Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 581]

156.
Tribulatie ende verdriet.

1.
Tribulatie ende verdriet,
wat moet mijn herte al lijden!
Eylacen, schoon lieveken,
is dat niet groote pijn?
Confortatie gheeft mi, soete lief,
ic soudet so wel ghelijden;
mer, eylacen, schoon lieveken,
ten mach anders niet zijn.
Ic wijts quade tonghen
veel erger dan fenyn:
want zijt al beniden
waer datter vruecht gesciet;
troost ghi mi niet,
so blijf ic int verdriet.

2.
O troost, confoort,
na u staet alle mijn verlanghen;
o wreede fortuyne,
hoe valdy mi dus fel!
Van die liefste die ic vercoos
en can ic gheenen troost verwerven;
mer, eylacen, schoon lieveken,
is dat niet groot gequel?
Ic wijts quade tonghen, enz.

[p. 582]

 

3.

 

Onghetroost te sine,

 

waer vintmen meerder pijne?

 

Want rooc ende smaec

 

die doet al vergaen.

 

Wel rieckende roosemarijne,

 

gheeft mijn herteken een medecijne;

 

sal ick, soete lieveken,

 

van u gheenen troost ontfaen?

 

Ic wijts quade tonghen, enz.

4.
Oorlof, schoon lieveken,
alst anders niet en mach wesen,
ick bedancke mi seere
van uwer goeder duecht.
Ic hope aen God den Heere,
ic salt noch also wel ghelijden.
Mer doet, schoon lieveken,
van alle dat ghi moecht;
want ghi zijt die ghene
die mijn ionc herte verhuecht,
ende ghi weet, schoon lieveken,
wat tusschen ons beyden is geschiet.
Troost ghi mi niet,
so blijf ic int verdriet.

Tekst.

Antw. lb., 1544, nr. 173, bl. 262, ‘een amoreus liedeken’; - ‘met gering verschil’, in het Hs. gevoegd bij een exemplaar der Souterl. ter Bibl. te Leiden (zie P.A. Tiele, Dietsche Warande, 1869, bl. 572 vlg.). - Aangeh. door Dr. Kalff, Het lied in de M.E., bl. 322, 332.

Veelderhande liedekens, Amst. 1599, bl. 323-4, vergeestelijking ‘nae de wijse alst begint: oft/ Laet ons den Heere singhen’, met aanvangsstrophe:

Tribulacy end' verdriet/
o ziel wat moet ghy lyden/
sal 'tlanghe dueren / o Godt / dit swaer ellent?
Gantsch anders niet
dan een gestadich strijden
is mijn leven 't allen uren / waer dat ic ben gewent/
suchten en treuren / zijn my veel tijts ontrent/
laeft my met u ghenade / eer ick verdwijn als wiet/
troost ghy my niet / so blijve ick in 'tverdriet.

Melodie.

Fruytiers, Ecclesiasticus, Antw. 1565, nr. 27, bl. 82, ‘op de wijse: Tribulati ende verdriet’, voor: ‘Hebt ghy sone sond ghedaen’.

Dezelfde melodie, welke voor het lied: ‘Tribulatie ende verdriet’ diende, vindt men terug, met stemaanduiding: ‘Den tijdt is hier’: Stalpaert, Extract. cath., 1631, bl. 29, voor: ‘Geen kettery’; - dezelfde, Gulde-iaers feest-daghen, 1635, bl. 238, voor: ‘Hoort, broeders, hoort’, waar de wijs ook wordt aangehaald, bl. 470, voor: ‘Soet is den naem’; - Theodotus, Het Paradys der geest. en kerck. lof-sangen (1621) uitg. 1648, bl. 181, voor: ‘O feest'lijck dagh’; - G. d[e] S[waen], Den singende zwaan, (1655) Leyden, 1728, bl. 361, ook met de stemopgaven: ‘Komt, laet ons gaen’ en ‘O feest'lyk dag’, voor: ‘Een overgroot// wonder der wonderheden’; - Van Lodensteyn, Dichterlyke uytspanninghen, Amst. 1695, bl. 48 voor: ‘Myn arme ziel’; - Dr. J.P.N. Land, Het luitboek van Thysius, nr. 14 (zie de aanteekeningen aldaar).

Alhoewel vrij onbeduidend, moet het lied: ‘Den tijdt is hier’ vroeger opgang

[p. 583]

hebben gemaakt. Het komt voor, met de wijsaanduiding: ‘Tribulatie’, enz., in Een Amst. amor. lb., 1589, bl. 30a (zie Dr. J. Bolte, Tijdschr. voor Nederl. taal- en letterk., X (1891), bl. 175 vlg., en in Nieu Amst. lb., 1591, bl. 17. Verder treft men het aan, zonder wijsaanduiding, in Wouter Verhee's Hs. aangelegd in 1609 (zie Dr. Kalff in het voornoemde tijdschr. 1885, bl. 137 vlg., en Dr. Bolte nogmaals in hetzelfde tijdschr. VIII (1889), bl. 237 vlg.). Met de wijsaanduiding: ‘Al die in Zion zijt’, komt het nog voor in Haerl. oudt lb., 1716, bl. 39. Ziehier naar Nieu Amst. lb., de eerste strophe van dit rederijkersproduct:

Den tijt is hier

dat men sal vrolijck wesen;

want in elck quartier

die may seer lustich staet.

