|
| |
| |
| |
Jakob van Artevelde.
| |
| |
Het slot van Rupelmonde.
Gelukkig, zoo hun ziel, by overvloed en macht,
Geen God vergeten had, geen zede en deugd verkracht.
Bild., Ondergang der eerste Wereld.
| |
Eerste zang.
Ontwaek, myn luit, voor de eer van 't oude Gent -
De eer van den grond, waerop ik ben geboren.
Wat reiner zucht kan u tot zingen sporen?
De held, te lang vergeten of miskend,
Wien Belgie weêr de zoenlamp doet ontgloren,
Verdient een lied. Mael Arteveldes kamp
Met Frankryks vorst en Vlaendrens grave, beulen,
Die, 't land ten val, te samen durfden heulen;
Mael 's lands verryzenis uit al dien hoon en ramp!
| |
| |
Alvader, God, dien ik zoo innig bad
Om troost en hulp, toen Belgie streed met rampen,
Gy schonkt me een vlaemsche luit ten heilgen schat,
Die voor den roem van 't voorgeslacht zou kampen,
Wat lastergif van vreemden dien bespatt'.
U roep ik aen om adem by die take.
Zend my den Geest der Poëzy: ontblake
My dichterkracht, die helden 't offer biedt,
En lauwerkroonen reikt in 't onverganklik lied!
Het land van Waes (die perel in de kroon
Van Vlaendren, ja, die perel wonderschoon,
Der golf ontwoekerd) voelt zyn jongen boezem
Trotsch by het zien van jeugdig groen en bloesem,
Waer 't eens, door wind en stroom, den blauwen vloed
Zag rimpelen; de lente, licht van voet,
Doorzweeft de ruimte; 't lied is weêr begonnen
Van 't vooglenchoor; de bosschen, beemden, bronnen,
't Zingt alles mede, en brengt der lente een welkomgroet.
O land van Waes, o mildgezegend oord,
Wat trekt, alreeds vóór 't vroegmis-kleppen wakker,
Met bleek gelaet en mymrend, naer zyn akker
De bouwman, langs die hooge muren, voort?
Waerom bedroeft die burcht het land in 't ronde?
Dat zwart gevaerte is 't slot van Rupelmonde!
Daer slaet de fransche roede een diepe wonde
In 't ridderhart, dat vreemden dwang verfoeit;
Ja, daer smacht Cortrezyn, als landpest vastgeboeid.
| |
| |
't Is daer ook, dat de landvorst, laffe slaef
Van Frankryks wet, den eersten mei wil vieren;
Daer zal de vreugd met bloemen 't hoofd hem sieren:
Die kroone weegt niet zwaer voor Vlaendrens graef!
Ontluike daer de ziel der dischgenooten
Voor zaligheên, gelyk de bloem begoten
Met ochtenddauw! De poort der burcht ontsluit;
De valdeur gaet omhoog: woest-uitgeschoten
Weêrgalmt, tot in den nacht des kerkers, feestgeluid.
De lentezon straelt hellen middagglans
Op de oude burcht, verguldt rondeel en trans,
En doet den tooi der schaer verblindend gloren,
Die nader komt. Het ros verslindt de baen,
En draeft en rent, by 't klinken van den horen,
Naer 't feestlik slot, zoo fier op Vlaendrens vaen;
Maer 't vlaemsche volk, met ziedend bloed in de aderen,
Ziet gram den leeuw, het manlik beeld der vaderen,
Op 't golvend doek, of stort in stilte een weemoedstraen.
Daer zit de graef in vorstelike pracht,
In Oosterprael: het blinkt langs alle kanten
Van goud; het blaekt alom van diamanten;
De vleier buigt, de hoovling lonkt en lacht.
De wyn verhit een tweetal vloekverwanten,
En 't vlaemsche volk wordt stout door hen bespot.
Slechts de adel, met zyn gulden spoor, mag pronken
Op deugd en eer!... Slechts hem is moed geschonken!...
De geesel is voor 't volk, als 't weeklaegt om zyn lot!...
| |
| |
De gramschap kleurt Borluuts verbleekte wang,
Die spruit eens adelstams der oude dagen.
Zulk een vermeetlen toon duldt hy niet lang.
‘Wat snoode tael? wie durft het volk verlagen,
Dat Vlaendrens grond zoo dikwils heeft gered;
Dat, als het recht de poorters riep ten stryde,
Een knotse greep, en sneefde op 't eerebed,
Daer de edelman stond aen der Franschen zyde,
En, vuige leliaert, de slaef was hunner wet?’
‘Miskent ge, gilt men uit, aldus ons recht?’
