|
| |
| |
| |
Arteveldes wooning.
Heu pietas! heu prisca fides!....
Manibus date lilia plenis.
Dit dan, dit was het ja, hetgeen mijn ziel bezwaerde,
Waerom ik slapeloos, en mijmrend, en verplet,
Mijn bleeke lippen drukte in 't eenzaem huwlijksbed.
Bild., Ondergang der eerste Wareld.
| |
Zevende zang.
't Is herfst, het blad vergeelde: 't valt, de baen
Doordwarrelend: de dag verhaest zyn schreden,
En de avond grauwt bestendig vroeger aen.
Gelukkig, wie, van kommer onbestreden,
Met reine ziel dan in 't verleden leeft,
En, stil den stroom der weggespoelde dagen
Weêr opgevoerd, niet voor de toekomst beeft,
Maer, 't oog op God vol dankbaerheid geslagen,
Haer, als het morgenrood der hope, tegenzweeft.
| |
| |
De nacht vangt aen. Voor breeden steenen haerd,
By de yzren lamp, nauw stralend door het donker,
Zit in den eiken stoel een man. Hy staert
In 't sprankelend en krakend vuergeflonker;
Zyn rechterhand steunt lang zyn peinzend hoofd,
En statig ryst hy op: maer tael, noch teeken.
De lamp, die op den blanken wand nu dooft,
Dan blinkt, doet vreemd zyn forsche trekken spreken,
Terwyl de bliksemschicht het zwarte zwerk doorklooft.
Geen rimpel in dit voorhoofd. Hy gebiedt
Door trouw en liefde in deze vredewooning.
Door moed en geest is hy voor Gent een koning.
De groote man, vreemd aen elk hofverdriet,
Zoekt buiten zich zyn stille grootheid niet.
Hoe veel verschilt van menig hooggestegen,
Versterkten steen dat statig borgerhuis!
Door wal, noch wacht beschut voor dolk, of degen,
Vreest Artevelde geen bedreigend volkgebruis.
Hy schynt gerust dien wassenden orkaen,
Gelyk een lied van hooger spheer, te aenhooren;
Diep is hy in verheven droom verloren;
Hy mymert: langs zyn wangen vloeit een traen.
Mocht Cortrezyn, die boezemvriend, nog leven,
Wat heil genoot de Ruwaert in zyn lot!
Wie weet wat van hem werd? alleenig God,
En Loodwik!... Ach, wierde eens het floers geheven,
Dat nog den kerker dekt van 't rupelmondsche slot!
| |
| |
En buiten spookt de bulderende orkaen.
‘Men wilde Gent verslaven; onverbogen
Stond ik dan op, en steunde 't edel poogen
Van 't dapper volk, voor Vlaendren opgestaen.
Zoo Gent op nieuw de vleugels uit mocht slaen,
En, krachtiger, zich in den glans verheffen
Van haer vernuft en van haer nyverheid,
't Is, dat zich God door zoo veel ramp liet treffen,
En, ons ter hulp, zyn vaderarm heeft uitgebreid.
En buiten spookt de bulderende orkaen.
‘Myn vaderland mag vry en blyde gloren;
Gevestigd is 't eens wankel volksbestaen.
O heilgenâ! toen alles scheen verloren,
Riep God my op, gelyk een star by nacht.
Hy deed zyn adem in myn boezem leven,
Hy leende aen 't woord eens menschen hooger kracht,
En 't heeft aen 't volk voor wanhoop moed gegeven,
Om pal te staen in storm, gelyk het voorgeslacht.’
Zoo mymert Artevelde by d'orkaen.
‘O! mag alreeds een vlaemsche martlaer staen
Voor u, en bidt hy teêr, verhoor zyn bede,
Almachtige! Zend ons eerlang den vrede,
Die 't vaderland ten troon der weelde beurt!
O, de eendracht bloei', die kracht en macht kan baren,
En Vlaendren, dat ik mocht met Braband paren,
Herwinne 't drietal steden, ons ontscheurd!
Zoo hebbe om Cortrezyn de Vlaming uitgetreurd.
| |
| |
De bliksem blonk; een donderslag volgt na.
