Mestreechter spraok, doe zeute taol!

Regelnummers proza verbergen

Mestreechs oet 1729

SERMOEN EUVER DE WEURD
INTER OMNES LINGUAS NULLA
MOSA TRAJECTENSI PRASTANTIOR
GEHAUWE IN MAASTREEG¹⁾

16Wat igh uch dan op Latien heb gesag[,] dat heb ich het 17ierste mien auw moeijer op sig Mastreegs hure sekke, en 18esse het sag, dan sagseet altied kort en good, God bewaur 19ugh mien leef kinder[,] es gair gain Mastreegs en kond.

20Het is precijs, as wan de luij met het hultje²⁾ begoeste te 21loupen, en soe gauw esse mer onder de minse kommen, en 22oed de kluten gewassen sien, dan in plauts datse souwe op 23heur moeijer taul ag gaive, en sekke nau den tied van den

1) De tussen haakjes geplaatste letters en leestekens zijn van ons. De gecursiveerde hoofdletters betekenen, dat in het handschrift een kleine letter is gebruikt. Is een leesteken in de tekst door een ander vervangen, dan wordt het oorspronkelijke aan de voet der bladzijde aangegeven. De spelling van de schrijver van dit sermoen is lang niet altijd consequent. Klassiek Latijn is: praestantior.

2) met het hultje loupen = niet goed snik zijn, ze zien vliegen.

[p. 20]

tekstkritische noten

tekstkritische noten

1daag, goije meurgen, goije novend[,] kommense met hun 2Fraans Votserviteur Votservante aun gepatroellieert[.] En 3bleef het dan nog bij alle dije kromme flausen, ier se met 4hun gaat op de stool goon sitten, dan geijt het nog aun[.] 5Evel²⁾ dau bij bleef het neet, de maul steijt gein augenblik 6stil, se geijt hun wie ein ainde Vot, me[r] alles watse bab-7bele[,] is Fraans, alles watse spraike is Ingels of Hollants, 8en dog rolter nou en daan ein duts woord teusse bij[,] wie 9ein pairdsk..tel in ein geut.

10Soe eine goije sul moot waul meijne dat het Mastreegs get 11slecht is, aanders is het neet te begriepen, en hair moot ver-12gaite sien[,] wat mijn auw moijer sag en dat waur, soe woer 13God laift, auch ein door brave vrouw[.] Kinder, kinder[,] 14sagse, gair luij suit het sien, maar igh belaif den daag neet 15mie, dat het Maastreegs gans afkumt¹⁾[.] En evel²⁾ is de 16tied al dau, mai wie kan het anders sien [?] De luij doen sig 17gein meuijte aan veur het Mastreegs goot te lieren, en kan-18nense daan i[n]s³⁾ dou hebs, air hait, vair hebbe[,] igh 19heb gehad, igh had gehad, igh sal hebbe[,] igh wou dat igh 20haij, dan meijnense als datse ganse kairels sien, en alle 21verba konne conjugeeren, en vraug men daan wie hait kieken 22in imperfectum, dan sekkese[:] ich kieket, in de plauts van 23ich keek en soe gauw⁴⁾ het augh met de nomina propria[,] 24deijse tog soe lig in de Diksenarium konnen nausloon[.] 25Se geluijve dat soe gauw se op het ierste blaad van de 26Diksenarium⁵⁾ in de A gelaisen hebbe, Almenac, Absch-27batsch[.] Appelteef,⁶⁾ Auwh..r, dan wijtense al genoeg 28en moot dan ins eine sekke, wat keulkook⁷⁾ heijt, dan steijt 29er te kieken, alsof hum den duvel in sen V.t kneep, en geijt 30Viesten[.] En veur het twiede, seet het Mastreegs neet aun 31veur ein kunstige sprauk[.] Sij wijten neet dat eine Mas-32treegtenair de tong in de maul kan dreijen wie Jan Potagie

reg. 6 me[r]: hs. met; reg. 13 vrouw[.]: hs. vrouw,; reg. 15 afkumt[.]: hs. afkumt,; reg. 16 mai = Maastr. meh (of schrijffout voor mair) = maar; reg. 18 daan i[n]s: hs. daan, is het; reg. 24 nausloon[.]: hs. nausloon,; reg. 31 sprauk[.]: hs. sprauk,.

pairdsk..tel, Auwh..r, V.t in originali volledig: eu, oe, o.

