|
| |
[De maent van November]
[Den 1en en 2en Novembris]
Den 1en Novembris creeg men tijdinge dat den Ertshertoge noch tot Gent in Vlaenderen was om te sien waertoe strecken soude de groote veranderinge ende vertrecken van alle de Staten crijsvolck. Den heere van Opdam quam wederom in den Hage, sijnde vol pocputten vande kinderpocken.
Den 2en Novembris quam in den Haghe den Grave vander Lippe, op pretext van mette Staeten ende den heere van Tijmpel af te handelen vande assistentie ende verdiensten gedaen aende Duytse fursten in tbeleg van Rees, welck pretext veelen so blaeu dochte, dat se voorseecker meinden dat onder sijn comtste wat anders moste schuylen, te meer soe hij versch uytet hoff vanden Keiser quam, ende dat men verstont dat een algemeinen rijcxdach te Regensperch uytgeschreven was, ende dat daer onder anderen verhandelt soude werden, hoe ende met wat middelen men de Nederlanden in pays soude konnen brengen, daerom veele het daervoor hielden, dat hij gecommen was om te sonderen de humeuren op dat stuck, ende wat middelen hier souden moegen smaecken ofte niet. Anderen meinden dat hij hier quam om de saecken van Emden, ende te beletten dat de Staten de handt daeraen niet slaen en souden, deurdien hij te vooren vanden Keiser mede was gecommitteert geweest op tversouck vanden graef om in de saken van Emden te besoingeren ende daerom waeren veele vande Staten niet rouwich dat Du Bois ende tvolck naer Emden al toe waren voor sijn aencomtste, dwelcke mette gecommitteerden vande Staten desen dach alles binnen Emden quamen tot verblijdinge van eenige aldaer ende oock tot bedroevinge van veel anderen, die vreesden, dat se hierdeur in een lang ende moeijelick oirloch met heuren Graef souden gecoppelt werden. Du Bois exhibeerde terstont sijne brieven ende versocht commissie voor hem ende sijn volck vanden magistraet van Emden, in t'expedieren van dewelcke ende in t'resolveren wat men eerst soude mogen doen desen dach ende den 3en Novembris deurgingen.
Ontrent dese tijt waren in Staten Generael Sijn Excie ende den Raet ende deden daer de petitie totte consenten vande toecoemende jaere, ende vooreerst bedanckten de Staten van de consenten vanden lopende jare 1602, daermede des viants macht seer geswackt ende in confusie gebracht is, omdat men hem de oirlogen binnen sijne landen gemaeckt heeft, die hij in den jare 98 meest socht te verschoinen, dat men behoort te continueren
| |
| |
om hem de wet te stellen waer d'oorlogen sullen vallen ende geen tijt te geven ordre te stellen ende ons d'oorlogen te maken daer hem gelieft; dat hij Oisteinde in de 16e maent belegert alleen om Vlaenderen in securiteit te stellen; dat de stadt met groote costen van over de 2.000.000 £ tot noch toe is behouden ende sulcx al over de helft meer als daertoe was geconsenteert; dat men daerinne om de importantie vande plaetse ende de reputatie moet continueren, deurdien men siet dat den viant noch om de langheit des belegs, om belegeringe van plaetsen noch om gedreichden intocht daervan niet en is te trecken, hoipende ten lesten ende mits sijn groote secours commende vuyt Italien ende Spangien daerop eenich voordeel te crijgen, daerom de landen beswaert moeten blijven mette 38 nieu vendelen ende 3 vanen ruyteren extraordinarie gelicht, die men gedurende dat beleg niet en kan casseren, daerinne de consenten van dit jaer al verre over geconsumeert sijn. Voorts versochten dat de provincien, die te vooren heur consenten niet en hebben gedragen, d'selve noch dragen ende furneren willen tot betalinge vande lasten vander oirlogen met aller consent beleit. Dat se om den noot voor den jare 1603 willen inwilligen den staet van oirloge van 481.000 £ ter maent over Gelderlant, dry quartieren, Hollant, Zeelant, Utrecht, Vrieslant, Overijssel ende Groeningen mette Omlanden, ende dat in specie om de disputen te ontgaen, omdat niemant de gerejecteerde lasten van een ander wilt aennemen ende dat die niet langer op credit en konnen gecontinueert werden, sonder die mede bij de Generaliteit te doen abandonneren, daeraf een yder sulcx gewaerschout wert. Dat de stadt van Oisteinde seer veel volcx consumeert ende onbequam ten dienste maeckt, ende tsecours van Emden mede so veel vercrengt dat men om boven de besettinge vande garnisoenen een leger te velde te brengen, moet continueren de 13 vendelen nieu Walen van tjaer 1600, de 8 vendelen Engelsen van tjaer 1601 ende oick de ruyteren ende knechten laest gelicht ende in dienst behouden ende bovendien noch meer sal moeten lichten, so dat daertoe ende totte groote costen van Oisteinde over Hollant, Zeelant, Utrecht, Vrieslant ende Groeningen met Omlanden noch over de 12 maenden geconsenteert sal moeten worden 100.000 £ ter maent boven de secourssen van uytheemsche te wachten; noch over de 5 provincien totten veltleger 600.000 £ eens op te brengen in April, May, Junij, Julij, Augusti, Septembris, tot fortificatie op gelijcke termijnen 300.000 £. Dat de 3 quartieren van Gelderlant daertegen willen inwilligen 6 ende die van Overijssel 4 tegen thondert vande 5 andere provincien. Dat Drenthe continueere de 8000 £ ter maent ende Lingen de 3300 £ ende een redelicke somme
