mèt ze mets op góng zitte kloppe. ‘Wach get, dao krijgtee die hin weer’, zag d'n eine al tege d'n andere, es ze mós opgebrach weurde.

op 't tippele = op het laatste ogenblik; ratsj = plotseling, ineens.

[p. 72]

In ‘La Juive’ ammezeerde ziech alles mèt de beul. Gewoenelik waos dat 'nen aongekleide piot, dee ze e roed pekske hadden aongetrokke en 'ne weuste baard opgezat. Dee maan stónt dan neve de ketel mèt de kokenden olie, mer wis van toete noch bloze, wat heer doen mós, en umdat 'm meistens z'ne baard zjeneerde, stónt heer doorgaons de haore d'roet te trèkke, die 'm in z'n neusgater kietelde.

Umdat eus kemedie op de ierste stasie ligk, komme hij hiel zelde ander bieste op de ‘scène’ es op rölkes. In ‘Le Pardon de Ploërmel’ is ‘zij’ ins opgekomme mèt 'n geit en in ‘La Fille du Tambour-major’ ins mèt 'nen ezel en zeker hónderd maan figurasie. D'n ezel kwaom sjoen mèt op en bleef stoon veur de souffleurskas. De dochter van d'n tamboer-majoor zóng häör ‘air’ en 't publiek stambde mèt, zoe dèks es zij bij häöre zaangk ouch mós stampe. 't Orkes späölde ‘con amore’; de zaol applodieseerde dat 't daverde en d'n ezel sjeen dat zoe bezunder good te bevalle, dat heer neet mie van zien plaots wouw. De ‘chanteuse’ reet en trok, 'ne figurant houwde mèt 'ne stek, d'n ezel bleef stoon. Toen begóste de nudige seldaote aon 'm te duie en dat beveel 'm neet, want heer begós, wie de ‘chef d'orchestre’, mèt veer pu te sloon en te trampe. 't Publiek stambde mèt van de lol, tot op 't langelèste d'n ezel bij pu, oere en start opgeluf woort en de ‘scène’ aofgedrage. Nao deen aovend zien noets mie zoe'n köpsige acteurs op eus planke versjene.

Allein in ‘Venus, de bis 'n krök’ woorte e paar sjäöpkes op rolle euver-ent-weer getrokke, wie ouch 'ne zwaon, dee Cupido veuroet trok, en daan is nog ins in ‘Der Freischütz’ get vertuind gewoorde, boe de lui 't nog neet euver eins zien, of 't e wèld verreke waos of de twiede bas. Dao waos te väöl vuurwerrek op de ‘scène’ um 't good te onderkinne. In de jaore 70-71, wie d'n oorlog tösse Frankriek en Duitsland aon de gaank waos, hoort me zjus wie noe¹⁾ van tied tot tied de kanonne, mer ouch höbbe veer toen hij de sjoenste muziek gehuurd, die me bij minseheugenis hij gehad heet. De Franse artieste kóste in hun eige land neet terech en waore väöl 't Belzj ingetrokke, en ouch aon eus kante woorte toen reprezentasies gegeve, boe-in de ierste artieste van Paries optrooie. Vreuger had Mestreech dus 't hiel sezoen door d'n operatróp van Verviers, Namur, Luik of

1) 1916!

[p. 73]

tekstkritische noten

Aoke en de rondreizende gezèlsjappe (de ‘tournées’) höbbe ouch altied gere eus stedsje bezeuk. Daodoor höbbe veer dèks genóg ierste klas artieste hij kinne bewóndere, mer dat waos mie in 't kemediespeul.. Madame Agar späölde hij de klassieke stökke van Racine, Madame Samary, Judic, Sarah Bernhardt, Mlle Reichenberg, Segond Weber, Agnes Sorma höbben allemaol in hun jóng jaore bij hun talente laote sjittere, zjus wie La Cressonière, Taillade, Kraus-Mine, Paul Mounet, Mounet Sully, de Max en le Bargy.

Onder al de dames waos ein van de leefste versjijninge en bèste ‘chanteuse’ 'n juffrouw, die einige winters hij bij d'n tróp van Verviers de hoofrolle zóng onder de naom Mlle Vialla. De lui lepe mèt häör eweeg en zellefs van de ‘habitués’ van d'n ‘amfi’ woort häör e prachtig boekèt aongebooie. Es ze optrooi, zaot altied 'nen hier in de ‘stalles’, dee häör euveral vollegde en boemèt ze is getrouwd. E jaor daonao waos ze wedevrouw en errefde einige mieljoene. Versjeie gooi merreke Franse wien komme allewijl van häör geujer.

Dat deen hier z'n hart verlore had aon e leef ‘chanteuske’ waos nog persijs zoe zelde neet. Dat gebäörde eder sezoen. Dat huurde zoe debij. Es mèt Vastelaovends-Dinsdag d'n opera gegeve woort en later de artieste in de redótzaol op de bal van de ‘actionnairs’ kaome danse, dan kraog minnigen hier z'n hart weer trögk, mer verloor dan in de plaots e paar flesse sjampanje of e fien soepeke of get anders.

Allewijl zitte de lui liever in de ‘cinema's’ te lache of te griezele en zien ze op muzikaal gebied kontent mèt de konzerte of mèt operètte, boe-in me mie vertèlt en springk en zingk. D'n tiepiesen opera-aovend per week sjijnt veurbij te zien.

door d'n askörref gevalle = afgewezen.

Kommuniefieste

Es de kinder hun kommunie doge, waos 't groet fies in de prochie. Weke laank van te veure, es 't eint oetgezeuk en 't andert door d'n askörref gevalle waos, woorte de preparatieve gemaak. De hoezer geverref en gewit, de gardijne gewasse, de meubele opgemaak en wat kapot waos, gerepareerd. Daog laangk lepe de meidskes al rónd mèt hun krolle opgedrèjd in blouw papieljotte, de jonges kraoge ze

[p. 74]

tekstkritische noten

smörreges vreug ingebrand, mèt de nudige pomaad d'rop, Haor of gein haor, krolle móste ze höbbe. Daogs te veure waos 't um twie ore ‘perbere’. Huip lui stónte dan al aon de deure um de kinder in hun perbeerpekske nao de kèrrek te zien komme. Eindelik braok de groeten daag aon. Snijders en nejeerse wèrregkde 's nachts door. De ‘coiffeurs’ begóste al um veer ore de köp te bewèrreke en tege zeven ore begóste de kinder aon te komme, in koutse of te voot. De jonges, de broedegoms, in hun ierste lang óndermansbrook mèt e stópjeske en 'n haaf hoeg zije heudsje mèt e spiegelke d'rin es hoegste sjiek. Die van de kèrrek gekleid waore, droge 'n möts. De meidskes, de bruudsjes, in 't wit mèt witte sjeunsjes, witte krenskes en 'n ‘voile’. In hun han e veerkentig gevawwe zakdeukske, hun kèrrekbook en hunne noster. Die gekleurde klèdsjes droge van blouw, violèt, broen of gries, waore ouch van de kèrrek gekleid en hadde meistens 'n meer bij hun, die 'nen doorwèrregkde sjaal droog van hoeg oranje. Zaote ze evels in 'n kouts, dan hóng 't kommuniekeend haaf d'roet, um ziech te late bewóndere. In St.-Mathijs woorte de kinder mèt muziek aofgehaold bij mevrouw Regout op de Merret neve de Göbbelstraot en in Wiek bij de Zusters tegeneuver de kèrrek. In de andere kèrreke kwaome ze bijein in d'n umgaangk van 't pand. Tege kerteer nao nege waos de hoeg plechtigheid gedoon en joge de koutse door de straote of 't priesrije waos, want eder heurkótsjeer zörregde zoeväöl meugelik vrechskes toes te bringe.