2) evel = toch.

1) afkumt = teniet gaat, verloren gaat.

2) evel = toch.

3) ins = eens.

4) gauw = zou gaan.

5) Diksenarium = woordenboek. Men zou hier kunnen uit opmaken, dat er een soort van Maastrichts woordenboek in 1729 bestond, tenzij de schrijver een grapje heeft willen maken.

6) appelteef = appelwijf, groentevrouw in de Middeleeuwen en in de 17de eeuw zeer gewoon woord.

7) keulkook = ?

[p. 21]

tekstkritische noten

1de muts op het huijt[.] Kwiemese¹⁾ dex op de Moosmairt, 2of aun de Brakken[,] datse ins eijn paar Appelteeven heurde 3spraike[!] Dan souwense wel sekke: Wai haij²⁾ dat van sen 4laive gedag[.] De Mansluij sien in Mastreeg es de Ape, 5keumt eine verloupe Fransman, met einen hood op ekop wie 6ein Mairtscheep en knuijp op erok wie de booijem van ein 7talleur, en get lou de Cologne, op sen neusdook, domet 8hebben het de Mastreegse plettjes³⁾ augh, en dan sou het 9sleg sien esse geijn Frans koeste spraike[.] De Vrouwluij 10zien es de Koekook, men sou sekke as men se suut, datse in 11eijn nes van vraimde veugels opgetrokken wauren[.] As hun 12euver groet auwers ins op zouwe stoon en hun ingelkes met 13die schoene hoege mutse souwe sien langs de straute lou-14pen[,] se souwe sekke, God bewaur us, lauten vair goon 15Jan Potagie speule[.] Met eijn woord gesag[:] asse Mastreegs 16souwe spraike, siense bang dat mese⁴⁾ veur rapailles 17souwen aunsien[.] Igh hoop dog [met] dat wat igh uch van 18daug sekke sal, 't Frans soe in eij eij te kietele,⁵⁾ dat et 19meijne sal eijne koukelbaum⁶⁾ te sloon[.] Dan ich sal uch 20bewiesen, dat et Mastreegs de beste van alle de taulen is, 21en daumet gairluij mich baiter kont verstoon, deijl ich mien 22sermoon in twie deijlen.

23Igh sek dat Mastreegs is de beste taul weegens heur 24schoenheid, en dat is het ierste deijl, sij is de beste wegens 25heur leeflikheid en dat is het twiede deijl, en daurum is 't 26neet alleijn nudig, dat gair mich aun huurt[,] mer augh dat 27gair van nou of aun uch op het Mastreegs lekt, en dau met 28sulle vair sleete[.]

Hierna ontwikkelt de schrijver de argumenten voor zijn twee stellingen, om te eindigen met een samenvattende Conclusio, waarvan de laatste regels luiden:

Hauw dan dij schoen sprauk in ier, liert het Mastreegs mer liert het good, aanders is het mer den tied bedorven, en verkwantseld...

Dixi.

reg. 1 huijt[.] : hs. huijt,; reg. 4 gedag[.] : hs. gedag,; reg. 11 wauren[.] : hs. wauren,; reg. 15 speule[.] : hs. speule,; reg. 28 sleete[.] : hs. sleete,.

1) kwiemese dex = kwamen ze soms;

2) Wai haij = Wie zou hebben;

3) plettjes = platje, guit in gunstige en ong. bet.;

4) mese = men ze;

5) in eij eij te kietele = tergen, in zijn zwak tasten?

6) koukelbaum = kopje-over (duikelen).