Een bleeke vrouw gilt, bevend toegevlogen:
‘Vriend Jakob!’ - ‘Catharina, lieve gâ'!’
Ja, 't was de dochter Cortrezyns: meêdoogen
Had God met haer, en met den man, die trouw
Het vaderland verdedigde, als een moeder,
En schonk in hem haer d'edelsten behoeder,
En schonk in haer aen Artevelde een vrouw,
Die trotscher was dan 't leed, en sterker dan de rouw.
Allengskens sterft de storm: het bliksemlicht
Vliegt enkel voort, by klaterenden regen.
‘Zie, vrouwe! God vervulde ons huis met zegen.
Zyn blik waekt slaeploos, op ons dak gericht,
En ik herleef, ook voor den ruwsten plicht,
Zendt gy me een strael van uw beminlike oogen.
Maer gy verbleekt, bergt uw gelaet, en weent,
Gy, eens den dood stout in 't gezicht gevlogen, -
Gy, aen wier schoot de Heer wellicht een held verleent.’
- ‘Hoor, Artevelde: ik rustte zwaer vermoeid;
'k Had, biddend om myn vader, lang gelegen
Op myne kniên: de sluimring sloop my tegen.
Zwak, langzaem treedt, de handen vastgeboeid,
Een eerbiedwaerde gryzaert tot myn sponde.
Hy staerde doodsch, hem gaepte in 't hart een wonde;
Hy fluisterde: Gryp moed, geliefde kind!
't Was tyd, dat ik myn redding u verkondde:
Gy werdt van Hem verhoord, die kinderliefde mint.
| |
| |
‘'k Vlieg in bedwelming op, en gil, en steek
Hem de armen toe, vol siddrende verblyding:
Is 't waer! gy zelf brengt ons die zaelge tyding!...
God zy geloofd!... O lieve vader, spreek,
Spreek! hoe zyt ge uit den kerkernacht gestegen? -
En driemael gryp ik heen ten wellekom:
Vergeefs! vergeefs!... Een donderend gebrom
Ontwaekt me; alleen de rukwind zucht my tegen,
En, duislig, tast ik, in het zwygend donker, om.
De Ruwaert kust haer marmerkoude wang.
‘Beminde vrouw, wie weet wat heil ons toeve?
Verhief het volk myn wysheid hoog in rang,
Ik kocht die eer door zeven jaren proeve:
Licht wordt eerlang dit zwoegen ons vergoed.
Zoo Cortrezyn, aen dezen haerd gezeten,
Mocht lezen in ons liefderyk gemoed,
Hy zou by ons het zwart verleên vergeten,
En Vlaendren stelde 't hart hem nog in jongen gloed.
De klopper dreunt op Arteveldes woon.
Zyn gemalin, springt, bevend, op: ‘Ik open.
Bedaer, bedaer! zegt hy, op zachten toon.
Licht iemand, dien de storm op hulp doet hopen.’
De deur ontsluit; hy ziet een pelgrim staen:
‘Koom, gryze vriend! herstel uw matte leden.
U lache dit herbergzaem haerdvuer aen,
(De zegen daelt, waer gy wilt binnentreden),
En gy hervat naer wensch, met blyde zon, uw baen.
| |
| |
De pelgrim rust, na dankbren liefdegroet.
Men stookt de vlam, met voller sprank aen 't dansen,
En brood en wyn verfrischt zyn kracht, en doet
Hem in het oog een hooger vonke glanzen.
‘Een goede hand heeft u te saem gepaerd,
Zegt de achtbre gryze; in u spreekt immer de aert
Der Vlamingen: omhuld voor 's menschen oogen,
Geleidde vast een bode des Alhoogen
Hier myn onzeekren stap op myner bedevaert.
‘Ik zag alreeds van verre 't hooge spits
Van 't Belfroot, toen de orkaen dreigde uit te breken.
Niet langer was die toren my tot gids.
Ik trede traeg, omruischt van regenbeken,
In 't donker voort; daer schiet voor myn gezicht
Van uit dees zael een opgeflikkerd licht,
En lokt myn afgematten voet er binnen.