Dan woort dao d'n ierste koffie gedrónke en vertèld: dat 't keend ziech zoe good gehawe had, want door de emosies gebäörde 't ouch wel ins, dat zoe e sjöpselke koelik veel (In 't Lof woorte ze wel ins misselik van de goodgemeinde traktasies). Noe begóste de feziete. De gooi lui prezenteerde hun kommuniante per kouts bij de keplaon en de broeder, dee hun opgeleid had, en bij einige familielede. De börregerlui doge hun bezeuke te voot aof, zonder kompleminte, en de oranje-sjale doorkruuzde eus straote, of 't aongenómme werrek waos. De ein had 'nen handdook, de ander 'n kösteek, 'n derde 'ne luur of wat d'rop liekende en ze prezenteerde ziech bij zoeväöl lui meugelik mèt de wäörd: ‘Iech kom uuch me bruudsje of m'ne broedegom ins laote zien’. Mèt duide ze uuch de tóppe van e paar väöls te lang hèjse in eur hand en zachte zellef: ‘Proficiat’. In hun

óndermansbrook = half lange broek; stópjeske = kort jasje, zonder slippen; kösteek = kussensloop.

[p. 75]

tekstkritische noten

geïmprovizeerde kalbas verzamelde ziech zoe stèllekes aon de nudige ‘kiddoos’: e stök of veer porseleine Slevruijkes, drei Sint Joezepe, 'n kolleksie inkpöt en 'n veertien à twintig tute ‘souflé’ van gebloze eiwit gemaak en mèt eppelkes, peerkes, vioele of viole, zwäönsjes en duifkes, paoslemkes of hunnekes besjèlderd en boevaan me veur èllef of twie en twintig sent al 'n ganse tuut kraog. Bij 't toes komme woort d'n inventaris opgemaak en mèt groete satisfaksie 't sjoen printsje getuind, wat menier pastoer of keplaon gegeve had um in 't kèrrekbeukske te lègke en boe-op 'ne kommuniejong of -meidske stóng mèt 'n keers in de hand en e kante rendsje d'rum.

E misbruuk waos, dat sommige bijdehante vrouwlui mèt ei kommuniekeend op veer daog de veer parochies aofleepe, ziech wel naogemaagkde kommuniekinder aonsjavde of 't jaor daonao weer mèt hetzelfde keend de runde doge. Tege haaf twie verdwene ze van de straote veur 't middagete en de lekkere koffie daonao, mèt rieste en zwarte vlaoje, tartepomme en knapkeuk, sókkerbruutsjes en sjeermoule.

Um kerteer veur veer begaof ziech weer alles nao 't Lof. Onder 't Lof heel eine van de jonges 'n aonspraok, wat 'n groete ier waos, en dan trokke de kinder door de sakkerstij of de pasterij nao hoes, mèt hun paoseier, ónder touloup van hónderde lui en 't jakkere weer van de koutse in alle riechtinge van de parochie. Dan waos 't vreiselik drök aon de kèrreke en de deenders hadde hun han vol um alles ordentelik te laote passeere. Ongelökke hadde noets plaots. 'ne Mastreechteneer is 't aongebore um bij fieste zjus te doen wat heer doen moot. Es 't regende, waos 't nog 'n apaarte zörreg um de kinder druug en zuver toes te kriege. Dee geine perreplu had, kraog wel eine geliend veur 't keend, en die neet te wied woende, pagkde dèks de meidskes wie 'n póp op d'n errem en droge ze nao hoes, want... aon de klèdsjes moch niks komme, die móste nog deens doen bij de processies of bewaord blieve veur de zusterkes, die naokwaome. Eindelik begós tege zès of zeven ore 't kommuniefies, um de gelökkigen daag in vräög te slete. 'n Ekstra gooi fles wien of e pastoersveetsje aaid waos ingeslage. Op taofel stónte al sjoen geranzjeerd de versjèllende poorsies: stapele bruudsjes of wittebroedse botramme, e paar groete sjotele kallefsboog en druug weurs en ein of twie sjoen geseerde gekoogkde

sjeermoule = langwerpige zachte broodjes; kalllefsboog = kalfsrollade.

[p. 76]

tekstkritische noten

sjinke. Geseerd móste de sjotele zien en bij de slachters, die veur zoe'n daog dèks twintig ‘boge’ of eve väöl sjinke te koke hadde, kwaome ziech spesiaal luikes prezentere um de benudigde papèrre nètsjes te knippe. Dee 'ne boog bestèlde, kraog e kumpke breuj op de koup tou. De sókkerbekker had gezörreg veur de sjoenen opzat van eereppelkes (crème-choux) met sókkerendorzj aoneingelijmp en mèt likeurboene bestoke. Boven op de ‘sókkeren torie’ waggelde aon 'n iezerendräödsje 'ne sókkere kommuniejong of 'n dito meidske. Um de taofel zaote de familielede, de naobers en de vrun, mer ouch dèks genóg de speulman of 'ne betaolde kemik (dee altied de bijnaom van ‘de gekke’ had). Die móste mer zörrege op de gesjigkden ougenblik 't algemein vermaak te beginne en es einmaol 't ies gebroke waos en van tied tot tied ‘'nen offeseer in d'n hiemel kwaom’, bijtijds mèt hun geistigheid in te valle, um op 'n fatsoenelike maneer hun traktasie en de kahotte te verdene.

Es 't gezèlsjap same góng zinge, dan begóste ze gemeinelik mèt:

Een is een,

Enen God alleen,
Anders is er gene.
Twee stenen tafelen,
Drie patriarchen,
Vier evangelisten, enz.

um oet te sjeie mèt:

Triene, wat höbste e plat geziech,

Trè-lè-lè-lè-lè.

Me zuut pardjen gein naos aon diech,

Trè-lè-lè-lè-lè.

Boe-op eine van de serjeus lui dan vónt, dat 't noe wied genóg waos. Waos de nach al get geavvenseerd, dan kraog de hoesvrouw 't ierste slaop en begós wel ins ónder 't zinge te dutte. Naturelik. Veur daag en douw op, nao 'nen daag vol drögkdes en ambras pagkde häör 't ierste de vermeujenis.

De prochie, boe-in de kinder hun kommunie gedoon hadde, kós me good kinne, want hoes veur hoes zaog me dan tot laat in de nach de vinsters verleech en hoort me de fiesvierders ziech ammezere.