Sonder dangier, can Venus ons ghenesen,
met Cupido fier, die sal oock gheven raet
om te verstooren des nyders tongen quaet;

want sy benijden seer

dat yemant sou verblijden meer,

selfs sy besyden eer

vallen al in misdaet.

De melodie: ‘Den tijdt is hier’, ofschoon niets bijzonders opleverend, wordt voor tal van liederen aangehaald, o.a.: Een Aemst. amor. lb., bl. 107a, voor: ‘Ick ben deurwont// al met Cupidos stralen’; - Nieu Amst. lb., bl. 8, 43, 64, 69, 108, 121, voor: ‘Een waerde vrou’; - ‘Als liefde blent’; - ‘Doet Martis eer’; - ‘Een Venus dier // heb ick int hert vercoren’; - ‘Soet is den naem’ (reeds gemeld); - ‘Geluck end' eer; - Nicl. Janssens, Een nieuw dev. geest. lb., Antw. z.j. (kerk. goedk. 1594), bl. 43, 93, 134, voor: ‘Komt en laet ons gaen // den groenen mey in dragen’ (voormeld); - ‘Groetse allegaer // maget uyt Jesse gesproten’; - ‘Salomon die prijst // een goede vrouw eersaem’; - Van Lummel, Nieuw Geuzen-lb., bl. 363, voor: ‘Godts goetheydt groot’ (1597); - Den nieuwen verbeterden lust-hof, Amst., 1607; bl. 46, voor: ‘Ghy maeghden schoon’; - Bruylofts bancket, Amst., 1607, bl. 3, voor: ‘Met reyn gheneught’; - Wouter Verhee's Hs., bl. 241 (zie J. Bolte, t.a.p.), voor: ‘Laet ons Godt loven // en nu die gracij sijngen’; - Den Nederduytschen Helicon, Haarlem, 1610, bl. 226, voor: ‘Wolfaert, welvaert’; - Het Paradiis der gheest. vreuchden, Antw. 1617, bl. 99, voor Nicl. Janssens' lied: ‘Komt en laet ons gaen’, en bl. 223, voor: ‘Ghy die in Sion zijt // Gods kinders alghelijcke; - De schadt-kiste der philosophen ende poeten, Mechelen, 1621, bl. 177, 225, 307, 313, voor: ‘Achilles quaet’; - ‘Mercurij snel’; - ‘Ach, Eneas’; - ‘Weest nu verblijt // al ghy Venus dienaeren’, en bl. XXV voor het ‘Mey-liedeken’ uit I. Thieullier's treurspel: Porphyre en Cyprine, met aanvang: ‘Proserpina, verlaet Plutonis erven’; - B. van Haeften, Den lust-hof der christelycke leeringhe, Antw.,

[p. 584]

1622, bl. 182, voor: ‘Prijst en looft den Heer'’. - De gheestelycke vryagie, Brussel, 1624, I, bl. 179, voor: ‘O Godt gheeft my // toch eens een grondich sterven’.

Een pastiche is het ‘Bestandsliedeken’ (1607): ‘Den tijt is hier, dat wy God moeten dancken’, te vinden onder Dr. van Vloten's Nederl. geschiedzangen, 1852, II, bl. 388. - Het door Dr. Land, t.a.p., naar 't Groot Hoorns lb., bl. 34, vermelde: ‘De tijd is hier [dat wy 't playsier]’, heeft anderen strophenbouw dan het hier besproken lied, en werd dan ook voorgedragen ‘op de wijse: “O Nederland”, enz.

“Op de wijse: alsoot beghint”, wordt dezelfde melodie met enkele varianten nogmaals gevonden in Het prieel der gheest. mel., Brugghe 1609, bl. 185, voor het hierboven vermelde lied: “Al die in Sion zijt”. Een lied: “Alle die in Zion zijt” wordt reeds aangeh. als stem in Sommige nieuwe schriftuerlijke liedekens, Leyden, 1599, bl. 112, voor: “Reyn maechdelijck pijlaer”, en door K. van Mander (1548-1606), De gulden harpe, Haerlem, 1627, bl. 134, 135, 518, voor: “Den tijdt is hier” (pastiche); - Des nachts zocht ick eenpaer’ en het voorzeide lied: ‘Reyn maeghdelijck pilaer’.