Het oude Nederlandsche lied. Deel 1
(1903)–Florimond van Duyse–
Auteursrecht onbekend
[pagina 272]
| |
A. | |
[pagina 273]
| |
1.
Nelson, een braef soldaet der soldaten,
jong, schoon en kloek boven maten,
en Adelaïde, een koopmans kind,
doen zien hoe zy malkander beminden;
men kan geen herten meer vinden
zoo vast als d' hun aen malkander gegroeft
door hunne liefde te sterk beproeft.
2.
Naer dien soldaet acht jaer min dry dagen
had 's konings wapens gedragen,
en staende in herte-vreugd op schildwagt,
dacht hy: ô zoo gelukkige tyden,
nu mag ik met Adelaïde
gaen leven in volle rust en vré;
binnen dry dagen heb ik myn congé.
3.
Maer ach! den druk scheurde zyn gedagten,
zyn lief kwam by hem in klagten,
hem toonende een brief van haer broer,
den hoofd-kapiteyn der dragonders.:
‘ô Nelson,’ zeyde zy, ‘o wonders!
zyn hoog gemoed liefd' en trouw versmaedt,
om dat gy zyt een arm soldaet.’
4.
Nelson ziende haer van druk als bezweken,
zeyd: ‘ik zal u broeder spreken;
heeft den hoogmoed hem zoo verleyd,
dat hy een braef soldaet durft last'ren?
ik zal myn goedheyd verbast'ren
en hem van dage nog regt doen kenn'
wat voor een arm soldaet ik ben.’
5.
Zy deed niet dan zugten, weenen, kermen
in Nelsons medoogende ermen,
tot haren ouden vader kwam;
den man zeyde: ‘kind, staek u rouwe,
myn woord is dat gy zult trouwen;
weet dat u vader als man gebiedt,
uw broeders verbod en geld daer niet.’
| |
[pagina 274]
| |
6.
Zoo wierd zy getroost door haren vader
by Nelson, haren herts-ader;
maer, komende vreedzaem naer huys,
zy hoorde een vreezelyk gekarm:
men schreeuwde alarm! alarm!
de brand-klok sloeg om hulp en bystand,
hun woon en pak-huys stond in brand.
7.
Elk schreeuwt; den ouden man vrong zijn handen
riep: ‘laet myn goed al verbranden,
haeld eerst myn jongste zoontjen uyt 't vuer
het ligt nog in zyn slaep kamer.’
Zy, hoorend al dit gejammer,
kwam tot Nelson al schreeuwende: ‘ey my!
ach! Nelson, Nelson, komt staet my by.
8.
‘Haest u, smyt het geweer uyt u handen,
of myn broerken moet verbranden,
myn vaders huys staet al in vuer;’
Hy zeyde: ‘lief, gy doet my beven;
gy vraegd myn dierbaer leven,
want wierd ik van mijn post betrapt,
ik word voor deserteur gesnapt!’
9.
‘Ach vliegt,’ zeyde zy, ‘wilt dat niet denken,
loopt myn broer het leven schenken
of doorschiet myn bedroefde hert.
Vliegt, laet myn vader niet verlegen.’
Dus liet hem Nelson bewegen,
hy smeet sabel en geweer aen kant,
liep voort en sprong vierkant in den brand.
10.
Hy is door rook en vlammen gesprongen,
en heeft den achtjarigen jongen
uyt het midden des vuers gebragt,
tot by zyn schoon Adelaïde.
Hy zeyd: ‘lief, wilt u verblyden,
hier is u broer gered van de dood.
Ik moet nog helpen, 't doet nood, 't doet nood.’
11.
Hy liep, en bleef de vlammen uytblusschen.
Den major kwam daer in tusschen,
vond den schild-wagt van zyn post,
| |
[pagina 275]
| |
zag een maegd en kind in klagten
in plaetse van den schild-wagte:
hy zeyd: ‘dien deserteur, dien verraêr
moet sterven of hy myn broeder waer.’
12.