De godsdienst leert den vreemdling te beminnen;
Steeds was herbergzaemheid den Gentenare plicht.
‘'k Ben priester, en ik koom van Rupelmond'.’
- ‘Van Rupelmond'?’ vraegt Catharina. - ‘Vader,
Spreekt Artevelde, ik bid, verklaer u nader,
Of mooglik u de Heere tot ons zond.
Spreek, hebt ge niets van Cortrezyn vernomen,
Van dien geboeide op 't rupelmondsche slot?’
- ‘Ik biechtte daer en schuldigen, en vromen;
Ik mochte vaek daer laefnis uit doen stroomen
Voor de offers van den dood, maer hunnen naem kent God.
| |
| |
‘Eén hunner, neen, vergeet ik nimmermeer.
Het menschdom leide alom zich reeds te slapen,
Ik sluimerde: Op! gy dienaer van den Heer,
Roept my een stem: de beul sleepte al het wapen.
Dra knielt voor hem een landverrader neêr. -
Ik ryze van myn koets, met sluimrig wankelen,
En schimmen dwarlen, by de fakkelsprankelen,
Rondom myn pad; 'k dring in der aerde schoot,
En de yzren deure knarst, als voorspook van den dood.
‘Het offer scheen ten martellot bereid.
Een sneeuwen baerd golfde op zyn kalmen boezem.
Geen jongeling, in vollen schoonheidsbloesem,
Verwint dien gryze in moed en majesteit:
Is 't mooglik, God!... die man een landverrader!...
Hy hoorde 't aen, en sprak met deftigheid:
Dat was ik nooit: ik ben een Vlaming, vader!
- 't Is waerheid, roept de beul: hy streed voor 't land,
Hy schutte 't volk; ja; 't zwaerd ontzinke myner hand!
‘Ik ben een beul, maer ken ook menschenleed:
'k Wil met dat bloed myn ziele niet besmetten.
- Weg, lafaert, weg! zoo barst een woeste kreet
Nu los: de graef moge u den kop verpletten!
My de eeretaek! my 't plechtig beulenambt!
My 't vuige hoofd, dat Frankryk dorst bestormen,
Den graef bespot, en voor het oproer kampt!
O, kon myn voet al die vermeetle wormen
Vermorslen - dees myn voet, op Klauwaerts fel vergramd!
| |
| |
‘De gryzaert ryst op zwakken elleboog,
En zoekt voor 't laetst, met verontwaerdigd oog,
Den hemel, maer vindt enkel kerkerduister:
Verrader zelf, weldra ontsluit myn kluister,
Doch vlei u niet, met langen zegeprael:
Ik daeg u op voor Godes rechterschael,
Myn misdryf was myn land te aenbidden. Heere,
Bescherm dat land, wie 't purper ook onteere!
Schut Catharina! schut....; - en ylings zwierde 't stael.’
- ‘Genade, God!... myn vader, dood! vermoord!....’
En elke klank zwygt, eeuwig licht bezweken,
In haren mond. Zy stort te gronde, en hoort
Geen egemael, geen priester liefdryk spreken;
Zy merkt niet, hoe de wangen hun verbleeken;
Zy voelt den handdruk niet, haer toegebracht,
Al huivrend. Ach, heur boezem, fluks aen 't golven,
Rust stil, en koud, in ongevoel bedolven;
't Oog sloot haer, overdekt mel vreeseliken nacht.
De priester knielt, en smeekt den Hemel aen;
Heure echtgenoot wil haer vergeefs omvangen,
Hy kust vergeefs die witbestorven wangen,
Hy bidt vergeefs, en blyft verpletterd staen.
Op eens ontwaekt ze, ontsluit verwilderde oogen,
Bekoomt in 't end, herademt langzaem weêr,
En, 't hoofd oprichtend, zegt ze, diepbewogen:
‘Genadig God!... die droom - was dan geen logen!...