D'n daag daonao, es de jonges veural bezunder braaf móste zien, waos 't in de Broederssjaol smiddags traktasie,

kumpke breuj = kommetje vleesnat inz. van gekookte hammen; sókkerendorzj (of sókkerendors?) = (Fr. sucre d'orge? of: sucre tors?) gedraaide suikersteel; Triene enz. = spotliedje op de ‘boeren’, wier taal wordt nagebootst o.a. in ‘pardjen gein naos’.

[p. 77]

tekstkritische noten

want smörreges mós ziech alles oetslaope. Iers kraoge ze vrij en kóste ze speule op de groete speulplaots zoe väöl es ze wouwe, dan woorte ze binnegerope en dan kraog eder jong, dee wouw, 'n groete sigaar en daonao 'ne pot beer mèt e viedel riestevlaoj. En dan hadde ze nog ins plezeer, mer d'n derden daag versjene al de kinder weer zoe stèllekes-aon op sjaol. In de hoeshawwes waos alle gerei weer gewasse en op z'n plaots gezat of trögk gesjik, boe 't geliend of geheurd waos, de lèste reskes van dinee of sókkergood opgegete en dan behuurde de ‘groeten daag’ veur good tot de gesjiedenis.

viedel = kwart; aongebösseld = aangesjouwd, met moeite aangedragen; Abramslook = plaats, waar in 1763 een kruitontploffing een groot gat (look) in de grond had geslagen. Genoemd naar de artillerist Abraham van Citters, die het ongeluk had veroorzaakt; knoeien = slagen, stoten; öts = bult; rouve = roven, korsten van wonden; moutheuvel = mol; huff = knikker.

'n Tristige historie

Pieke waor 'ne rare Sjinees van e keend. Heer waor wel neet nuisjierig, mer wis geren alles. Dao kós niks te doen zien, of Pieke waor debij. Waor ruizing op de Verrekesmerret, Pieke zaot tösse de lui, waor brand in 'n sjouw in d'n Heksenhook, Pieke stónt in de väörste rij van de kiekers, waor 't kèrremes, Pieke wis al, wat in alle kraome te zien waor, ie ze ope maagkde. Van alles mós heer 't zijnt höbbe.

Dat begós al wie er vief, zès jaor waor. Dan waos Pieke opins verdwene. Es daan de ganse familie en de hiel naobersjap ore laangk gezeuk hadde en me begós ziech ongerös te make, tot er dèks gestole waor of verdrónke, dan kwaom 'n vrouw mèt 'm aongebösseld, die 'm gevónde had aon Abramslook, boe heer mós wete, boe de leimboer z'n kaar völde, of de vèlder kwaom mèt 'm aongezat van de peerdskoul, boe heer mós kieke, wie 'nen doeien ezel ónder de grond woort gestop. Dao waor gein hin op de luip, gee peerd gevalle, gei speebak woort geslach, dao waor gein parade, gein sernaad, dao kwaom gein persessie van Kevelaar, dao waor zellefs geine maoneklips, of Pieke waor prezent.

Dèks genóg leep er wel ins knoeien op mèt z'n wiesneuzigheid, want me zaog 'm zelde zónder 'n öts in z'ne kop of 'n sjraom op ze geziech en op z'n kneeje had er geregeld e paar rouve van 't kledderen en kroepe, mer dat waor minder.

Alle sträötsjes en getskes van Mastreech waoren 'm bekind en de hoezer oet d'n umtrèk kós er wie z'n tes.

Joge ze, vief hoezer links van 't zijnt, bij de kuper 't klei gespuis väör de deur oet, umdat 't dao te drök woort, dan vónte ze 't e kerteerke later in 't achterhoes op d'n twiede

[p. 78]

tekstkritische noten

zolder, nao ónder geleie van Pieke 'nen toer van de ein zoldervinster nao de ander te höbbe gemaak, want dan had heer al goon inspektere boe de kuper z'n reipe had ligke.

Kwaom menier en mevrouw vief hoezer rechs saoves toes, dan hóng menier in de gaangk zonder 't te weten z'nen euverjas euver Pieke, dee ónder de kleier van de kapstok zaot. Wouw mevrouw dan nao häör kamer bove goon, dan begós die te preutele op de ‘moutheuvel’, dee weer bezig waor gewees, wat ze mèrregkde aon de sjraome op häöre sjoen geboenden trap. Waore hun kinder dan nao bèd gesjik en zaote zij in de hoeskamer van 't stèlgewoorde hoes, dan hoorte ze opins veurziechtig de hoesdeur touw sloon en dan waor 't Pieke, dee verdween. Mer kóste ze e paar daog later get neet vinde en hadde ze 't hiel hoes aofgezeuk, dan lete ze Pieke vraoge, of dee 't dèks gezeen had en dan wis dee prónt te zègke, tot 't in de lienekamer, in 'ne mangelbak of in de remies in de haverkis laog. Heer broch 't weer veur de borde.

De kelders van de ganse naobersjap had heer doorsnuffeld, want dao waor geine kaosselebal of gein huif door e keldergaat verdwene, of Pieke mós wete, boe ze gebleve waore.

'ne Speciale vrund van 'm waor meister Piepers, dee neven 'm woende. De maan waor eigelik bekker, mer de vrouw maagkde koffie veur de boerelui en me kós koffiewater bij häör kriege. Ze tabden e glaas beer debij en sjónken 'n dröpke en verkochte veur de mieres aal wat naom had, babelere en bökkeme, sókkerstekke en stinkstekke, zeuthout en zoermoos, knapkeuk en potkies, krissie en meelwörrem, sjroep en sjölkes, annieswaffele en lampolie, kanielbuunsjes en stokvès, peperkook en vuurwerrek, moppe en klómpe. 't Eind rook wel get nao 't andert en 't andert smaagkde wel get nao 't eint, mer de sjeermoule smaagkde erreg nao ges. Dao leep me van op wie 'ne blaosballik.

Erreg proper waor 't neet bij hun, want es ze drij dröpkes insjónke, dan hadde ze alle drij 'n ander kleur, umdat ze de gleeskes neet goed oetspeulde, mer ze waore toch erreg gespriekelik mèt de lui. En of ouch al get drek aon e krentemikske zaot, of de vlaoj 'n hieringesmeekske had, 't góng eve vlot van der hand. - ‘'t Kwaom toch allemaol aon ein deur oet’, zag de vrouw en pidzde daobij häör ouge vruntelik touw.

potkies = afval van ‘herfse’ (of: Limburgse) kaas.

[p. 79]

tekstkritische noten

Es de bekker gedoon had in z'n bekkerij, kwaom heer wel ins aon de deur e löchske sjöppe. Dan had heer altied 'ne blouwen humperok aon en 'ne sjollek veur. Heer droog 'n blouw slaopmöts en z'n bloete veuj staoke in e paar aofgesnooie sjeun, alles eve wit gepoeierd van 't meel.

