Logo DBNL
Journaal. Deel 3, boek 7 (1866)

Journaal. Deel 3, boek 7

(1866)–Anthony Duyck–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

[De maent van Julius]

[Den 1en Julij]

Den 1en Julij was schoin weder. Men continueerde met grooten ijver alomme met backen, ende mits geen broot uytgelevert en werde in de twee quartieren, creegh men een groote quantiteyt bijeen, soe dat men staet maeckte mits backende tot over den toecoemende middernacht, dat men wel 240.000 pont soude hebben, waerom staet gemaeckt ende ordre gestelt werde om op morgen voorts te trecken, ende dat men in elcke

trouppe ofte quartieren uytdeelen soude 80.000 pont broots om voor vier dagen bij te leven. Sijn Excie dede een staet maecken van metselaers, backers ende anders, ende van heur gereetschap om in tweemael 24 uyren soe veel ovens te maken, dat men binnen denselve tijt soude mogen backen 12 lasten cooren, dan die staet liep soe hooch ende exhorbitant van alle persoonen ende behouften, dat niet wel mogelick en was sulcken equippagie naer te sleipen als monterende alleen tot over de 1000 backers ende 500 metselaers, ende tselve niet mogelick wesende, hadde men telcken een groot retardement vanden leger te verwachten, waerom Sijn Excie geheelijck despereerde van met deesen tocht wat te mogen doen, ende gaf daerom last tot Maseick van nieus te doen opcoopen 60 lasten coorens om in val van noot ende wederkeeren daer te mogen aentasten. Graef Willem ende Vere waren lang bij Sijn Excie om opt vertreck te ordonneren, hoewel sij alle daerinne buyten hoipe van vrucht waren, dan omdat de gesanten van Luyck ende anderen seer uytgaven, dat den Almirante voorseecker soude slaen ende de resolutie van desen tocht ten deelen op een slach te doen gefundeert was, namen sij voor op morgen vrouch voorts te trecken, ende alle de drye legers te brengen tot Luyt boven Stochem. Des naernoens regendet anders wederom seer.

 

Op de saecke vanden Hertoge van Biron hadde den Coning van Vranckrijck gecommitteert totte indicature tparlement van Parijs, ende totte instructie van tproces du Harley ende Blanckmeny, eerste ende tweede presidenten mette raedsheeren Fleury ende Turyn, met last alle saecken achterstellende die aff te doen ende daerin te observeren tgundt in saicken van sulcker importantie tegen sijn persoon ende staet voorgenomen, ende tgundt tegen personen van sijne Birons qualiteit behoirde geobserveert te werden. Dese de informatien oversien hebbende ende daerin bevonden veele pointen tot sijne belastinge, is den cancelier Pompone de Billievre mette raedsheeren van State Messes ende Pontcarré den 23en Junij gecommen in tparlement, doende daeruyt roepen de pairs vande crone, die tot indicature van dese saecke ontboden waren ende mits heur affblijven, verleenende tegen dselve deffaut ende alle de camers bijeen ter nombre van 112 rechters, employeerden dry dagen om tproces ende stucken te visiteren. Daernaer den 27en vrouch ten 5 uyren deden sij hem daer brengen te water ende in heur aller presentie int parc daer men de criminellen doet sitten, hoiren ende vragen op 5 hooftpoincten, resulterende uyte voors. informatie. Eerstelijck, dat hij in communicatie gecommen was met Picotté om intelligentie metten Ertshertoge te maken ende hem gegeven hadde 150 cronen om

twee voyagien te dien einde te doen; 2e dat hij metten Hertoge van Savoijen dry dagen naer sijn comtste te Paris buyten weten vanden Coning hadde gehandelt ende hem belooft assistentie tegens alle heeren, op hoipe van een huwelijck met sijn derde dochter; 3e dat hij geconniveert hadde metten Hertoge voors. in t'stuck vant veroveren van Bourgenbresse ende andere plaetsen, hem overgeschreven veel saken van grooter importantie ende oick gegeven advys om aenslagen op des Conings leger ende oick sijn eigen persoon te maken; 4e dat hij den Gouverneur van Ste Catharina geadviseert hadde, dat hij om t'fort te besien daer voorbrengen soude den Coning ende hem teickenen soude doen om den Coning doot te schieten, ende 5e dat hij la Fin gesonden hadde aenden Hertoge van Savoijen ende den Graef van Fuentes, omme mette selve te tracteren groote saecken tot trouble ende ondienste vande crone streckende.