Waer is myn vader?’ - ‘Vrouw, hy is by God den Heer!’
| |
| |
Des priesters woord sust haer 't onstuimig bloed,
En 's dochters rouw wykt voor de hoop der moeder.
‘Ik worde u, zegt de gryze, een Christenbroeder,
Die met u bidt in bangen tegenspoed.
Wees groot, en, als de martelaer, vol moed!
Beklaeg niet, die voor 't vaderland mocht sterven,
Beklaeg, die zulk een gruwel plegen dorst;
Beklaeg den mensch, schoon hy een kroon mocht erven,
Die zulke onmenschlikheid beval met koele borst!
‘Men zegt, dat sints dien helschen nacht de rust
Graef Loodwiks oog met haer fluweelen vinger
Niet langer raekt. Wat baet 'et hem, bewust
Dier gruwlen, dat een danschoor hem omslinger'? -
Dat voor zyn oog een feesttornooi zyn pracht
Doe flikkren?... 't Schuldig oor verneemt de klacht
Eens veegen, ook by 't klinken van den beker,
En 't vonnis van een onontvluchtbren wreker.
Men zegt, dat hy op eens vergrysde, en niet meer lacht.’
En de eedle vrouw zucht, met verkalmd gevoel.
Nu staert ze omhoog, dan ziet ze op Artevelde,
En op haer kuischen schoot, die haer vermeldde,
Dat de Opperliefde, uit zyn bestarnden stoel,
Haer stam bewaekt. ‘Hy 's louter' heilgenade:
Verhopen wy in zyn voorzienigheid!
Zegt Artevelde; kniel, geliefde gade,
En blyve de eeuwge wraek aen de Oppermajesteit!
| |
| |
Daer staet, by zichtbaer boezemjagen,
Met plechtig uitgestoken hand,
De gryze priester, 't oog van heilig vuer ontbrand,
En, als propheet, op d'adem Gods gedragen.
Hy spreekt, des Hemels afgezant:
‘Wat plechtig schouwspel!.. Hoor!... Triomphgezangen schallen.
De nacht verdween voor starrengloed.
Ik zie vóór myn gewiekten voet
Het boek der toekomst openvallen!
Ja, de ongeboren tyd, van sluierkleed ontbloot,
Staet vóór me... God!... Wat worsteling, wat nood,
O Vlaendren, op uw stranden!
Uw eigen kroost doorwroet u de ingewanden.
Wanneer zult gy, ten spyt van al uw dwingelanden,
(Gelyk, na bangen nacht 't verkwikkend morgenrood,
By 's aerdryks lied en offeranden)
‘Een arend stygt op breede pennen
Omhoog, en roeit in zonneluister rond.
Orkanen stormen los, en hy bedekt den grond,
En raven snellen, om den stervende aen te schennen,
En krassen hun triomphlied uit.
Zyn jongsken groeit, als zyner waerde spruit.
De jonge bliksemdrig heeft 's arends pad hervonden,
En vliegt de zon in 't aengezicht.
Hy daelt, en 't raefgebroed, van angst verslonden,
Vlucht voor zyn wrekend licht.
| |
| |
‘Beeft, aterlingen! siddert, slaven!...
Wie ryst, en grypt zyns vaders heldenzwaerd,
Nieuw Mathatia's zoon, om vaders naem te staven?
Zyn onverslaefden stam volwaerd,
Knelt hy dat in de vuist, ter wrake
Des vlaemschen vaderlands, kampt, en volbrengt zyn take,
En... Maer het droomgezicht deinst af... 't verdween... 'k ontwake!...
Helaes, ik ben nog van der aerd.’
't Verbaesde paer by dezer tael, gestroomd
Uit 's priesters mond, gelyk orakelzangen,
Aenhoort hem diep verrukt, en knielt, en droomt
Het vaderland, met heerlikheid omhangen.
Des Eeuwigen aertsvaderlike tolk
Breidt over hen vol statigheid zyne armen;
‘O, blyv' de hand Jehovahs u beschermen,
Bidt hy, en, wet een dwingland weêr den dolk,
Verstrekke dan uw zoon tot Mozes voor het volk!’
|
|
Auteursrechtvrij