| |
| |
eens tegen t'extraordinaris; dat se willen continueren de 4 st. op de tonne biers ten tappe ende 20 st. op tvat souts voor tramboursement vande Coninginne ende het cort van dien daerbij doen vinden. Dat se op twee aenstaende jaren willen doen vinden 1.213.860 £, lopende op tcredyt van den ontfanger generael, die hij niet en weet te doen continueren ende consenteren auctorisatie op den raet om de landen te mogen beswaren eens met 100.000 £ ende continueren de convoijen ende licenten totten crijgh der zee ende om te vervallen heur te cort mits de groote equippagie die alle jaer swaerder werden soe hier als ten versoecke van Engelandt; noch te consenteren eens 600.000 £, omdat de priesen van dit jaer tegen de costen wechloopen. Te continueren alle de contributien over de landen onder den viant sittende soo hooch men die sal connen brengen ofte andere equivallente middelen daertegen. Te continueren den generaelen impost van tsout, trecht vande paspoorten ende dat die in een beurse mogen commen; dat alomme de middelen van Hollant ende Zeelant mogen aengenomen werden om elcx te beter heur aenpaert te vinden. Dat de consenten mogen incommen voor den lesten Decembris 1602 ofte 14 dagen daernaer om op alles tijdelijcker ende beter te mogen voorsien ende alle apparente desordre onder soe veel ongerepartieert volcx te voorcommen also de generaliteit sonder behulp vande provincien ledich is. Actum in den Rade den 1en Novembris 1602. Roeck vidit, geteickent Zuylen.
Dese petitie in geschrifte overgenomen, werde naer bij de Staten
Generael aende respective provincien gesonden met brieven van recommandatie
omme dselve te doen aennemen.
| |
[Den 3en Novembris]
Den 3en Novembris vertooch Graef Lodwich uyt Nieumegen mette voors. colonnellen, bij heur hebbende de ruyteren van Nieumegen, de Grave ende andere plaetsen met 200 Engelsen, 200 Franchoisen, 200 Waelen, 200 Schotten, 200 Duytsen ende 200 inlanderen met 3 cleine metale stuxkens ende 30 karren, daeraf de 4 voor Graef Lodwich waren,{tab}4 voor de vier colonnellen, 8 voor de amunitie tottet geschut ende volck ende de reste voor de ruyteren, ende quamen logeren te Keppelen ende Bebbur, daer de andere Overrijnse ruyteren bij hem quamen, in vougen dat hij starck was 19 vanen ruyteren ende 1200 man te voet, behalven veel andere persoonen ende soldaten, die op hoipe van buyt daerbij gevallen waren.
| |
[Den 4en Novembris]
Den 4en Novembris tooch Graef Lodwich met sijn trouppen voort ende ging logeren ter Niekerck ende Oldekerck bij Wachtendonck ende de Brabantse ruyteren vertogen uyt Bredae nae Maseick.
Den Generael Du Bois vondt tot Emden veel saken ende behouften noch
| |
| |
ongereet, doch vertooch dien niettegenstaende desen morgen uyter stadt met 19 vendelen knechten (daeronder waren de 3 vendelen vande stadt) ende een vaen ruyteren, ende liet in de stadt den overste lieutenant Hettinga met sijn compagnie ende die van Frans Gerrits ende de halve compagnie van Koornput met de ruyteren van Cicil ende Ripperda. Dubois tooch naer een clein schantsken te Hinte aende vaert, uyt welck schantsken des Graven volck ontrent 40 schoten met gotelingen gedaen hebbende, sijn sij daeruyt gelopen ende hebben tschantsken verlaten, twelcke bij du Bois beset wesende, is hij gaen logeren te Hinte in t'dorp, daer hij terstont eenige approchen tegen thuys dede beginnen ende noch dien nacht planten twee stucken batterie.
| |
[Den 5en Novembris]
Den 5en Novembris dede du Bois vrouch schieten op thuys, ende naer eenige schooten begonst den hopman Haen daerop leggende te parlamenteren ende accordeerde thuys over te geven mits uyttreckende, hij ende sijn volck met heur sijdgeweer ende belovende in 2 maenden in tlant van Emden niet te dienen, twelcken volgende hij uyttooch met ontrent 100 man, verlatende heur andere wapenen ende t'vendel die tot Emden gebracht werden. Graef Lodwich voorts treckende quam logeren te Grevenraeth in tlant te Gulick.
| |
[Den 6en Novembris]
Den 6en Novembris tooch Graef Lodwich voort ende quam te Juggen, van waer hij uytsondt 400 peerden met 1200 man te voet ende eenige petarts om in tlant van Lutsenburch te petarderen ende in te nemen St. Vit, opdat hij daer een retraicte mochte hebben.