Meister Piepers, dee zellef e gans nès klein Pieperkes d'rop naoheel, heel väöl van kinder. Heer kós gere demèt speule, mer es ze 't 'm te bónt maagkde, had heer 'n ganse bezunder maneer van hun doorein te knoevele, tot ze greun en geel woorte en toch neet kóste geluive, tot 't meines waor. Es heer dat doog, had er de geweente, altied z'n tong debij oet te steke. Ouch Pieke waor dèks genóg dooreingesjöddeld of krissiewater van 'm gemaak mós weurde, es heer zónder veurkinnes oet de kelder kwaom gekrope mèt 'ne kókkerel, dee in 't gruus terechte waor gekomme, mer ondanks dat kós heer de bekker good lije.

Tot z'ne groete spiet góng meister Piepers evels op 'ne sjoene zonnige Junidaag doed. Heer had 'nen tied laank mèt z'ne maog gesukkeld en of z'n vrouw 'm ouch mer 't ete instobde, heer wouw meer neet betere en wie ze 'm nog pas 'n gebrooie kerremenaot had doen numme en 'm e paar sjeermoule debij had doen gebruke, waos er opins erreger gewoorde en had de lèsten aosem oetgebloze. 't Waor 'n hiel konsternasie in de naobersjap en de deilnumming waor algemein. Dat bleek veural aon d'n houp lui, die door d'n daag nog ins nao d'n doeie kwaome kieke. Pieke waor de deur neet oet te sloon. D'n doeie laog in de kamer achter de winkel en, es ze dan 't lake weer ins van 'm opluvde, kós heer 'm good zien. - ‘Dao ligk heer noe, d'n erreme sjellem’, zag 'n tant dan en Pieke zaog, wie er dao laog mèt 'ne zuveren humperok aon en 'n sjoen slaopmöts op mèt e kweske. 't Waor tristig, mer 't waor zoe, er had ouch noe 't puntsje van z'n tong oetsteke, of heer knoevelentere gestorreve waor.

's Aoves woort de roezekrans veur 'm gebeid. De kamer stónt vol steul en in de kaffee-winkel waore de hieringe, de potkies, de glazer mèt sókkergood en de piele klómpe langs de mör geranzjeerd en róntelum mèt rouw behange. De naobers en kinnesse kwaome bijein en vollegens loffelike geweente waor Pieke debij. Vol gooi intensies en vol devosie had heer ziech langs de moer e pläötske gezeuk tösse de

humperok = borstrok; knoevele = knuffelen; krissie = drop; kókkerel = tol; piele klómpe = stapels klompen.

[p. 80]

tekstkritische noten

dikke medam van de slachter en de stapel klómpe. Wat de groete lui doge, doog heer ouch, mer dao heer nog neet good wis, wat ‘bid voor ons’ zegke wouw, umdat er 't ouch noets dudelik had hure zègke, zag heer op zienen tied zoe good ‘frón-fróns’ es de mieres.

Wie heer ónder 't beie 'n gaasbies wouw kepot make, die ónder d'n underste piel klómpe kwaom oetgekrope, voolt heer, tot door de vrach van de beuveste de stapel klómpe begós oet te wèrreke.

- ‘Spaar ons, Heer’, zag heer al mer ondertösse en duide mèt al z'n mach mèt z'n sjouwer tege de klómpe, um die in evenwiech te hawe, want es die ze leve umvele, dan had heer 't zeker gedoon en dao zou miech get op stoon! Zjus noe bij de Pieperslui kós heer toch niks laote gebäöre, wat die 'm zouwe koelik numme. Heer duide mer en peerzde al beientere, tot 'm de zweit oetbraok van d'n ambras.

Mer in de kamer gebäörde onverwachs get vreiseliks.

- ‘Boebeldeboebeldeboeb’, góng 't opins ónder 't lake en mèt 'ne sjók gaof ziech d'n doeie bekker haaf op en kwaom mèt ze geziech d'rónder oet. 't Waor, of heer z'n tong kwaom oetsteke tege de lui. E meidske, dat neven 't bèd zaot, gaof zoe'ne keek, tot me niks mie van häör neus zaog en alles vloog euverind en weerde ziech, um de kamer oet te vlöchte en dao kwaom in de winkel de ganse stapel klómpe nao óndere getoemeld mèt e spiktakel, of 't hoes inveel. Noe sprónge ouch väör al de lui op um ziech tege dee klómperege te beveilige.

In 'n ummezeens waor 't in de kamer en de winkel e gedrings en e gesjriews, tot ziech de lui nog neet begriepe kinne, tot dao neet mie doeie gebleve zien. Die achter waore, wouwe nao väöre en die van väör nao achtere. Gelökkig begreep de medam, die veurbeide, de oerzaak van de onverwagde beweging van meister Piepers zaoliger.

- ‘Kinder, 't is van de middesijn!’, reepse boven alles oet. 't Is van de middesijn!’ repe häör versjeie andere nao en de lui kwaome tot bedare. 't Kós ouch door de hits en de ges van de sjeermoule zien, tot d'n erreme maan nao z'n doed nog geplaog woort.

Ondertösse kwaom. Pieke good devaan aof. Mèt e paar nui bölte op z'ne kop woort er ónder de klómpe oetgehaold en nog beklaog op d'n houp tou. - ‘Dat errem sjaop!

gaasbies = krekel.

[p. 81]

tekstkritische noten

Het hèj de kop in kinne höbbe. Wat 'n stommiteit ouch, veur al die klómpe opein te zètte. Haolt ins gaw e glaas water. Heet er niks gebroke? Staank ins rech, menneke. Höbste nörreges pijn? Nein, zeet er, heer zeet nein!’ - 'n Gooi ziel duiden 'm e weffelke in z'ne mond, wat erreg nao petrol smaagkde en wie ze met 't glaas water aonkwaome, hadde twie kompasjeus medamme 'm al tösse hun twiejen in nao z'n meer gebroch.

's Anderendaogsmörreges góng heer mèt te lieke en saoves danzde heer veur d'n taptou op.

Trijn - Uit Trijn, kemikken opera in drij akte door O.V.O. Muziek gerangeerd door G. Olterdissen. Boosten en Stols, Maastricht (z.j.).
Kokkerowstraat = Kokschroefstraat; Kokkerow volksetymologie van Coxruwe = ruwe of straat van Cox, een aanzienlijke familie, die op de hoek dier straat woonde.

Trijn
Kemikken opera in drei akte

In den iersten ak zien ver de femilie Kriekelezaangk, bestaonde oet den hier Kriekelezaangk, notaris, Mina, z'n vrouw, Leonaar, de zoon en Amalia, de dochter, bij Trijn, aw kaartlegkster, um häöre raad te vraoge veur de krengkde van de vrouw van de notaris, die de dokters mer neet kinne geneze. Trijn lègk daan de kaart en de kaarte wijzen aon, dat de vrouw van de notaris klie moet ete nao een reis euver e water te höbbe gedoon. Ze steke in den atlas um te zien, boe ze naotouw mote. De spang wijs Klipfontein aon. Trijn beslut um met te goon, naodat ze ruizing heet gehad met 'n naoberse en de straotjonges, die häör roete ingooie.