Zy viel met haer broerken voor zyn voeten
dus smeekend': ‘heer wilt ons boeten,
dien soldaet en is geen deserteur,
noch schelm, noch dief van zyn koning,
hy bluscht ons heer vaders wooning,
ik beweegde hem,’ zeyde zy, ‘door mijn traen:
binnen dry dagen is zyn tyd voldaen.’
13.
‘Of dry dagen,’ zeyd hy, ‘of dry uren,
hy moet de dood-straf bezueren,’
en ging dus met roer en sabel heen.
Daer naer is Nelson weer gekomen,
vol liefd' en vreugd ingenomen,
zeyd': ‘Adelaïd 't is al geblust,
nu gaen wy leven in volle rust.’
14.
‘Ach zwygt,’ zeyd zy, ‘van ruste te vinden;
de beulen gaen ons verslinden,
gy word voor deserteur vervolgt,
den druk zal ons hert noch afsnyden;
maer ik sterf aen uwe zyde,
zoo gy voor liefde-werk en weldaen
de bittere dood moet voor my uytstaen.’
15.
‘Ach moet ik,’ zeyd hy, ‘voor weldoen sterven,
ach lief, waer heen gaen ik zwerven?
adieu wereld, adieu vrienden!
ik zien de soldaten reeds komen.’
Hy is door stads gragt gezwomen;
maer als hy buyten de wallen kwam,
de wagt hem voor deserteur vast nam.
16.
Hy wierd straks de ketens aengevrongen.
Dien minderjarigen jongen
dit ziende, kwam naer huys en zeyde:
‘dien braven man, die my zoo achte,
dien die my uyt het vuer brachte,
is by dood, met de ketens aen,
ach, loopt toch hem van de pyn ontslaen!’
| |
[pagina 276]
| |
17.
Zoo dat zy dat kind hoorde spreken,
haer hert scheen open te breken
van droefheyd, rouw hert-zeer en druk;
haer vader ook vol medelyden,
zeyd: ‘ik zal dien mensch bevryden,
gy zult hem trouwen, het kost dat kost,
hy heeft myn kind van de dood verlost.’
18.
Maer haer broeder geacht voor krijgs-wonden,
hoog kapiteyn der dragonders,
kwam in middeler'wyl met verlof.
Zy zeyd: ‘ô myn lieven broeder,
helpt Nelson onzen behoeder,
ach! smeekt den koning om onderstand,
zonder hem ons broer was dood gebrand.’
19.
‘Neen,’ zeyd hy, ‘voor hem is geen genade,
hy heeft zyn koning verrade,
zulk een verraer verdiend de dood!’
‘Gaet, barbaer,’ zeyd zy, ‘uyt myn oogen,
'k wil u niet langer gedoogen,
gy bastaerd van uw vaders bloed,
van wolf, beêr of tigers opgevoed.’
20.
Toen zeyd hun vader: ‘myn zoon spreekt ten goede,
tragt doch Nelson te behoede.’
Hy zeyde: ‘vader gy weet niet
waerom ik hun liefde beproeven.’
Hy ging weg zonder vertoeven;
maer Adelaïde riep: ‘gaet barbaer,
gaet monster, gy zyt Nelsons moordenaer.’
21.
Korts daer naer kwamen de soldaten
met Nelson door de stads-straten:
zy vrong haer seffens door het volk.
O liefde, waer gaet g' haer bewegen,
zy snapt den majors degen
al schreeuwend hoog overluyd: ‘dood my,
brand my het hert af, laet Nelson vry.’
22.
Helaes! Nelson bleef in d'yzere banden,
hy kustte noch hare teere handen.
‘Adieu, lief, tot in der eeuwigheyd,’
| |
[pagina 277]
| |
riep hy noch, al zuchten en kermen;
men trok hem straks uyt hare ermen,
naer het moordpleyn, strafplaets of slagveld;
de beproefde liefde lyd geweld.
23.
Daer wierd Nelson de oogen verbonden;
maer als zy schiet-veerdig stonden,
den kapitein der dragonders kwam
met het bloote zweerd in zyn handen,
riep: ‘Altla, alt, wilt niet losbranden;
staet soldaets, genade voor Nelson!
den koning geeft zyn volle pardon.’