Den Generael Du Bois tooch van Hinte de sijle ofte vaert langes naer Griet, besettende onderwege eenige edeluyhuysen ende de schantse te Rilsummersijl (daer des Graven soldaten met een lieutenant af verloopen waren naer Auryck) terwijle hij naer geschut, dat van Emden buyten omme naer de Griet most gebracht werden, verbeide.
| |
[Den 7en Novembris]
Den 7en Novembris quam Graef Lodwich met sijn trouppen logeren te Reugen, ende de Brabantse ruyteren quamen te Maseick aende Maese, ende den Generael du Bois dede innemen thuys van Joncker van Rijsen, een van des Graven hopluyden, ende die soldaten die op Klinckenburch bij Larelt laegen verliepen de plaetse, steeckende de huysen in brant.
| |
[Den 8en Novembris]
Den 8en Novembris quam Graef Lodwich met sijn trouppen te Zevernich, alwaer bij hem quamen de 14 vanen Brabantse ruyteren, in vougen dat hij nu starck was 33 vanen ruyteren ende tvoors. voetvolck. Desen dach toogen de gemutineerden van Hoochstraten mede uyt, wel met 1500 peerden ende 1000 voetknechten om te gaen ontfangen te Maseick de
| |
| |
contributie van tlant van Luyck ende met eenen te trecken naer tlant van Gulick ende daer heur contributien te executeren, omdat den Furst van die landen niet alleen verboot als wesende neutrael aen deselve gemutineerden geen contributie te betaelen, maer oick hadde doen aennemen ruyter ende knechten ende alle sijn leenvolgers willen doen opsitten om die contributie te beletten. Tvolck vanden Graef van Emden verlieten desen dach tschantsken te Larelt, waerop den ritmeester Ripperda uytreedt met 15 peerden naer Loegen ende cregen gevangen 9 soldaten van dat garnisoen, die hij tot Emden bracht.
| |
[Den 9en Novembris]
Den 9en Novembris quam Graef Lodwich met alle sijne trouppen logeren tot Blommendael, ende sijn volck vooruytgesonden, sloegen met petarts vrouch op 2 poorten van St. Vit, dan omdat tijt tusschen beiden was geloopen, waren die vande stadt op de been gecommen ende hadden de schortdeure doen neervallen, daermede d'anderen belet werden in stadt te commen, ende naerdat eenigen vande heuren daer gequetst ende dootgeschooten waren, mosten sij wederom afftrecken sonder yet te doen, twelcke sij noch desen avont aen Graef Lodwich lieten weeten.
Den Generael du Bois tot Griet noch wachtende naer tgeschut, sondt uyt den hopman Grovesteins met 4 vendelen knechten van sijn commandament om de schantse aende Knocke geslagen in te nemen, dwelcke mette vier vendelen quam in tvleck Rodeneerwerck, hebbende onderwege op den toorn te Betweer gelaten 25 soldaten, daeraf hij noch dien avont tot Emden advertissement dede, versouckende geassisteert te werden met vivres ende gesecondeert te werden met eenich volck uyte stadt tegen t'uytvallen van die vande groote schantse te Loegen, die daerop uytsonden den ritmeester Ripperda met 30 ruyteren ende 30 knechten om te Larolt die vande schantse werck te maken.
| |
[Den 10en Novembris]
Den 10en Novembris was stormich buych weder. Graef Lodwich tooch evenwel voorts naer St. Vit, daer hij op den naernoen voor quaem ende ging met alle de trouppen logeren te Nieuwerdorp, makende semblant alsof hij St. Vit wilde belegeren, ende laste den colonnel Marquette noch dien avont de approchen voor de stadt te beginnen.
Den Generael du Bois hebbende geschut van Emden ontfangen, heeft t'selve voor t'graeffelijck stamhuys van Grietsijl geplant, ende daerop den lieutenant van Sweer van Deelen Jonchr. van Rijsum doen sommeren, dwelcke sonder schieten te wachten thuys heeft overgegeven ende is daeraf getrocken met ontrent 80 mannen met wapenen ende bagage, maer den amptman lantschriver ende andere officieren vanden Graef dede hij
| |
| |
aenhouden tegen de gevangenen van Emden, die den Graef hadde. Den hopman Grovesteins heeft desen dach geinvesteert ende begonnen te approcheren de schantse aende Knocke, daer de reste van t'volck vanden Jonchr. van Rijsum inlach.