1ste Ak

'n Kamer in de Kokkerowstraot. De meubele zien volgezat met uile, katte, vleermuis, doedsköp, brannende keerse, aw beuk enz. 't Is aovend.
(Daar kwamen drie tamboers.)

TRIJN.

Iech zit hij in mien kluis;
'ch Höb väöl op mie gewete.
Het is hij gaar neet pluis;
Iech loer in de planete.

KOOR VAN GEISTER.

Trijn! Trijn! Trijn de begijn!
Hei zit Trijn de begijn,

gans allein.

TRIJN.

Iech doon al wat neet doug.
'ch Kaan touvere en vloke,
Veurspel de toukoms ouch,
'ch Gaon veur de lui oet spoke.

[p. 82]

 

KOOR.

 

Trijn! Trijn! enz.

 

TRIJN.

 

Dao 's geinen avvekaot,

 

Dee miech besjeemp kint make.

 

Iech geef de beste raod

 

In alle duuster zake.

 

KOOR.

 

Trijn! Trijn! enz.

 

TRIJN.

 

Van twellef tot ein oor

 

Vleeg iech 's nachts door de straote.

 

Der duvel en ze moor,

 

Dat zien mien kameraote!

 

KOOR.

 

Trijn! Trijn! enz.

 

DE KLEPPERMAAN

 

(boete).

 

Tien ore sleit de klok!

 

De klok sleit tien!

 

(De boot is hij.)

 

Op alle tores van Mastreech

 

Dao beierden h't tien.

 

Doot oet noe al eur vuur en leeg

 

En eur petrolmasjien.

 

Gaot stèl nao bed touw, maan en vrouw

 

En sleet eur deur en vinster touw.

 

Klep-klep, klep-klep,

 

Tien ore sleit - tien ore sleit,

 

Klep-klep, klep-klep,

 

Tien ore sleit de klok.

 

(Aan de oever van een snelle vliet.)

 

TRIJN.

 

Op den torie al vaan 't aaid stadhoes,

 

Dao sloog de ketel tien;

 

En mien klante die blieve zeker toes,

 

Of 't is nog te vreug mesjien?

 

Iech loos in 't advertentieblaad

 

Zoe minnig aongagemint,

 

En dan komme die köppelkes saovens laat

 

Bij miech um renseignemint.

 

(Het klop).

 

DE FAMILIE VAN KRIEKELEZAANGK. DE NOTARIS, MINA, LEONAAR, AMALIA.

 

(Lieschen und Fritzchen.)

 

NOTARIS.

 

Iech bin de notaris van Kriekelezaangk!

[p. 83]

 

LEONAAR.

 

En iech bin het zäönsje van Kriekelezaangk;

 

AMALIA.

 

En iech bin de dochter van Kriekelezaangk;

 

DE DREI SAME.

 

En dat is mevrouw dao van Kriekelezaangk.

 

DE VEER SAME.

 

Veer zien de familie van Kriekelezaangk.

 

Veer waore gelukkig, meh eus mooier woord kraangk.

 

Gei middel wat zij neet genómmen en heet,

 

Meh al wat veer doge, het hollep häör neet.

 

(Een koning op de kaart.)

 

TRIJN.

 

Mevrouw, geer zeet ellendig:

 

't Is erg wat geer höb.

 

Wel, iech geluif lebendig,

 

Geer ruuk daonig nao de sjöp.

 

(Zjang, schei oet!)

 

DE FAMILIE.

 

Trijn sjei oet, Trijn sjei oet,

 

De deis us bubbele, de deis us bubbele;

 

Trijn sjei oet, Trijn sjei oet,

 

De deis us bubbele, veer zien gans d'roet.

 

(Wie z'n hoed is dat?)

 

NOTARIS.

 

Madam, geer moot dan wete,

 

Mien vrouw is erreg kraank,

 

Ze is met get bezete,

 

Al zeve weke laank.

 

DE FAMILIE.

 

Dao is gein pil, dao is gein fles, dao is gein middesijn,

 

Die veer al neet probeerde. Niks hulp veur häör pijn.

 

NOTARIS.

 

't Is niks es lammentere,

 

Gekuims, gezok, gekwaak.

 

Ze is, geluif miech gere,

 

Get in häör huit geraak.

 

Refrein.

 

En dao is gein pèl, enz.

 

NOTARIS.

 

Pink-, staol- en nerepèlle,

 

Breukzalf, maonevet,

 

Dat kós häör leid neet stèlle,

 

Ze bleef geplaog temèt.

 

Refrein.

 

En dao is gein pèl, enz.

 

NOTARIS.

 

Kerstaanjele in häör tesse,

 

Zeuthout en Ingels zaait,

[p. 84]

 

Anies, met ganse flesse,

 

Bij alles bleef ze kaaid.

 

Refrein.

 

En dao is gein pèl, enz.

 

NOTARIS.

 

Sjerlap leet iech häör slikke

 

En traon, ein ganse kroek;

 

Heit zand en heite brikke

 

Lag iech op häöre boek.

 

Refrein.

 

En dao is gein pèl, enz.

 

NOTARIS.

 

Abdijsjroep moos ze lekke,

 

Salpieter van de moer,

 

Hoeslook en kelderslekke,

 

Greun zeip achter häör oer.

 

Refrein.

 

En dao is gein pèl, enz.

 

NOTARIS.

 

Bloodzukers in häör lieze,

 

Kaw sleutels in 're nek,

 

Kroetwès en kattekieze,

 

Zambuc en duvelsdrek.

 

Refrein.

 

En dao is gein pèl, enz.

 

NOTARIS.

 

Hiel vijs medikaminte,

 

Al wat me slikke kaan.

 

Gein köp of laveminte

 

Verlozden häör devaan.

 

Refrein.

 

En dao is gein pèl, enz.

 

TRIJN.

 

(En kaant d'r miech neet zègge, woe de wijsvrouw woent?)

 

Geer höb miech dat good mins get in heur lief gejaog,

 

Genóg geplaog

 

Al zoe veul daog.

 

Gelukkig dat uuch nog get aon mien oerdeil laog;

 

Noe blijf miech nog ein vraog.

 

DE FAMILIE.

 

(Póf mer Ferdinand.)

 

Vraog mer Trieneke, vraog mer Trieneke,

 

Alles watste wete wèls.

 

Vraog mer Trieneke, vraog mer Trieneke,

 

Es de häör pijn mer stèls.

 

TRIJN.

 

(Het hiemelke.)

 

Heet heur gein koei bies gestoke?

 

KOOR.

 

Nein.

[p. 85]

 

TRIJN.

 

Höb geer häör den tap gebroke?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Klaog ze noets euver migraine?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Merk d'r ouch niks van viflaine?

 

KOOR.

 

Nein.

 

KOOR.

 

Ze heet ein krengkde, tot noe ónbekind,

 

Boe geinen dokter remedie veur vind.

 

TRIJN.

