Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 681]

184.
Rijc God, wie sal ic clagen.

1.
‘Rijc God, wie sal ic clagen
dat heymelijc lijden mijn?
Mijn boel is mi veriaghet,
scheyden is mi geworden pyn;
mijn boel is mi veriaget,
sceyden is mi geworden cont;
dus drave ic over geen heyde,
myn herte is mi seer gewont.’

2.
Ic bat si so minlijcke
met witten armen blanck,
dat si bi mi woude bliven:
‘die somer en is niet lanck.’
- ‘Ic en mach bi u niet bliven,
ick en mach bi u niet zijn,
ick wil over geen groen heide,
tot die alder liefste mijn.’

3.
Moet ic nu van haer scheyden
dat doet mijnder herten so wee;
dus vaertse over gheen heiden,
tot dat icse wederomme sie;
‘adieu, mijn alderliefste,
mijn herte blijft mi doorwont,
ick en mach altijt bi u niet wesen,
blijft ghi nu doch altijt ghesont.’

4.
Een bitter cruyt is scheyden,
dat proeve ic wel nu ter tijt:
wie noyt van zijn lief ken en scheyde,
hi en weet van gheender pijn.
Mijn lief ken vaert over gheen heyde,
ic en mach bi haer niet zijn:
‘adieu, mijn alderliefste,
het moet nu gescheyden zijn.’

1, 4 en 6. Ten gevolge van den in de melodie bestaanden voorslag, klinkt scheyden hier tegen allen regel in arsis. - 2, 1 en 3 sic H.v.F.; tekst Antw. lb.: Hi badt mi, - dat ic bi hem.

[p. 682]

Tekst.,

Antw. lb., nr. 142, bl. 213, ‘een oudt liedeken’; - Hoffmann v.F., Niederl. Volksldr., nr. 116, bl. 222. Aangeh. door Dr. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 325. Twee andere liederen van het Antw. lb., nr. 139, bl. 207, ‘een nyeu liedeken’, en nr. 205, bl. 317, ‘zonder verdere aanduiding, hebben denzelfden aanvang als nr. 142, en hadden waarschijnlijk hun ontstaan te danken aan den bijval van dit laatste lied. Eene variante van nr. 205 is te vinden in het Hs. gevoegd bij een exemplaar der Souterl. ter Bibl. te Leiden; zie Dietsche Warande, 1869, bl. 574. Nr. 205 Antw, lb. komt ook voor in Een Aemst. amoreus lb., 1589, bl. 140a, op die wijse: ‘Rijck God, hoe mach dat wesen’. De tekst van dit laatste lied vindt men in deze verzameling, bl. 137b, omgekeerd ‘op die wijse: Rijck God, wie sal ick claghen’, terwijl deze wijsaanduiding nog wordt aangegeven, bl. 60a, voor: ‘Ghy amoreuse gheesten // hier in des werelts present’. Zie J. Bolte, Tijdschr. v. Nedl. taal- en letterk., 1891, bl. 175 vlg.

‘Heer God, wie sal ic clagen’ wordt aangehaald als wijs voor de 15^de-eeuwsche liederen: ‘Het viel een hemels douwe’, en de vergeestelijking met aanvang: ‘Heer God, wie sal ic claghen’ (Hoffmann v.F., Niederl. geest. Ldr., nr. 23, bl. 54 en 66, bl. 143), alsmede voor eene andere vergeestelijking: ‘Rijck God, wien sal ic clagen’, gezongen ‘op de wise alsoot beghint’ (Een dev. en̄ prof. boecxken, 1539, nr. 132, bl. 163; aant. van Scheurleer, bl. 341). In Refereynen ende liedekens van diverse rhetoricienen, Brussel 1563, bl. 118 v^o, vindt men als wijs voor: ‘Hoort toe ghy christen sinnen’, den aanvangsregel: ‘Rijck Godt wie sal ic claghen // mijn lijden, etc.’.

Ook bij Wackernagel, Lieder der niederl. Reform., nr. 4, bl. 81, vindt men een geest. lied: ‘Ick hoorde een maechdeken singen’, overgenomen uit Veelderh. liedekens 1569, met aanduiding ‘nae de wijse: Rijck God, wie sal ick claghen’, wijs die ook in de Veelderh. liedek., Amst. 1599, herhaaldelijk voorkomt. - Zie mede voor het lied: ‘Ick hoorde’: Dr. F.C. Wieder, De Schriftuurlijke liedekens, 's-Grav. 1900, Regist. nr. 415. - Het klaaglied van Don Frederik, Alva's zoon (1579), herdrukt o.a. door Dr. Loman, Twaalf Geuzeliedjes, nr. 9: ‘Eylacen ick mach wel claghen // tot u mijn ouden vaer’, werd insgelijks voorgedragen op de wijs: ‘Rijck God, wie sal ick klagen’. - Aanverwante Duitsche liederen: Böhme, Altd. Lb., nr. 208, bl. 291; - Erk u. Böhme, Deutscher Liederh. II, nr. 478, bl. 298 vlg., nr. 918, bl. 703.

Melodie.

Souterl. 1540, Ps. 67, ‘Laet onsen Heer der Heeren’ - ‘nae die wise: ‘Rijck God wien sal ick claghen // dat heymelijck liden mijn. Oic na die wise van den XXIX psalm’. Deze laatste Ps. heeft tot wijsaanduiding: ‘Mijnen geest heeft mi bedwonghen’. - Duitsche aanverwante melodieën: E.u.B., t.a.p. - Eitner, Bibliogr. der Sammelw., bl. 349, vermeldt eene driestemmige bewerking ‘Rick God wien sal ich (sic) clagen’, van een onbekend componist, te vinden in Tricinia, 1542 (Wittenbergae apud G. Rhau). - Ambros, Gesch. III, 275, haalt een lied aan: ‘Ach Gott wem soll ich's klagen’, van den Ndl. componist Nathalis of Noel Balduin, Baudewijn of Boudewijn, kapelmeester der O.-L.-Vrouwenkerk te Antw. (1513-1518), gest. 1529, dat voorkomt in Forster's groote liederen-

[p. 683]

verzameling, V, nr. 38. Deze compositie ‘entschieden niederländisch’ zou kunnen doen denken, zegt Ambros, dat Ndl. componisten ook naar vreemde liederen uitzagen, bleek het niet uit de Souterl. dat dit lied mede in de Nederlanden thuis behoorde. De waarheid is, dat het getal der door onze oude componisten met Nederlandschen tekst meerstemmig bewerkte liederen betrekkelijk gering is.

De tweede door de Souterl. aangeduide wijs is van minder waarde.