- ‘Ik zeg wat waerheid is, en hy die 't zegt,
Mag op zyn stam en op zyn wapen bogen.
Wat grys blazoen is sneller uitgevlogen
Dan der Borluuts blazoen naer 't Sporenveld?
Wat edelman heeft zich naest dat gesteld,
Toen Brugges leeuwenvaen ter wrake waeide,
Toen Breydel zyn onaedlik slachtmes zwaeide,
En de onbekendste rees ten hoogsten rang van held?’
De waerheid sprak met onweêrlegbren klem.
Hun dolle blik bedreigt den ridder bloedig:
‘Wat geldt een knots by 't zwaerd, vele eeuwen moedig?’
Bruist, als een vloek, hun sidderende stem.
De graef verneemt wat twist is uitgebroken:
‘Een toornig woord zou onze vreugd bestoken!
Vergeet men dan, hoe roozen onzen disch
Mild overgeuren?... Zou de tweedracht spooken,
Waer vrede en vrolikheid den gastheer dierbaer is?’
| |
| |
Maer wat menstreel zal hier de cyther slaen?
De wyn schuimt op; wie wordt der zangen schepper?
De horen schalt, en kondigt ridders aen;
De valbrug dreunt van paerdenhoef-geklepper,
De zaeldeur knart; der dischgenooten oog
Rust vragend op een wonderlik vertoog.
Een' zanger ziet men statig binnentreden.
Een maegd geleidt den bard, die, traeg van schreden,
Vergrysd en blind is, maer wiens schouder nog niet boog.
Het kalm gelaet, de witte kruin, de baerd
Die nedervloeit, maekt reeds hem eerbiedwaerd.
Zyne elpen luit voorspelt verheven zangen.
Zyn forsche heup draegt een ontzachlik zwaerd.
De blonde maegd, met zwart fluweel omhangen,
Ryst op, als eene onttroonde koningin,
En diepe smart spreekt uit haer peinzende oogen;
‘Wat is ze schoon!’ zegt menig diepbewogen.
Haer reinheid breidelt elk hartstochteliken zin.
‘Zyt welkom, gryze zanger!... eedle maegd!...
Zing ons een lied, dat onze vreugd vermeerder'!
Ge ziet in my een' warmen zangvereerder:
Ik reike, zoo gy onzen disch behaegt,
Myn gouden feestbokael u tot herdenken;
Eene andre gift zal ik uw dochter schenken.
- ‘O machtig heer (spreekt de onbekende stil),
Ze is niet myn dochter; maer 'k zing op uw wenken,
En zegeprale 't lied, dat God my zenden will'!’
| |
| |
Plechtstatig knielt hy met haer op den grond,
En bidt: ‘O Heer, wien in der heemlen kringen
De gouden harpen 't driemael heilig zingen,
Wiens gunst het zwaerd my liet, de luit my zond,
Om door haer spel me, in 's levens avondstond
Van 't godlik licht der zon beroofd, te troosten,
Beziel my, als den balling van het Oosten,
Wiens eenzaem hart op Babels oever bloedt!’
Hy ryst, en speelt, en 't lied ontstroomt zyn vol gemoed.
Ontsluit voor 't medely uw borst;
Bezweer de bliksems, reeds aen 't broeien!
Gy banketteert, o Vlaendrens vorst,
Terwyl een mensch hier kwynt in boeien,
Die stout de waerheid zeggen dorst.
Hy kwynt in doodschen kerkernacht:
Bevryd hem, en vul dan den beker;
Of vrees, dat u de schale wacht
Van dien gestrengen onschuldwreker,
Die hooger zetelt dan uw macht.
Een deernistraen valle in uw wyn!
Zie toe: eene engel treedt u nader:
De telg van Seger Cortrezyn.
Ze smeekt: ‘Ontboei myn gryzen vader,
En spare God u zulke pyn!’
| |
| |
En vraegt ge, wie zoo onverbloemd
U spreken durft in deze akkoorden?
't Is hy, door 't christenvolk geroemd
Als schrik des Saracyns van 't Noorden.
Ik klaeg u aen: 'k heb my genoemd!
De nevel, die des graven geest beslaet
By damp des wyns, gelyk een droom verschoten,
Verdween: het oog van Loodwik, breed ontsloten,
Aenschouwt den held, die, als propheet, daer staet,
De cyther in de linker hand en de ander'
Omhoog, en roept, verbaesd: ‘God! hertog Jan
Van Luxemburg!’ Hy rilt, en voor den man
Van zwaerd en lier, den vorst, zoo groot en schrander,
Verkrimpen in hun niet de graef en 't hofgespan.