 

Heet häör geinen hónd gebete?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Heet ze van gei wild sjaop gegete?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Is 't mins ouch wel good gaar?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Rijd häör 's nachs wel ins de maar?

 

KOOR.

 

Nein.

 

KOOR.

 

Ze heet ein krengkde, enz.

 

TRIJN.

 

Drink ze neet te väöl sjenever?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Heet ze soms ein witte lever?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Heet niks in häör lief gekraak?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Krup ze 's nachs neet op de taak?

 

KOOR.

 

Nein.

 

KOOR.

 

Ze heet ein krengkde, enz.

 

TRIJN.

 

Heet ze aon de bóf geleie?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Soms ein eekstrouf laote snije?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Krijg ze steek bij regeweer?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Heet ze 'n wandelende neer?

 

KOOR.

 

Nein.

 

KOOR.

 

Ze heet ein krengkde, enz.

 

TRIJN.

 

Heet ze dèks de zoei, aocherm?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Ouch nik aon de blinnenderm?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Heet ze dèks de kietelkoors?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Daan mesjien ein kippeboors?

 

KOOR.

 

Nein.

 

KOOR.

 

Ze heet ein krengkde, enz.

 

TRIJN.

 

Lijd ze aon het lierjumtremus?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Krijg ze noets de bubblesenus?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Stuupkes krijg ze zeker neet?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Heet ze las van wegesjeet?

 

KOOR.

 

Nein.

[p. 86]

 

KOOR.

 

Ze heet ein krengkde, enz.

 

TRIJN.

 

Zien 't gein euverdrage kawwe?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Heet ze 't neet aon mónd en klawwe?

 

KOOR.

 

Nein

 

TRIJN.

 

'ch Mein 't puutsje of 't sjoel?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Dan is häöre maog get voel?

 

KOOR.

 

Nein.

 

KOOR.

 

Ze heet ein krengkde, enz.

 

TRIJN.

 

Is den apetiet nog stevig?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Is z'aon platveu onderhevig?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

Heet ze geine waterkop?

 

KOOR.

 

Nein.

 

TRIJN.

 

It ze neet häör negel op?

 

KOOR.

 

Nein.

 

KOOR.

 

Ze heet ein krengkde, enz.

 

(De staking.)

 

TRIJN.

 

Wat weite de dokters toch devaan,

 

Wat 'ne mins mankere kaan.

 

Wat heer jao van binnen heet,

 

Dat zuut me toch van boete neet.

 

Ze rije fien met kouts en peerd,

 

De zónder zien ze neet väöl weerd,

 

Es um ein rekening te sjrieve

 

En uuch kraank te laote blieve.

 

Piep uuch eur lever of eur long,

 

Ze kieke toch mer nao eur tong;

 

Geer krijg ins hij en dao 'nen toek,

 

Ze lègken ein oer op eure boek.

 

Ze veulen uuch aon eure pöls

 

En sjrieve dan zoe get gelöls

 

Van sulfra - brom - nitrata -

 

Aqua distillata.

 

 

 

Of ger 't wèlt of uuch verzèt,

 

Ze jaogen uuch altiet mer nao bèd;

 

En of ger eetlus höb of neet,

 

Ze zetten uuch seffens op dieet.

 

Ze lègken ies op eure kop,

 

En is euren derm get verstop,

[p. 87]

 

Dan is het ind van de allegatie:

 

Ein purgatie!

 

(Viva den ölleger.)

 

NOTARIS.

 

Geer höb het good veur, mie leefste Trijnsje.

 

Aoch, help geer dan mer mien vrouw.

 

Wèt geer gei wondermiddesijnsje?

 

Want veer doen 's nachs gein oug mie touw.

 

DE FAMILIE.

 

't Is toch ein ongelök,

 

't Is toch ein ongelök,

 

't Is toch ein ongelök veur zoe flink mins.

 

TRIJN.

 

Dus geer höb väöl leid devaan. -

 

Es ze 't krijg, wat deit ze daan?

 

(Cadettenmarsch.)

 

DE FAMILIE.

 

Ze bit en ze krit

 

En ze deit en ze sleit

 

En ze met soms wie ein geit.

 

Ze klets en ze krets

 

En ze raos en ze blaos,

 

Dat 't huren uuch vergeit.

 

Dao is met häör gein hoes te hawwe;

 

Minse leef, veer höbbe get e leid.

 

TRIJN.

 

Dan is zij van de koei hand geraak

 

En hölp gei lappe, pappe, smere.

 

Iech zal dan de kaart mer ins lègke goon,

 

Die zegke goon

 

Wat moot gedoon;

 

Meh... dat geer doot, wat moot,

 

Zölt geer miech iers zwere.

 

(Den toos.)

 

DE FAMILIE.

 

Iech zweer - iech zweer- iech zweer -

 

Veer zweren alle veer!

 

Leve eus Trijn, Trijn de begijn!

 

(bis).

 

Die höllep groet en klein.

 

In leid en pijn

 

Gein beter middesijn

 

es die van Trijn.

 

Die zeet uuch oet de kaarte wie geer kwiet weurd

 

Eur hiel chagrijn.

 

Hip,! hip! hip!

 

Hoera!

 

(bis).

[p. 88]

 

(Meisje, wil je dansen met een onderofficier?)

 

TRIJN.

 

Ein - twie - drei - veer.

 

Kamp mer iers de kaarten aof

 

En lègk veer häöpkes neer.

 

Vijf - zes - zeven - ach.

 

Die weurden in ein dobbel kruus

 

Op taofel neergelag.

 

(Lot is dood.)

 

Let goot op, let good op,

 

Want noe gaon iech leze,

 

Wat geer moot, wat geer moot

 

Doen um te geneze.

 

(Wals oet de ‘Lustige Wittwe’.)

 

Roete dam en roete nege bringe leech.

 

Dat zeet geer en die dao bij 'ne wije weeg.

 

Sjöppe tien is water. Harte boer 'n reis.

 

Klaveren aos e klieblaad, noe de punt nao bove wijs.

 

DE FAMILIE.

 

Roete dam en roete nege bringe leech.

 

Dus, dan mote veer veur 'n lang reis op weeg.

 

Euver zie te zeile, gief miech altiet vreis,

 

En veur ein kaar vol klie doen veer gein reis.

 

(Wals Amoureuse.)

 

NOTARIS.

 

Dat groet water is zeker de zie?

 

Dao op vare, dat doon iech neet mie.

 

Es 't nog eine beiweeg nao Hare touw waos,

 

Dat góngk in ein pónt op de Maos.

 

DE FAMILIE.

 

Veer zien us alle veer al in e puntsje vare

 

Op de griesgreun bare, nao Hare, vare.

 

Zoe get waos nog te doen,

 

Zoe 's Zondags nao den ete,

 

In e pónt gezete

 

Nao Hare touw.

 

(Marino.)

 

TRIJN.

 

Iech dink, dat dee notaris

 

Hei bove neet good gaar is,

 

Wat is dat eine wawweleer!

 

Wat zawweleer!

 

Wat knawweleer!