Desen dach vertooch uyten Hage wederom wech den Grave vander Lippe, hebbende alleenlijck eenige communicatien gehouden met Sijn Excie ende den heere Advocaet van Hollant, ende daerbij aengegeven dat den Keiser seer afgekeert was vande Spangiaerden ende derselver regieringe ende daerom wel voorhebbende soude wesen op de aenstaende rijcxdach te openen, of men alle de Nederlanden niet wederom en soude konnen brengen onder t'rijck, soe dat se alles voortsaen rijcxlitmaeten souden wesen ende op alle rijcxdagen creitsdagen ende deputationdagen mede souden verschreven werden ende plaetse ende stemme hebben, ende mettet rijck souden contribueren in alle gemeen lasten van t'rijck ofte de creitsen, ende scheen gecommen te wesen om daerop te sonderen de humeuren van Sijn Excie ende den advocaet voornt, maer omdat dit stuck van grooter innesien ende bedencken was, omdat veele voorseecker hielden dat den Keiser, trachtende sijn broeder Albertum Rooms Coning te maecken, die dan dese landen lichtelijck weder soude konnen affscheyden ofte onder Spangien brengen, en dorste Sijn Excie ende Advocaet voornt op tvoors. aengeven geen verclaringe doen, maer vonden beter de saecke daerbij te laeten ende secreet te houden, latende opentlick loopen, dat den Graef mer in sijn perticulier was gecommen om tlant te besien ende om vande diensten ende assistentie voor Rees af te handelen; ende om dat meer vogue te geven, hadden sij goetgevonden dat de Staten Generael eens bij den Graeff souden gaen ende hem wellecoemen ende sonderen of hij niet eenige lust en hadde, twelcke was geschiet, maer den Graef en hadde hem nergens yet laeten ontvallen daeruyt men yet bedencken conde. D'selve hadden mede noch apart gecommitteert den advocaet voornt om hem te sonderen, die tgunt voors. is dissimulerende, rapporteerde niet te hebben konnen ontdecken, dan omdat deselven advocaet verscheidentlijck bij den Graef geweest ende secretelick veel gesproocken hadde, bleeff naer sijn vertreck een seer groote suspicie bij veelen datter yet moste schuylen, te meer so den Graef tegen eenigen bekent hadde onlangs bij den Keiser geweest te sijn ende dat hij weder naer den Keiser meinde te gaen ende dan noch wel wederom hier mochte commen, doch bleven de saken voor meest alleman verduystert, daervan veelen nochtans suapicie hadden dat dit werck vanden Grave meer gestreckt
| |
| |
hadde om te sonderen de gemoederen, ende of sij so afkeerich souden wesen dat se gansch naer geenen handel en souden willen verstaen, dan ofse nae yet, hoe het oick was, gehoir souden willen geven, om dan op dien voet voort te bouwen ende onder pretext van ander handelinge te sien de saecken tot pays ofte bestant met Spangien te brengen, geen apparentie hebbende, dat den Keiser de Nederlanden soude trachten te trecken uyten eigendom van sijn huys om die aen t'rijck te brengen.
Desen dach sterff in den Haghe de heere Albert Foeck die vande provincie van Utrecht een geruymen tijt in den Rade van Staten geseten hadde.
De Staten Generael ontfingen eenige brieven vanden agent Aerssen, houdende dat de Lantgraef Maurits lange communicatie gehouden hadde metten Coning van Vranckrijck meest seer secretelick ende ten lesten wederom vertogen was, sijnde bij den Coning in ordinaris pension genomen als oversten van alle de Duytse lichtinge, die den Coning in Duytslant soude willen doen, soe veele meinden, om daermede te bedecken tstuck van sijn voyagie ende commen aldaer.