Zoo ging het Balthazar, als op den wand
In vuerge lettren eene onzichtbre hand
De woorden schreef: ‘Ge zyt door God gewogen!’
Nauw durft de graef haer aenzien - haer, gebogen
Vóór hem, zoo bleek als schoon, vol majesteit.
‘Ach! stamelt zy, volg Gods liefdadigheid,!
Heb, machtig heer, met vader mededoogen!’
Ze schynt een geest, gedaeld in onzen nacht,
Die slechts, opdat hy keer' ten hemel, antwoord wacht.
| |
| |
Maer vóór den blik des graven ryst de staf
Van Frankryk, die den gryzaert wil verpletteren.
Hoe zou Parys niet op de tanden knetteren,
Ontsnapte een ziel als deze aen boei en graf!
Toch ziet de graef op haer meêlydend af.
Wat zal hy doen? zy is zoo schoon, zoo teeder!
‘Uw vader, ach!... dael in zyn kerker neder.
Hy tergde 't recht: ga, heil is u beloofd,
Zoo hy gehoorzaem is... ga, red dat gryze hoofd!’
Nu heft de maegd zich op, door hooger hand
Geheven uit het stof, en spreekt: ‘Myn vader,
Wiens edel bloed my vloeit door hart en ader,
Geduchte heer, verdient geen boei, geen schand.
Een onverlaet heeft Cortrezyn belasterd,
En myner liefde een vader wreed ontschaekt.
(Hier schoot ze een blik vol toren op den bastert,
Maset, gelyk door Godes hand geraekt).
Ontboei myn vader, roept ze, of Vlaendrens leeuw ontwaekt!’
Maer stomme vrees doorwaert de ruime zael:
Een schildknaep, met verbleekte kaek, verschenen,
Gilt: ‘Brand!’ en ‘brand!’ herhalen ze altemael.
- ‘O muitersnest! wie zou by zulk verhael,
Vervolgt hy, zich van vloek en doemnis spenen?’
- ‘Spreek!’ zegt de graef. Maset, op dit bevel,
Roept, nauwliks staende op sidderende beenen:
‘Myn schildknaep, ja, al kwaemt gy uit der hel,
Spreek op: wien geldt die brand? wat duivlen zyn in 't spel?’
| |
| |
- ‘Geen ochtendglans brak nog de wolken door,
Als helsch verraed uw burcht was ingeslopen.
Uw kastelein, een Gentenaer, verkoor
De vloekparty der Klauwaerts. God! by hoopen
Bezwykt uw volk, door diepen slaep geboeid.
‘Wraek! brulden ze uit, 't vernielziek oog ontgloeid
Van toren; wraek! laet ons de menschheid wreken!
Waer schuilt hy, die om goud ons bloed by beken
Deed stroomen?... doemeling!’ De orkaen bruist voort en loeit.
‘O wrokkend spyt! men zoekt al buldrend rond.
Maset! Maset! is 't woord, dat in hun mond
Ten moordsein bromt, om aller wrok te stoken.
't Is één gekerm, één noodgil, uitgebroken
Door 't gantsche slot! 't heelal scheen te vergaen -
De laetste dag des oordeels opgestaen.
'k Gryp, rillend, naer een knots, en stort in 't donker
My, trots gevaer, naer 't somber toortsgeflonker,
Ontdek een schriktafreel, en staer 't, verpletterd, aen.
‘Eên lykenberg, één enkle plas van bloed!
Doch aen myn arm leent wanhoop, kracht en moed;
Ik hef het zwaerd: een knots verbreekt myn wapen,
Een byl ryst naer omhoog, die my de slapen
Te klieven dreigt, by schetterenden lach.
Daer dreunt een stem: Spaer deze! hy vermelde
Ras aen zyn heer, wat volksgericht hy zag.
Hy redde my op Cassels oorlogsvelde:
Men smeedde er onze boei: hier braken wy ze, als rag!
| |
| |
‘Geen bloedger zon van wraek steeg ooit ten trans.
Men juichte alom: 't is onze beurte thands.
Zyn burch ten minst zal vóór ons nederbuigen,
En blyv' dat puin van onze wraek getuigen!
De fakkel knapt: 'k zie nog der vlammen dans;
Ik zie ze nog opeens, als slangen, kronkelen
Rondom het slot; ik zie 't in asch vervonkelen.
Ik rende als dol, op 't my geschonken ros,
Naer hier.’ De schildknaep zwygt, en 's graven woord breekt los:
‘Die hoon eischt wraek: de galg klimme op dat puin
Tot les omhoog! Vermeetlen, dat ze huiveren!
'k Zal 't muitersnest van 't ongedierte zuiveren,
En stouter heffe een nieuwe burch de kruin!
