Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 778]

[Liederen betreftende het huiselijk en maatschappelijk leven]

212.
Als al de eyckelen rijpen.

1.
Als al de eyckelen rijpen,
so mest de boer sijn zwijn.
Ick heb een wilt geschooten,
het heeft my so lange verdroten,
by de liefste en magh ick niet zijn.

2.
Het soud' een suyverlijcke
des avonds gaen om wijn,
s' avonds wel also late,
den ruyter quam haer te sprake,
en hy hietense wellekom zijn.

3.
Hy nam de suyverlijke
by haer snee witte hant,
hy settese aen zijn zijde,
wat hy dede sy moest het lijden;
haer eertjen en duerde niet langh.

4.
Maer doe de stoute ruyter
sijn wille hadde gedaen,
hy seyd: ‘wel schoone jonckvrouwe,
had ghy u eertjen behouwen;
ghy meugt wel t' huyswaert gaen.’

5.
- ‘Waer sal ick henen rijden?
waer sal ick henen gaen?
Had gy my maget gelaten,
een maeghdeken van der straten,
ghy had veel beter gedaen.’

6.
- ‘Had ick u maegt gelaten,
een maegt so ick u vant,
ghy sout fier zijn boven geschreven,
ghy en waert geen maegt gebleven,
want den somer is noch langh.’

7.
De maegt die keerde haer omme,
eenen gangh is sy gegaen,
sy gingh haer moeder vragen,
of sy over den ruyter wou klagen,
want hy had haer groot leyt gedaen.

8.
Men nam den stouten ruyter
gevangen gelijck een dief
al tusschen twee heeren knapen;
schoon spreecken mocht hem niet baten,
gevangen so moest hy zijn.

[p. 779]

 

9.

 

Men deed' den ruyter leggen

 

al op eene pijne-banck,

 

de pijn-bank was so kleyne,

 

dat dede den ruyter weyne,

 

dat lagh onder 's heeren bedwanck.

10.
Men dede den ruyter knielen
al voor dat blanke zwaert.
Gesellen, wilt dit onthouwen,
dit komt van schoone vrouwen,
laetse varen diese niet begeert.

1,1. al bijgev.; sic H.v.F. - Str. 4-6. Vgl. nr. 30, bl. 175 hiervoren, str. 6-9. - 4, 5. H.v.F.: ghi mocht. - 7, 1-2. Vgl. nr. 20 B, bl. 121, hiervoren, str. 9, en nr. 10, bl. 71, str. 13.

Tekst.

Oudt Amst. lb., bl. 13; - Haerlemsch oudt lb., uitg. 1716, bl. 62, ‘stem: Wij vinden klaer beschreven’, hierboven weergegeven; - Willems, Oude Vl. ldr., nr. 85, bl. 210, met weglating der eerste strophe; - Hoffmann v.F., Niederl. Volksldr., 1856, nr. 78, bl. 175. - Aangeh. door Dr. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 388. - ‘Als de eeckelen’, enz., komt voor als wijs in Een nieu liedenboeck, 1562, beschreven door Wackernagel, Ldr. der niederl. Reform., bl. 14-17, en in de Veelderhande liedekens uit den O. en N. Testamente, uitg. 1599, bl. 343, voor het lied: ‘Waeckt op, o mensch, tis de ure’, ook vermeld door Dr. F.C. Wieder, De Schriftuurlijke Liedekens, 's-Grav. 1900, Regist., nr. 858. - Erk u. Böhme, Deutscher Liederhort, I, nr. 131b, bl. 453, naar Simrock, aanverwante Duitsche tekst, ‘mündlich unfern Bonn’, zonder melodie, met aanvang: ‘Und wenn die Eicheln reif sind // dann mästen die Bauern die Schwein’.

Melodie. A.

Stalpaert, Extract. cath., 1631, bl. 375, met herhaling van het eerste gedeelte der melodie, waardoor de strophe zevenregelig wordt, ‘stem: Als alle d' akere rijpen’ (aker is synoniem met eikel):

Hoe kan de Kerk het trou - wen
Ver - bie - den een Pre - laet?
't Geen de-zen re-gel baer-de
En was niet dan d'eerwaerde
Van een zoo ho-gen staet.

Ge - lijk een Prins het brou - wen
Ver - biedt een Ma - gis - traet.
't Geen de-zen re-gel baer-de
En was niet dan d'eerwaerde
Van een zoo ho-gen staet.

B.

Onder nr. 319 der O. en n. Hollantse boeren lieties, 2^de druk, Amst. c. 1700, treft men, met het opschrift: ‘Als de eekelties rijp sijn’, eene zangwijze aan, welke de melodie A min of meer in dur teruggeeft:

[p. 780]

De door het Oudt Haarlemsch lb. aangeduide wijs is de aanvangsregel van een ‘Susannalied’, voorkomende in Het tweede liedeboek van vele diversche liedekens, Amst. 1583, bl. 199 v^o, waarvan de eerste str. luidt:

Wy vinden claer beschreven
dwelcke is tot onser leer
al van Susannas leven
en wat twee rechters bedreven
int aenschouwen van God den Heer.

Dit lied werd gezongen ‘na de wijse: Het soude een proper meysken’, misschien eene variante van ‘Het soude een suyverlike’ (str. 2 hierboven).