| |
[Den 11en Novembris]
Den 11en Novembris dede Graef Lodwich met sijn stuxkens eenige scheuten doen op St Vit, ende met musquetten die van binnen vanden weere houden, waerop die vande stadt verschrickt werdende, begonnen te parlamenteren, ende accordeerden ten laesten dat de soldaten te voet ende te peert met wapen ende bagagie souden uyttrecken ende beloven in 2 maenden in tlant van Lutsenburch niet te dienen, ende dat de burgerie voor den brantschat vande stadt ende van tlant van St Vit souden composeren op een redelick rantsoen, ende daervooren ostagiers leveren, ende dat de stadt beset soude blijven met eenich garnisoen. Dien volgende toogen de soldaten vanden viant uyte stadt ende Graef Lodwich leide daerin 200 man te voet ende 50 peerden, ende de burgers composeerden naer over den brantschat voor de stadt ende tlant op 24.000 £, ende Graef Lodwich logeerde dien nacht met eenige oversten in de stadt. In tlant van Emden gaven de soldaten vanden Graef tschantsken aende Knocke over, daer se ontrent 100 man innelagen ende uyttoogen alleen met heur sijdgeweer, mits belovende in 2 maenden tegen de stadt van Emden niet te dienen, ende verlieten daer heur vendel, twelcke nochtans den hopman heur ten hoochsten bevolen hadde daervan te brengen, ende toogen so deur de stadt van Emden naer Aurick. Uyte gevangenen tevooren vande groote schantse te Lougen gekregen, verstonden de gedeputeerden vande Staten binnen Emden wesende, dat in deselve schantse gebreck van bier ende
| |
| |
brant was, daerom sij aenden Generael du Bois schreven met alle sijn volck naer deselve schantse toe te commen om met hen te resolveren wat men voorder sal mogen voornemen. In deselve schantse commandeerde Jonchr Willem van Knijphuysen ende hadde daer met hem 3 compagnien starck ontrent 500 man. Hij ende d'ander hopluyden hadden die van Emden doen aensoucken om te hebben paspoort voor heur vrouwen ende kinderen die in de schantse waren, maer die vande stadt weigerden tselve. Daerentusschen sondt de Graef mede aen heur om paspoort voor Joost Haen ende D. Paul om te sien of hij heur met eenige handelinge konde traineren eer de schantse te Lougen verlooren werde, maer sij des vermoedende stelden tselve uyt.
Tsedert het breecken vanden leger voor de Grave was bij den Staten Generael geresolveert, dat men alle de Engelse capiteinen oick commissien soude geven van slants wegen ende dat se daerop in den Raet van State eedt souden doen, twelcken volgende desen dach den colonnel Horatio Vere met verscheiden Engelse capiteinen in raedt eedt quamen doen ende heur commissien ontfangen, ende d'anderen quamen alles de volgende daegen, ende veele menschen waren seer verwondert dat de Staten nu so veel jaren lang gedoocht hadden, dat so veel Engels crijsvolck in heur betalinge wesende, geen particulieren eedt aen tlandt en hadden gedaen, maer alleen aenden Generael Vere, die alleen aen tlant eedt gedaen hadde. De capiteinen waeren hieromme meest al seer verblijt, hoipende oick heur betalinge beter te sullen crijgen.
| |
[Den 12en Novembris]
Den 12en Novembris vertooch Graef Lodwich met sijn trouppen van St. Vit op ende ging logeren te Jullich.
| |
[Den 13en Novembris]
Den 13en Novembris quam Graef Lodwich voor Bastoigne ende meinde die plaetse mede inne te crijgen, maer de soldaten metten burgers ende veel edeluyden van tplatte lant daerinne gevlucht, defendeerden heur ende beschermen heur muyren, die Graef Lodwich met sijn cleine stuxkens niet en konde forceren, maer hadde hij alleen 2 halve canons gehadt, so hadde de plaetse zijne moeten werden, daer hij meinde over de 300.000 £ te sullen hebben konnen aen brantschat ende rantsoenen crijgen, omdat t'ampt van Bastoigne groot is, maer nu naer eenich verlies van volck moste hij daeraf blijven. Hij hadde terstont naer t'innenemen van St. Vit geschreven aen alle dorpen, dat se souden commen composeren met hem voor haer brantschat, ofte dat hij se soude afbranden, maer Graef Pieter Ernst van Mansvelt, Gouverneur aldaer, hadde heur verbooden op verbeurte van lijff ende goet, geen accoort met Graef Lodwich te maken ofte hem gelt te betaelen,
| |
| |
daerom de boeren alomme gevlucht waren ende niet en dorsten composeren, verlaten hebbende heur huysen soe vol koorn ende ander gewas, dat men tselve met menichte uyte huysen moste werpen eer yemant daerinne konde logeren, ende siende dat t'innenemen van Bastoigne gefailleert was, ende dat niemant met hem trachte te composeren, nam hij voor daer te beginnen te branden, om te sien off dien schrick anderen mocht bewegen om met hem te composeren.
| |
[Den 14en Novembris]
Den 14en Novembris bleeff hij stille leggen ende sondt Marcel Bax met eenige ruyteren af op den wech naer Marche in famine, om aldaer de huysen rontsomme af te branden. Hij liet een ander parthije rijden naer St. Hubert, om den abt aldaer te haelen ende tclooster te brantschatten, ende in twederkeeren onderwege te branden de dorpen ende huysen, ende hij selffs dede rontsomme Bastoigne alles afbranden, daerdeur vast alomme veel schuyren ende huysen vol coorens afgebrant werden, tot groote schade vande arme boeren ende vande eygenaers vande landen, alleenlijck omdat den Graef van Mansfelt verbooden hadde dat se niet en souden mogen composeren tot bevrijdinge van heur goet, twelcke met weinich gelts naer proportie vande schaede soude hebben konnen geschieden op sulcken vliegende tocht. Den voors. abt werde gevangen ende bij Graef Lodwich gebracht, ende Marcel Bax quam snachts wederom, hebbende veel huysen doen branden.