Hun eerloos bloed zal tappelings vervloeien.’
Nu vat de graef met wankelende hand
Den beker aen, en steekt, van wrok aen 't gloeien,
Hem naer omhoog: ‘Den muiter hoon en schand!
Eer aen den franschen vorst, steun van myn stoel en land!’
De beker rust in 't einde, rondgegaen
Van hand tot hand, en zesmael weder aen-
Gevuld; de wyn heeft hunne ziel gekluisterd.
Nu spreekt Maset: ‘Wie zou u wederstaen,
O dapper heer? Wie, die den glans verduistert
Van Frankryks vorst, een bliksem in den storm?
Gy, Frankryks pair, o, mocht ge ontzachlik dagen,
Als toen ge 't zwaerd hebt vóór Valois gedragen,
By 's vorsten huldiging!.... Vertrap d'oproergen worm!
| |
| |
‘Schoon ik geen gade of kroost betreuren moet,
Ge kent myn smaed: 't verplengde bloed eischt bloed.
Wat is myn schuld?... Ik heb uw recht voldongen
Op have en erf, door vyanden besprongen.
Wat werd myn loon?... Doch iets verzacht myn pyn:
Niet vruchteloos hieft gy den ouden beker,
En 'k vind in u een vorsteliken wreker.
Verkeerde in vlaemsche bloed die fransche wyn,
Dan eerst zou my de dronk er van verkwikkend zyn!’
De blinde man, de gryzaert, nog vol moed,
Ryst op. ‘Maset, uw gramme borst gaet zwanger
Van wederwraek: de deugdgewyde zanger
Doorziet uw ziel; ze blaekt van helschen gloed.
Geen tollenaer, o graef, beheersche u langer!
Doe recht, opdat zich 't volk geen recht verschaff';
Wees geen vassael van onberaden vorsten,
Die 't volk als vee, al zweepend, dryven dorsten;
Maer 't u vertrouwde zwaerd zy Vlaendren 's Eeuwgen staf!
‘Vergeet het niet: de Heer is liefde en licht.
Zoo gy de stem eens gryzaerts wilt gelooven,
Zal christenliefde uw torenvlam verdooven,
En gy zult enkel slaef zyn van den plicht.
Welaen, wees stout: durf mensch, o landvorst, wezen!
Laet Vlaendrens volk u in den boezem lezen!
De vriend van 't land, de vriend van hertog Jan,
En grave Guy, de vlekkelooze man,
De ridder, waerd aen 't volk, keere uit den kerkerban!’
| |
| |
De blinde zwygt: die vaderlandsche galm
Doet menigeen tot in 't gebeente sidderen;
Die galm spelt wraek aen diepgevallen ridderen,
En hertog Jan zit neder, groot en kalm.
Maset staet op, en heft den gouden beker,
Waer, onverbleekt, ter sluiks de doemeling
Vergif in smeet, besloten in zyn ring.
‘Ja, Vlaendren leve, en leev' der onschuld wreker,
Zyn brave vorst! Dien wensch beaemt dees gantsche kring....
‘Dat deze feestdronk allen welkom zy!
En gy, o maegd, gy, die uws vaders banden
Verbreken komt met liefderyke handen,
O schoone, waerd' des hemels medely',
Dat ook uw ziel dien wensch den lande wy':
Zoo moog' de graef en kind en vader paren!’
Hy reikt den kelk: en zy, met angst in de aêren,
Zy neemt dien aen, en heft tot God den Heer
Het biddend kinderhart, en de Opperste ziet neêr.
En hy verhoort ze: een reddende engel daelt,
Als 't zonnelicht zoo schichtig toegevlogen,
Vol teederheid, die uit zyn blikken straelt,
By 't zien der maegd vervuld met mededoogen.
Hy staet ter waek voor 't dreigen van den Dood.
De maegd grypt moed, en neemt met vaste vingeren
Den moordbokael, waeruit een slang, die 't snood
Vergif verzwolg, op eens, met bochtig slingeren
Vóór haer ontzetten blik, gelyk een schim, verschoot.
| |
| |
‘Leev' Vlaendren en myn vader!’ roept ze luid.
De goddelooze beker is gedronken;
Haer bleekheid week. Maset verbaest, verzonken
Vóór 't wonder, dat zyn vloekontwerpen stuit.
Nu juicht Borluut de vreugd zyns harten uit.
Een zaelge traen rolt van de ontroerde wangen
Der maegd, vergeefs door boosheid aengegrimd.
‘Ga, jonkvrouw, zegt de graef, naer uw verlangen!’
En 't licht der hoop is in haer jammernacht ontkimd.
|
|
Auteursrechtvrij