[p. 89]

 

Wèlt in deen atlas steke,

 

Dee zeet uuch in wat streke,

 

Dat zij get klie moot ete goon,

 

Daomèt gedoon.

 

(Alle deenders höbben eine baard.)

 

NOTARIS.

 

Aoch, mien leefste vrouw,

 

Boe sjikste us nao touw?

 

Nao Bun of Valkenberg?

 

Maak het neet te erg!

 

Steek toch neet te wiet,

 

Want iech höb neet väöl tied;

 

Iech laot mien zaak neet lang allein,

 

Dus maak dat reiske klein.

 

(Mevrouw stik in den atlas en deit dee ope.)

 

DE FAMILIE.

 

(Krik, krak, sjiemlala!)

 

Klip.

 

Klip.

 

Klipfontein! Klipfontein! Klipfontein!

 

Klip.

 

Klip.

 

Klipfontein! Boe's dat Trijn?

 

(Limburg mijn vaderland.)

 

TRIJN.

 

Boe de brónsgreun oostervijg

 

En het zeuthout greuit;

 

Boe keniel, sefraon en ries

 

En de groffelsnagel bleuit;

 

Boe de peper weurd geplant

 

En de paprika,

 

Da's Bechuanaland,

 

In Zuid-Afrika.

 

 

 

In de breie Potschefstroum,

 

't Krokodèlke zwömp,

 

In de kokosneuteboum,

 

't Lielik baviäönsje klömp.

 

Boe de lieuw en olifant

 

's Nachs de lui versjrik,

 

Da's Bechuanaland,

 

Boe eur klieveld ligk.

 

 

[p. 90]

 

Boe de keuning van de staot

 

In zien humme löp;

 

Boe de hiere van de raod

 

Solo smeren op hun köp;

 

Boe den Hottentot zoe vlot

 

Sprik eus mooierstaol,

 

Da's Bechuanaland,

 

Dao geneus eur kwaol.

 

(Da gehn wir zu Maxim.)

 

NOTARIS.

 

Dao gaon iech neet nao touw

 

Al met zoe'n kranke vrouw;

 

E mins zoe miserabel,

 

Is dao touw neet kapabel.

 

Zoe'n reis is väöl te groet,

 

De zieloch deit häör koed,

 

En 'ch wil häör nog neet misse,

 

Dat kozde miech mien doed.

 

(Gij zult het zien en ondervinden.)

 

TRIJN.

 

Geer zult het zien en óndervinde

 

Es geer neet doot wat iech uuch zègk, wat iech uuch zègk.

 

Zoudt geer het anders beter vinde,

 

Es geer häör hij op sjouf dan lègk?

 

(Een Rijnreisje.)

 

NOTARIS.

 

De kaart diestiech miech höbs gelag,

 

Späölt us parte.

 

De sjiks us dao mer onverwag,

 

Nao de Zwarte!

 

Het is compleet ein wereldreis,

 

Veur us vere.

 

Veer zölle, es de met us geis,

 

't Mer riskere.

 

Daobij - daobij,

 

Iech haw diech gere vrij.

 

KOOR.

 

Hel, doe alderleefste Trijn, Trijn, Trijn,

 

Laot in 't leid us neet allein, nein, nein,

 

Diech bis oetgeslaopen en kordaat,

 

Einen avvekaot

 

Jao, in raod en daod.

 

Hel, doe alderleefste Trijn, Trijn, Trijn,

[p. 91]

 

Es de 't neet doogs, 't waos gemein, mein, mein,

 

Diech bis euze gansen touverlaot

 

In dee meujelike staot.

 

(Daisy Bell.)

 

TRIJN.

 

Iech zeen miech al met nao de Zwarte goon.

 

Höllep! Höllep!

 

Al leep iech, aocherm, op klomp en sjoon,

 

Dat krijgder van miech neet gedoon.

 

Iech woen in mie sträötsje al daartig jaor,

 

Verdeen miech e sjoen stuk broed,

 

Wat zou iech miech waoge goon in gevaor?

 

Iech leef hij in Aberhams sjoet.

 

Daank uuch - Daank uuch,

 

Laot miech mer liever hij.

 

In mie kluiske

 

Leef iech in peis en vrei.

 

Iech zou ouch nog kinne trouwe,

 

Want dao zien ders, die miech wel wouwe,

 

Want iech höb cent

 

Veur eine vent,

 

Al bin iech zoe jóngk neet mie.

 

(Trui, een naoberse, kump op.)

 

(Marlborough s'en va en guerre.)

 

TRUI.

 

Zegk ins Trijn, iech moot diech zegke,

 

Iech höb las gegad van dien zwarte kat.

 

TRIJN.

 

Wat is dat!?

 

TRUI.

 

Die veeg heet in de weeg van 't keend

 

Ach jonge miech gelag!

 

TRIJN.

 

Mer ach? mer ach?

 

TRUI.

 

't Is anders nog gein vrach.

 

(bis).

 

TRIJN.

 

En de sjöld is diene kater,

 

Es de dee mer 's nachs aon ein tuike lags.

 

TRUI.

 

Watste zags!

 

TRIJN.

 

Dan waos ouch dat gekrols gedoon,

 

Wat miech de keel oet hingk.

 

TRUI.

 

Heer zingk, heer zingk.

 

TRIJN.

 

Dat h'm dan de kwint mer springk!

 

(bis).

 

TRUI.

 

Meh de sjaoj zalste betaole,

 

Dat kaveer iech diech, doe, astrant gezich!

 

TRIJN.

 

Wat bin iech!?

[p. 92]

 

TRUI.

 

De bis ein sjintong, ein klappèj

 

E spook! ein touverheks!

 

TRIJN.

 

Ein heks! Ein heks!

 

TRUI.

 

Noets zaog iech zoe get geks.

 

(bis).

 

TRIJN.

 

'ch Zaal diech met de bessem käöre,

 

Doe venijnig mins.

 

Es de zoe begins,

 

TRUI.

 

Doeg dat ins!

 

TRIJN.

 

Noe sjeer diech gaw den heren aof,

 

Doe zate pósjenel.

 

TRUI.

 

Pósjenel!? Pósjenel!?

 

TRIJN.

 

De deur oet pósjenel!

 

(bis).

 

SAME.

 

Pósjenel - Frikkedel!

 

Pósjenel - Frikkedel!

 

(enz.)

 

(Die Kölner Schusterjunge.)

 

TRIJN.

 

Wel, iech laot miech gaar niks zegke

 

Van zoe'n adder, van zoe'n adder.

 

Wel, iech laot miech niks gezègke

 

Van zoe'n adder van e wief.

 

Frikkedel - Pósjenel!

 

Pas mer op, iech krijg diech wel.

 

DE STRAOTJONGES

 

(boete).

 

(De oostervijg, die póf neet mie.)

 

En Trijn de begijn, dee kekeleer,

 

Die kekelt weer, die kekelt weer,

 

En Trijn de begijn, dee kekeleer,

 

Die kekelt ziech zoe geer.