Ontrent dese tijt dede den Keiser in alle de landen van Bohemen seer regoreuselick executeren sijn voors. placcaet op den 28en Julij lestleden uytgegeven tegen die vande religie, onder den naem vande Picarden ende Valdoisen, doende de predicanten van dien seer hart vervolgen tot een seer groot misgenoegen ende verdriet van alle sijne onderdanen, daeruyt veele meinden dat wel een groote beroerte ontstaen mochte.
Die van Gulick siende dat de gemutineerden met macht op heur lant quamen ende vresende gedevasteert te werden, sonden aen heur eenige gedeputeerden ende maeckten met heur een accoort ofte affcoop voor gelt ende een deel wapenen aende gemutineerden te leveren.
Den generael du Bois quam met alle sijn trouppen ontrent Lougen, beginnende de plaetse te approcheren ende te besluyten.
| |
[Den 15en Novembris]
Den 15en Novembris vertooch Graef Lodwich met sijn trouppen vande Bastoigne ende quam logeren te Hardenge, brandende noch onderwege hier ende daer de huysen, uytgeseit van eenigen, die niettegenstaende tverbot vanden Gouverneur heimelick deden handelen ende gelt geven.
| |
| |
| |
[Den 16en Novembris]
Den 16en Novembris quam Graef Lodwich met sijn trouppen te Petredorf bij Docheri, ende laste den colonnel Dommarville dien nacht de approchen daervooren te beginnen, om te sien wat avantagie daerop soude konnen gekregen werden.
In den Hage ontfingen de Staten brieven van du Bois vanden 10en deser, houdende dat hij nu Griet mettet stamhuys ende noch 11 schantsen ende huysen ingenomen ende met crijsvolck beset hadde, ende in sijn macht gebracht wel 50 dorpen, leggende tusschen de Zijle van Griet ende de zee, daer anders niet en resteerde als de schantse te Lougen; dat t'gat van Griet een seer goet zeegat was ende wel bequaem om galeijen ofte anders te bergen ende houden; dat den Graef aen hem gesonden hadde om paspoort voor 3 gedeputeerden die hij hem wilde senden nu sijne macht ende voornemen tegen de stadt meest gebroocken was.
| |
[Den 17en Novembris]
Den 17en Novembris begonnen die van Dochery te parlamenteren, ende accordeerden ten laesten voor heur stadt ende de huysen daeronder gelegen te betaelen een somme van penningen te brantschat, daermede de Graef heur ende heur huysen soude voorbijtrecken. Hij sondt van hier uyt eenige trouppen onder tbeleit van Clout, om te rijden naer Lutzenburch ende onderwege mede de huysen af te branden. Dese quamen tot voor Lutsenburch bij thuys vanden Graef van Mansfelt, dat se met soldaten beset vonden ende daerom niet en konden innenemen, maer branden eenige schuyren van dien af.
Desen dach plante du Bois eenich geschut voor Lougerhorn ende begonst van verre te schieten.
| |
[Den 18en Novembris]
Den 18en Novembris bleeff Graef Lodwich te Petredorf of Bettendorf stille leggen, wachtende op de ostagiers voor de betalinge vanden brantschat ende op de wedercomtste van Clout, die tsavonts wederom quam, hebbende veel huysen onderwege gebrandt.
| |
[Den 19en Novembris]
Den 19en Novembris ging Graef Lodwich met alle sijne trouppen logeren
te Wolset ofte Walsot ende dede vast rontsomme veel huysen branden,
die niet gerantsoent en werden.
| |
[Den 20en Novembris]
Den 20en Novembris bleeff Graef Lodwich te Wolset noch stille om in te wachten alle de ruyteren die hier ende daer ter sijden af mochten gereden wesen, ende om te delibereren op sijn aftocht, omdat de Staten hem belast hadden, dat hij tegen den lesten deser weder in garnisoen moste wesen, ende naer communicatie metten oversten daerop gehouden, besloot hij wederom te keeren ende recht deur te gaen met heur buyt, gevangenen ende ostagiers, ende sondt naer St. Vit toe om tgarnisoen
| |
| |
aldaer daeraf te verwittigen ende dat se te Gelsdorp in tlant te Gulick bij hem souden commen.
Den Generael du Bois maeckte ontrent dese tijt semblant voor de schantse van Lougerhorn, alsoff hij die wilde aentasten aende vastste sijde ende daer te approcheren, doende daer geluyt maecken van graven ende veel schieten. Ondertusschen dede hij de principale approche op een ander sijde die niet vast en was, ende bracht die soe verre dat hij sijn volck daer logeerde dicht onder de schantse, twelcke die vande schantse, als sij sanderen daechs dat sagen, seer dede schricken, sonderlings als du Bois daer noch dede brengen ende planten verscheiden stucken geschuts, ende dat sij weinich middels hadden daertegen te staen.
