Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 279]

49.
Aan d' oever van een snelle vliet.
(Het weesmeisje.)

Eerste melodie.

Tweede melodie.

⁽¹⁾

(1) Tekst: d.

[p. 280]

 

1.

 

Aen d'oever van een snelle vliet

 

een treurig meysje zat;

 

zy weent, zy schreyden van verdriet,

 

op 't gras van traenen nat. (2 maal)

2.
Zy werpt de bloemkens die zy zag
gestadig in den stroom;
zy riep: ‘ach lieven vader, ach!
ach, lieven broeder, koom!’ (2 maal)

3.
Een rykman wandlend langs de vliet
bespeurt haer bitter smert,
daer hy het meysken treurig ziet
breekt zyn medoogend hert. (2 maal)

4.
Hy sprak tot haer: ‘ach lieve meyd,
spreekt, en weest niet meer stuer,
zegt my waerom gy weent of schreyd,
zoo ik kan help ik u.’ (2 maal)

5.
Zy schreyd en ziet hem troost'loos aen,
en sprak: ‘ach lieven man,
een arme wees gy hier ziet staen,
die God wel helpen kan. (2 maal)

6.
‘Ziet gy dat groene bergjen niet?
daer is myn moeders graf;
en aen den oever van die vliet?
daer viel myn vader af. (2 maal)

7.
‘Den fellen stroom verwon hem daer,
hy worsteld', maer hy zonk;
myn broeder sprong hem agternaer,
eylaes, maer hy verdronk. (2 maal)

8.
‘Nu vlugt ik ras het wees-huys uyt,
zoo dat het waerheyd is.’
En zoo sprak zy haer klagten uyt
met 't hert vol deerenis. (2 maal)

9.
- ‘En wilt niet klagen, liefste kind,
uw hert verdient geen pyn;
ik wil uw broeder en uw vriend
en ook uw vader zyn.’ (2 maal)

[p. 281]

 

10.

 

Hy nam haer minzaem by de hand

 

en sprak ‘myn lieve bruyd;’

 

en deed daer aen den waterkant

 

haer weeze kleed'ren uyt. (2 maal)

11.
Zy eet en drinkt van spys en drank
daer haer jong hert na tragt.
O goed ryk man, gy hebt veél dank
van zoo een braef gedagt. (2 maal)

1, 1. t.: Aen den oever van eenen. In de hierna onder a), b) en c) aangeduide verzamelingen: Aan d' oever van een. - 3, 1. t.: wandeld. - 3, 3. t.: en hy.

Tekst.

Het Brabandsch nagtegaeltjen, Antw., z.j., by Joseph Thys (1786-1854), bl. 24, ‘Het Hollandsch meysje, by d'oever aen een snelle vliet, op een fraeye wyze’; tekst hierboven; - Los blad nr. 9, gedrukt bij denzelfde; - Willems, Oude Vl. ldr., 1848, nr. 91, bl. 221. ‘Het weesmeisjen’, met de volgende aant. van Snellaert: ‘Uit een los bladje, dat nog veel op de markten verkocht wordt. De wijze heeft veel van Mevr. Catalani's lievelingsstukje Nel cor non più mi sento uit de Molinar(i)a, zegt Willems. Er bestaen verscheidene varianten van dit lied, waeronder eenige duidelijk de kopy verraden naer een hoogduitsch origineel. Hetzelve is inderdaed ook in Duitschland bekend;’ - Lootens et Feys, Chants pop. Flamands, nr. 61, p. 119.

Varianten van onzen tekst komen voor: a) Nieuwe verzameling van gezelschaps-liederen, bijeenverzameld ten dienste van den beschaafden stand. Zevende druk. Amst., G. Theod. Bom, z.j., bl. 22, ‘wijze: Het lieve schoft-uur slaat te regt’; - b) Gezelschapsliederen, enz., 3^e vermeerderde druk. Grootendeels opnieuw gearrangeerd door Jb. Kwast. Amst., Tj. van Holkema, z.j., bl. 38; - c) Gezelschapsliederen, Oud en nieuw, verzameld door Marius A. Brandts Buys. Leiden, bij A.W. Sijthoff, z.j., doch nieuwe titel-uitgave van M.A. Brandts Buys, Liedjes van en voor Neerlands volk. Oud en nieuw. Leijden, bij A.W. Sijthoff, 1847, bl. 83; - d) De spoorwagen vol met zedelijke liederen. Amst. bij G. van der Linden, een ‘blauwboekje’ nog heden in den handel, bl. 38, zonder wijsaanduiding.

Dit lied is eene navolging van het Duitsche lied: ‘An einem Fluss, der rauschend schoss’, gedicht door Kaspar Friedr. Lossius te Erfurt, 1781, hetzelfde jaar voor de eerste maal gedrukt in ‘Unterhaltungen für Kinder und Kinderfreunde’ (Böhme, Volksthümliche Lieder der Deutschen, 1895, nr. 647, bl. 479-480).

Op eene Deensche lezing, te vinden bij J. Madsen, Folkeminder fra Hanved Sogn ved Flensborg, 1870, bl. 133, wordt er gewezen door Dr. J. Bolte, Zeitschrift des Vereins für Volkskunde in Berlin, 1901, bl. 102, ter plaatse waar hij de door K.H. Prahl bewerkte uitgave (Leipzig 1900) van Hoffmann v.F.'s werk getiteld: Unsere volksthümlichen Lieder bespreekt.

Melodie.

I. Willems, t.a.p., en met lichte afwijkingen ook gevoegd bij de

[p. 282]

hierboven onder b) en c) genoemde varianten van den tekst. Marius A. Brandts Buys, t.a.p., meent - wat zeer wel mogelijk is - dat de door Willems vermelde gelijkenis met de melodie ‘Nel cor non più mi sento’, aan bloot toeval moet worden toegeschreven. Wij laten den aanvang dezer Italiaansche zangwijs volgen:

Nel cor non piû mi sen - to bril - lar la gio - ven - ta,
ca-gion del mio tor - men-to a - mor ci col - pi - ta, enz.

II. L. et F., t.a.p., met den tekst der eerste strophe volgens deze laatste. Deze zangwijs op achtregelige strophe gebracht schijnt eene uitbreiding van eene melodie voor 1840 als ‘brandenburgische und schlesische auch thüringsche Volksweise’ bekend. Ziehier deze zangwijs, volgens Böhme, t.a.p.:

An ei - nem Fluss, der rau - schend schoss, ein ar - mes Mäd - chen sass;
aus ih- ren blau-en Au - gen floss manch Thränchen in das Gras.

De tekst van het lied ‘Het lieve schoftuur slaat’, hierboven aangegeven als zangwijs, is te vinden o.a. in Le Jeune's Nederl. Volkszangen, 1828, nr. 77, bl. 261, naar ‘een blauwboekje’, en in Het Haagsche bosch, Amst., bij C. van der Linden, z.j., bl. 10, telkens met den titel ‘De bemoedigde ambachtsman’, en zonder wijsaanduiding.