Het oude Nederlandsche lied. Deel 1

[p. 94]

15.
Ick weet noch eens graven dochterkijn.
(Des graven dochterkijn.)

1.
Ick weet noch eens graven dochterkijn,
zy woont te Straesburch op den Rijn,
zy hadde een boelken verborghen;
maer door der clappers tonghen fenyn
quamen zy beyde in sorgen.

2.
Dat maechdelijn was drie saven iaer oudt;
sy hadde een vryer van herten stout,
sy en woude niet langer beyden;
si nam den lansknecht bi der hant,
sy ghingen haer vermeyen.

3.
Hy leydese onder den rosegaert,
daer menich cleyn vogelken verghaert,
si songen van herten blijde:
hoe datter so eedelen graven dochterken
sal comen in groot lijden.

4.
Die ruyter spreyde zijn mantel int gras,
dat maechdelijn sprack opt selve pas:
‘mijn soete lief wtvercoren,
als ghy u wille hebt ghedaen,
zo laet my niet verloren.’

5.
Die ruyter sprack sonder verdriet:
‘schoon lief, en wilt doch sorghen niet,
dat ick u sou laten in schande;
ic wil veel liever mijn leven lanck
ghaen dolen achter lande.’

6.
Zy sprac so menich vriendelick woort,
dat hebben die nyders tongen gehoort,
tot den grave zijn zy ghegangen:
‘hoe datter zijn ionckste dochterkijn
ginck spaceren met een manne.’

[p. 95]

 

7.

 

Die grave wort een so toornigen man,

 

hy heeftet also balde verstaen,

 

hy ginc met zyn knechten coene,

 

daer vant hy zijn iongste dochterken

 

met den ruyter in dat groene.

8.
Den graef met een so toornigen moet
hy wierp den ruyter onder de voet,
zijn knechten namen die ruyter gevangen,
die grave sprak: ‘hebt ghoeden moet!
eer morghen middach sult ghy hangen.’

9.
Dat woordeken heeft de ruyter verstaen,
hy liet so menighen natten traen:
‘en dat moet Godt erbermen,
dat ick arme ionghe man
om een schoon vrouwe moet sterven!’

10.
'T gheschiede op eenen maenendach,
datmen de ruyter voor den grave bracht,
men soude hem zijn hooft afhouwen,
die ionge man worde zo zeere beschreyt
van maechden en ionghe vrouwen.

11.
Men sach de ruyter knielen al voor dat sweert;
sgraven dochterken quam onverveert,
men hoorde tvolk schreyen en kermen;
‘staet op,’ sprack zy, ‘mijn soete lief!
en ick wil voor u sterven.’

12.
Zy tooch haer lief al op een zy,
sy knielde selfs voor tsweert zeer bly:
‘och vader, laet my mijn hooft afhouwen
en spaert die alder liefste mijn!’
dat sprack die ionghe vrouwe.

13.
Die ruyter sprack tot die liefste zijn:
‘staet op, gaet thuys, schoon iongvrou fijn!
ick wil zo vromelick voor u sterven;
al draechtge zo cleynen kíndeken van my,
en laet u niet verderven.’

14.
Die grave sprack met woorden goet:
‘staet op, staet op, weest wel ghemoet!
dijn leven sulstu behouwen,
ende ick geve u mijn ionckste dochterken
tot eender echter vrouwen.’

15.
Oorlof, ghy meyskens en ioncgesellen saen,
die by nachte int heymelijck vryen gaen,
al hebdy een rijcmans dochter voorhande,
wacht u al voor clappers tongen fenijn,
so en coomdy ghy niet ter schande.

2, 1. en 4, 2. t.: smaechdelijn beide herinnerende aan de s van het Middelhoogduitsch das mägdelîn. - 5, 2. t.: mijn schoon lief en sorght doch niet. Voorslag ontbreekt. - 7, 3. Duitsche lezing, sic; tekst: zyn ruiters en knechten coene. - 11, 3. t.: hoordet volck. - 13, 2. schoon bijgev. - 13, 4. draechtse. - 13, 5. Duitsche lezing: Ich bitte lass es nicht verderben.

Tekst.

Een Amstelredams amoreus lb., 1589, bl. 28b, ‘Een oudt liedeken van een Graven dochterkijn. Op die wijse: Ick [weet....] een keyserin’, uitgegeven door Dr. J. Bolte, Tijdschr, v. Ndl. taàl- en letterk., Leiden, X, 1891, 193. Het lied bestaat insgelijks in het Duitsch en is te vinden in Ambraser Lb., 1582, uitg.

[p. 96]

door Jos. Bergmann, Stuttgart, 1845, nr. 255, bl. 368. - Aangeh. bij Lootens en Feys, Chants pop. flam., nr. 56, bl. 110, als in verband staande met het lied: ‘Er was een heer, hij had eenen zoon’, dat nochtans een gansch anderen loop heeft.

Melodie.

Stalpert, Extractum Catholicum, 1631, bl. 286, ‘stem: Het was eens graven dochterkijn’, en bij denzelfde, Gulde-jaers feest-daghen, 1635, bl. 136, ‘stem: Noch weet ick eens graven dochterkijn’. Deze laatste aanvangsregel wordt verder in G.-j. f.-d. aangehaald als stem: bl. 310, 440, 577, terwijl men in de Veelderhande schriftuerlijcke liedekens, Utrecht, 1593, bl. 44, als wijs vermeld vindt: ‘Het hadde een graef een dochterken’, voor: ‘Als lieve kinders op ghevoedt’. Misschien maakte die wijs het begin uit van een lied, dat in verband stond met het Duitsche lied ‘Es hatt' ein Herr ein Töchterlein’ (Böhme, Altd. Lb., bl. 180; - Erk u. Böhme, Deutscher Liederhort, I, nr. 109b, bl. 387). Dit laatste, op zijn beurt, is verwant met het Nederlandsche: ‘Het wasser een coninc seer rijc van goet’. Nog vindt men in Een suyverlick boecxken, dat o.a. liederen van Tonis Harmansz. van Wervershoef bevat, Amst. 1643 (eerste druk o. 1600), de wijsaanduiding: ‘Die grave hadde een dochterken’ voor: ‘O Jesu bloem van Nazareth’, een lied met zelfden strophenbouw als het hier besprokene.

Extract. Cath., bl. 286.

Ter-wijl het Pausdom leyt en wroet,
In asch, in hayr, in schuld en boet,
zoo vraegt de Re - for - ma-ty,
Met goe - de reen,
Waer dat het heen,
Ver-bandt des Hee - - - ren gra - cy?

Gulde-jaers feest-daghen, bl. 136.

Strijd vro-me-lijck Po - ly - car-pus! en doet//
Uw' dingen met een ver-he - ven gemoed//
Riep wij-len in 't Am-phi-the-a - - - ter, Den Hemel//
als 't volck nae't Chris-ten - bloed, Was dor-stigh als na wa - ter.