Desen dage cregen de Staten brieven uyt Zeelant houdende dat binnen Oisteinde nu gecommen waeren alle de 36 vendelen knechten met noch wel 52 schepen met amunitie, rijs, eedtwaren ende anders geladen, daernaer den viant geschooten hadde 120 schooten ende mer een schip daermede en raeckte, twelcke noch behouden werde; nietemin dat die vande stadt 107 schooten daertegen hadden geschooten naer de batterie vanden viant, ende dat sulcx Oisteinde nu heel ververscht was ende veel out volcx daervuyt vertogen, doch dat de sieckte daer noch starck was.
| |
[Den 21en Novembris]
Den 21en Novembris tooch Graef Lodwich naer Dopwil om voorts wech te trecken deur de Eyffel.
Terwijle du Bois vast approcheerde voor de schantse van Lougen, quam in den Hage een soldaet met brieven vanden Graef van Emden aende Staten, clagende vanden inval van heur volck in sijn landt sonder wettelicke oirsaecke daertoe gegeven te hebben, in welcke brieven ende clachten hij wat hooch uytvoer, maer de Staten seiden aenden soldaet dat se geen antwoort en konden geven alleer van Emden te verstaen hoe de saken daer gingen, waerover den Graef claechde ende lieten soe de brieven lang leggen, doende den soldaet altemet een gulden dry ofte vier geven om middelertijt te leven, mits hij claechde geen gelt te hebben om lang te mogen blijven leggen.
In dese tijt deden de Staten Generael seer arbeiden om in de provincien de consenten te doen dragen, ende sonden daertoe naer de principale provincien verscheyden gedeputeerden, als de heeren van Oijen ende Dort om naer Gelderlant te gaen, daer Sijn Excie selfs tegen den lantdach mede soude volgen; naer Zeelant souden gaen de heeren van Renesse, vander Aa, den Tresorier de Bie, ende van wegen Sijn Excie Brunings ende Kinschot, ende omdat Graef Hendrick mede naer Zeelant soude gaen om sijn
| |
| |
moeder de Princesse daer te wachten, soude hij heur oock ten besten mogelick assisteren. Gaven mede last aenden heere van Santen ende Eissinga om naer Vrieslant ende Groeningen te gaen ende ten hoochsten mogelick de consenten te voorderen om tegen den toecoemende jare bij tijts in tvelt te mogen wesen ende den viant de wet te stellen.
Den Ertshertoge aen sijne sijde dede mede wat hij mochte om sijn saecken te redresseren, trachte deur den nuncium vanden Paus mette gemutineerden te handelen, ende destineerde naer Spangien den Almirante van Arragon met eenigen vanden Spaenssen raet om den Coning in te beelden de beswaernisse van sijn staet ende daertegen te versoucken secours ende met eenen den Coning te representeren dat t'stricte verbot dat hij in Spangien hielt tegen de lantsaten van dese landen, om daer niet te mogen trafficqueren, oirsaecke was dat men hier so seer voornam de navigatien op Oostindien met starcke ende rijcke gemaeckte compagnien ende daerbij te versoucken, dat hij de commercien op Spangien voor de lantsaten deser landen weder wilde openen om te versachten de opiniatreteit vande onderderdanen ende te breecken de voors. navigatien op Oostindien, ende dat hij tot beter directie vande oirlogen hier te lande wilde doen verswaren ende verstijven den crijgh te water.
De Staten verstonden mede dat den Ertshertoge in Engelant evenseer dede handelen van pays, ende vreesden daerom dat sulcx eenige nieuwe swaricheyt souden mogen causeren, maer ontrent dese tijt ontfingen sij brieven vande Coninginne, daerbij d'selve schreeff dat se van meininge was vrouch in tjaer een stercke equippagie van 17 conincklijcke scheepen boven de adventuriers naer Spangien te doen om een aenslach te maken op de vloot van Indien, die veel silvers soude overbrengen ende omme te breecken t'voornemen vanden Spangiaert, die mede wat scheen voor te hebben, ende versocht daerom dat de Staten mede wilden equipperen om neffens haere schepen te vaeren ende procureren dat heure schepen voor den 25en Januarij te Plemuth mochten wesen, daerinne veelen seer verblijt waren, omdat se meinden, dat dat geen teicken en was van pays te willen maecken.
| |
[Den 22en Novembris]
Den 22en Novembris quam Graef Lodwich met sijn trouppen wederom in t'lant van Gulich in tdorp van Andernach, hebbende in t'passeren sijn schoinvaeder op Gerolsteyn besocht.
Den Generael du Bois was heel naer geapprocheert aende schantse van Lougen ende incommodeerde heur seer met schieten, ende dewijle sij de beste couragie niet en hadden ende oick geen secours voorhanden sagen
| |
| |
ende gebreck van binnen hadden, begonnen sij gehoor te geven ende te parlamenteren.
| |
[Den 23en Novembris]
Den 23en Novembris quam Graef Lodwich met sijn trouppen te Gelsdorp in tlant van Gulich, daer hij verwachten soude t'garnisoen van St. Vit.