24.
Straks hoorde Adelaïde dry musketten
als donders door haer oor klettren.
‘Nu,’ zeyde zy, ‘is Nelson dood,’
nam een mes om haer te doorsteken,
en haer minnaers dood te vreken;
maer terwyl dat zy noch bezig was;
haer broer den kapiteyn kwam van pas.
25.
Hy en zyn broeder Benonus, dien jongen,
heeft haer terstond het mes ontvrongen,
haer zeggende: ‘Nelson is vry!’
‘Neen,’ zeyde zy, ‘moordenaeren,
gy broeders kind der barbaren,
Nelson is dood, 'k heb de scheut gehoord,
ik wil dat dit mes ook myn hert doorboord.’
26.
Dewyl zy was in die volle tochten,
de soldaten Nelson brochten,
noch al verzwakt van ramp en druk;
zy is hem terstond toegevlogen,
trok ras den doek van zyn oogen,
en riep: ‘o mynen getrouwen Nelson,
myn broeder is hier met u pardon.’
27.
‘Waer ben ik,’ zeyd hy, ‘o wonder tyden,
zyt gy het myn Adelaïde?’
‘Ja,’ zeyde zy, ‘myn lieven Nelson.’
‘Ja, zy is 't, vriend,’ zeyd haren vader,
‘leeft lang, myn tweede ziel-ader,
met haer die staet in uw hert gegroefd,
uw liefd' is lang en te sterk beproefd.’
| |
[pagina 278]
| |
28.
Hy zag hun eerst lang aen zonder spreken,
mids hy was noch half bezweken
van den vorigen tegenspoed;
maer als zyn doling was verschoven,
zyn vreugd ging haer vreugd te boven:
hy dankte den kapiteyn, naest God,
voor zyn bedroefd maer bleyeyndig lot.
29.
‘Leeft vry, broer Nelson,’ zeyd dien dragonder,
‘gy zyt een soldaet van wonder,
ik maek u eersten vaenderik;
doch om uw deugden te beloonen,
en uw beproeving te bekroonen,
ik schenk u myn zuster voor een bruyd.’
Zy trouwden en al den druk was uyt.
2, 5. Adelaïde, hier 10, 4 en 27, 2 wellicht te lezen voor het rijm: Adelaide = Adelheide. - 7, 5. t.: zy hoorden. - 10, 2. heeft bijgev. - 19, 6. uw bijg. - 23, 5. Altla = Halte-là. - 23, 6. t.: slaets soldaets. - 25, 5. sic. - 28, 5. t.: zyn vreugd ging zyn. | |
A. Tekst en melodie.Eerste strophe mij in 1897 voorgezongen door Leonie Pardoen, jonge dochter van St.-Laureins (Oost-Vlaanderen). | |
B. Tekst.Van Paemel, Los blad, nr. 46, ‘Liedeken van Nelson, waer in aengetoont word de beproefde liefde van den schildwagt Nelson en Adelaïde. Stemme van den Dragonder te peêrde’; - Willems, Oude Vl. ldr., nr. 93, bl. 225, op vijf-en-twintig strophen gebracht. Snellaert teekent aan op Willems' tekst: ‘Met dit lied schynt het volk byzonder te zyn ingenomen; althans is er geen uit de verzameling van Van Paemel, dat zoo algemeen gekend en gezongen wordt.’ De wijs van den ‘Dragonder te peêrd’ wordt nog aang. bij Van Paemel, blad 22, voor het lied: ‘Komt al wie de deugden beminnen’ (Het leven van de H. Godelieve), en blad 64: ‘Als twee deugdzaem herten malkaer vinden’ (Liedeken van twee verdrukte weezen of standvastige liefde afgebeeld in Valerius en Lucia). | |
Melodie.Willems, t.a.p., met den tekst der eerste strophe volgens dezen laatste; zelfde zangwijs als de voorgaande, doch minder goed genoteerd. |