 

Komp jonges, gaw, dat gief weer 'n grap!

 

Ze sjöp 'n bal met de naobersjap.

 

En Trijn de begijn, dee kekeleer, enz.

 

(Ein hoeraatsje op straot; eine stein vluig deur de roete.)

 

DE FAMILIE.

 

Waatsj!!

 

TRIJN

 

(aon de deur).

 

(Rijnländer. Onder die lantere.)

 

Wach mer, iech krijg uuch, geer lielik kanaalje!

 

'ch Zet uuch betaold, wat geer dao höb gelap.

 

Vèlt miech eine in mien kluive, heer krijg op zien faalje;

 

Haolt h'm den henker, es iech eine snap!

 

'ch Zal uuch wel liere mien roete te spaore.

[p. 93]

 

Lielike labbedies, laot miech mèt vrei.

 

Kump nog eine door het sträötsje, iech zal h'm vermaore,

 

Heet noe nog eine 't hart in zien prij!

 

(O, Tannenbaum.)

 

De FAMILIE.

 

Da's gans gewees, Da's gans gewees...

 

TRIJN

 

(krietentere).

 

Dat is vandaog de veerde.

 

Dat is de veerde roet vandaog;

 

't Is of dat tuuch der duvel plaog.

 

Iech blijf hij neet

 

Veur mie verdreet.

 

Es iech mer ins klipseerde?!

 

DE FAMILIE.

 

Gaangk met us zeuke nao de klie,

 

Dan höbste ouch gein malestie mie.

 

Dan doeg veur good

 

Dien deur op sloot,

 

Pak diene näösdook, kaart en hood.

 

TRIJN.

 

(De meidskes van de wal.)

 

Alloh, dan gaon iech mèt, dan höb iech get verzèt.

 

Wat zou iech miech verknijze! Wee stelt miech hij de wèt?

 

Iech laot mien klante wete, iech zèt 't in de gezèt,

 

'ch Bin neet te consultere en Trijn die heet belèt.

 

Noe gaon iech met uuch voiagere,

 

Iech zègk mien sjoen naobers adie.

 

Veer zöllen h'm same mer smere

 

En trèkke d'rop oet veur de klie.

 

DE FAMILIE.

 

Met euzen eskulaap, goon veer noe nao de Kaap,

 

Veer kriegen avonture en dat is zjus den aap.

 

Mestreeg de weurs verlaote, de weurs us ouch al kwiet,

 

Wie rechters en soldaote van oet den awwen tiet.

 

TRIJN, NOTARIS, LEONAAR, AMALIA.

 

En vooruit en vooruit en vooruit Mina,

 

Noe gone veer nao Afrika!

 

Vooruit, vooruit, vooruit Mina,

 

Veer goon nao Afrika!

 

Veer goon met Trijn,

 

Noe allemaol nao Klipfontein!

 

En vooruit, enz.

 

(Allemaol aof, ónder wanhopige gebare van mevrouw Kriekelezaangk.)

[p. 94]

tekstkritische noten

De muziek van het slotkoor is van G. Olterdissen, broer van A. Olterdissen.

Slotkoor
Muziek van G. Olterdissen.

Jao dich höbs us aon 't hart ge - le - - - ge, Mes-
treeg, door al - le ie - wen heer. Veer
ble - ve diech al-tied ge - ne - - - ge en

[p. 95]

 

deil - de dreuf - heid en ple - zeer. Veer

 

huur - de nao dien aw his - to - - - ries, te

 

peerd op gram-peer zie - ne sjoet. Eus ou - ge

[p. 96]

 

blón - ke bij dien glo - ries, of

 

pe - rel - de bij die - ne noet.

Hoera! Viva! Mestreech!!!!
Jao diech höbs us aon 't hart gelege
Mestreech, door alle iewen heer.
Veer bleve diech altied genege
En deilde dreufheid en plezeer.
Veer huurde nao dien aw histories
Te peerd op grampeer ziene sjoet.
Eus ouge blónke bij dien glories,
Of perelde bij diene noet.

[p. 97]

 

En dee van diech het sjoens wèlt prijze,

 

In taol, die al wie zinge klink,

 

Dat dee op nui Mestreechter wijze

 

Zien aaid Mestreech met us bezingk.

 

Me zóng van diech ten allen tije,

 

Eus mooiers zónge bij de weeg,

 

En voolte veer us rech tevreie,

 

Dan zóng ze e leedsje van Mestreech.

 

 

 

Doe, blom van Nederlands landouwe,

 

Gegreuid op 't graaf van Sintervaos,

 

Bis weerdig dobbel te besjouwe,

 

Gespiegeld in de blanke Maos.

 

'n Staar, de witste oet de klaore,

 

Besjijnt diech met häör straole zach

 

En, um diech zuver te bewaore,

 

'nen Ingel hèlt bij diech de wach.

 

 

 

Wie dèks woortste neet priesgegeve,

 

Meh heels dien kroen toch opgeriech

 

En óngeknak biste gebleve,

 

Door euze band van trouw aon diech.

 

Daorum de hand us tougestoke,

 

Het oug geriech op 't Stareleech;

 

En weurd dat oug dan ins gebroke,

 

Dan beit veur us het aaid Mestreech.

 

 

 

D'inboorling is in zijne wieg gehouden

 

En bakermat...

 

 

 

(Vondel).

 

 

 

De liefde tot zijn land is ieder aangeboren.

 

 

 

(Vondel).

Op den torie enz. - het ‘oud’ stadhuis (de Landscrone), bezat een klok, die in de volksmond ‘den awwe ketel’ heette, wegens haar eigenaardig geluid.

nao de sjöp ruke = niet lang meer te leven hebben; gekuims = zuchtend, klagend gekreun; huit = hoofd.

sjerlap = jalappe; kroetwès = allerlei kruiden, inz. wilde kamillen, gewijd als bescherming tegen onweer; kattekieze = kaasjeskruid.

den tap gebroke = de huig lichten (tap = huig); viflaine = (slepende) kinderziekte; rijdt häör de maar = heeft ze nachtmerries; eekstrouf = eksteroog; zoei = het zuur; lierjumtremus = delirium tremens; bubblesenus = bibberatie; wegesjeet = strontje.

euverdrage kawwe = verwaarloosde kou; het sjoel = spruw; toek = geniepige slag, stoot.

allegatie = opschepperige aanstellerij, koude drukte; met wie ein geit = blaat als een geit; van de koei hand geraak = betooverd.

Kamp aof = (kaartsp.) coupeer.

Op sjouf = letterl. op een schoof stro, van een overledene, die nog niet gekist is; hel, doe alderleefste T. = toe nou, jij allerliefste T.

veeg = cf. helleveeg; dat kaveer iech = daarvoor blijf ik borg.

here = voorruimte in een huis, voor de toonbank in de winkel; ze sjöp 'n bal = ze maakt herrie met, zet de boel op stelten.

labbedies = lummels; malestie = hinder, onaangenaamheden.

'n Staar enz. - toespeling op het wapen van Maastricht, een vijfpuntige ster met een engel.