Jonckr. Willem van Knijphuysen, die binnen Lougen commandeerde, accordeerde desen dach metten Generael du Bois de schantse aen hem over te geven, mits uyttreckende met alle sijn volck vrij, met wapenen, vendelen ende bagagie, ende in de schantse latende alle tgeschut groot ende clein, cruyt, loot, scherpen ende alle andere oirlochgereetschap sonder die te verminderen, versteecken ofte vervreemden; dat se alles met heur bagagie naer Lieroort sullen gebracht werden ende van daer vrij naer Esems mogen gaen sonder beschadicht te werden, mits dat se aen niemant onderwege oick eenige hostiliteit sullen mogen doen, ende latende ostagiers voor de schepen die heur voeren sullen, ten einde die vrij wederom commen. Dat alle gevangenen so burgers als andere ter cause van dese oirloge ergens gevangen van wedersijden sullen losgelaten werden, ende dat voortsaen behoirlick quartier sal worden gehouden. Dat se in de schantse sullen laten alle de goederen den boeren rontsomme afgehaelt om gerestitueert te mogen werden, met welcke conditie desen dach overging de groote schantse van Lougerhorn ende alle tgroote dessein vanden Graef ende de costen bij hem aen t'bouwen van dese ende andere schantsen gedaen in d'asse viel ende te niet werden, ende den Graef voortsaen gedreven vande offensive op de defensive. Uyte schantse toogen ontrent 500 mannen, ende daerinne werden gevonden wel 20 stucken geschuts, meest clein goet. Terstont naer t'overgaen van dese schantse begonst men te disputeren of men d'selve soude houden ofte afwerpen. Veele rieden thouden tot bevrijdinge vande stadt Emden, anderen het demolieren om van tbewaren vande plaetse ende van tpericule van dien ontslaegen te werden, ende dat alle saken gebroocken mochten werden eer men metten Graef in tractaet soude commen. In tbegin van dit beleg hadde du Bois meer volcx ontbooden, waerom ontrent dese tijt naer hem gesonden werden 6 vendelen knechten, omdat men van t'overgaen noch niet en wiste.
| |
[Den 24en Novembris]
Den 24en Novembris bleeff Graef Lodwich te Gelsdorp noch stille leggen, daer bij hem quamen die van tgarnisoen van St Vit, hebbende de plaetse wederom verlaten sonder tot noch toe in t'innetrecken in tlant, nochte in t'uyttrecken eenigen gewapenden viant ergens als in steden gevonden ofte gemoet te hebben.
| |
| |
| |
[Den 25en Novembris]
Den 25en Novembris quam Graef Lodwich met sijn vertreck (volck?)
logeren te Koccum, daer hij den 26en mede bleeff.
| |
[Den 27en Novembris]
Den 27en Novembris quam Graef Lodwich logeren te Niedertzier ofte Nyercherden, den 28en te Wanloe ende den 29en onder Stralen, alwaer de 14 Brabantse vanen ruyteren den 30en van Graef Lodwich scheiden, nemende den wech naer de Masecant ende de Grave toe om over de Brabantse heide in garnisoen te commen, ende Graef Lodwich quam den 30en logeren te Couburch ende den eersten Decembris te Wees ende den 2en Nieumegen, hebbende dien tocht gedaen sonder eenige rencontre tot tamelicken proffijt vande officiers ende soldaten, ende een grooten schrick gemaeckt onder den boeren ten platten lande sittende, mits sij wel 100 dorpen so groot als cleyn hadden meest affgebrant in tlant van Lutzenburch, twelcke meest geschiet was om de contributie wat te doen wackeren.
In tlaeste vande maent Novembris ontfingen de Staten uyt Vranckrijck noch 100.000 croonen, wesende de leste ende derde termijn van dien jare ende veel tot onderstant van heur saecke, mits sij desen jare uyt Vranckrijck hebben getogen 900.000 £.
Ontrent dese tijt sterff den capitein Marlijn van sieckte ende vande oude quetsure ten delen die hij in tbeleg van Grolle hadde gekregen.
In t'begin vande maent van December werde in Zeelant vast vercoft alle tgoet vande craecke daerin gebracht, daer se lang mede doende waren ende een grooten penning afcregen, omdattet veel seer costelicke waren sijn, ende onder anderen vercoften mede de partijen van goederen, die den Florentijn sustineerde sijne te wesen ende met brieven vanden grooten Hertoch van Toscanen ende vanden Coning van Vranckrijck gemeint hadde los te konnen trecken, twelcke aen veelen bedencken gaff, dat den Hertoge des soude soucken te repareren op de schepen ende goederen uyt dese landen in Italien commende.
|
|
Auteursrechtvrij