 

Op t'1e point antwoorde Biron, dat hij in t'graefschap van Bourgoigne gevangen gecregen hebbende Picotté, denselven geemployeert hadde om de stadt Seurre tot reductie te brengen, twelcke hij effectueerde; daernaer was hij in Nederlant bij hem gecommen geweest, versouckende sijn faveur om weder in sijn goet te mogen commen, ende meer als een jaer daernaer hadde Picotté hem geschreven van sijn groote armoede, ende dat hij voor de diensten van Seurre niet en hadde genoten, waerom hij hem gesonden hadde 150 cronen ende die op een staet van oncosten den Coning te reeckeninge gebracht sonder yet meer met hem gecommuniceert te hebben. Opt 2e antwoorde dat den Hertoge wel 14 dagen te hove bij den Coning was geweest, eer hij Biron daer quam ende dat la Fin den accusateur van dit faict noch wel 14 dagen later daer quam; dat den Secretaris Roncas hem wel eenige propoosten gehouden hadde van thuwelick mette 3e dochter van Savoijen, ende dat hij den Coning des hebbende gecommuniceert dselve hem deur de heere van la Force doen seggen hadde, dat hijt niet goet en vont, waerom hij daeraf noyt meer gesproocken en hadde; dat sijn intelligentie metten Hertoge soe weinich was, dat den Coning hem bevolen hebbende den Hertoge te geleiden door sijn gouvernement van Bourgoigne, hij versocht hadde daeraf geexcuseert te wesen, omdat hij sach dat de saecken metten Hertoge tot een oirloge gingen uytvallen. Opt 3e antwoorde dat geen apparentie en was dat hij intelligentie gehouden soude hebben met Savoijen, omdat hij selfs Bourg met alle vlijt ingenomen hadde tegen de wil van den Coning ende sonder assistentie van volck daertoe te hebben, daeraf de commandeurs vande plaetse konnen getuygen, ende omdat vande 40 convoijen bij den Hertoge van Savoijen

gedaen, om binnen Bourg te brengen, hij de 37 afgeworpen hadde ende mer 3 en waeren daerin gecommen ten tijde hij Biron in tleger niet en was geweest. Dat den Coning wel weet dat den Hertoge van Savoijen gedelibereert was hem Biron te doen presenteren 200.000 croonen om secours in Bourg te laten brengen, maer dat se hem de offre niet en hadden durven doen, kennende sijn getrouheit totte crone. Dat hij mede de ordre vande vivres bij den Coning gelast binnen Bourg te senden naer tgemaeckte accoort soe vercort ende besneden hadde, dat de plaetse bij armoede ten gestelden daege overgelevert was. Dat mede buyten apparentie was tgeene geseit werde nopende den aenslach op t'regiment van Chambaut, omdat tselve regement meer als een maent daernaer eerst in tleger quam ende doen noch selfs bleeff leggen 5 daeghreisen vanden leger ende gelijcke lengte van tleger vanden Hertoge, soe dat een groote tijt most verlopen alleer daerop ordre te ramen ende niet apparent en was dat een regement soe lang in een plaetse soude blijven. Opt 4e seide, dattet soe verre van daen waere dat hij den Coning voor Ste. Catherine soude willen hebben doen doorschieten, dat hij alleen den man was die den Coning diverteerde van tfort niet te gaen besichtigen, omdat soe goede canoniers daerin waeren, dat den Coning sonder groot gevaer des niet en soude konnen gedoen, behalven dat hij den Coning voorsloech vande plaetse te overvallen met 500 harquebusiers, presenterende selfs voor te gaen. Op 5e bekende in twee maenden tijts dat la Fin bij hem was, veel gehoort, gesproocken ende geschreven te hebben, doch echter mette selve handt den Coning te hebben gedient, ende dat den Coning hem binnen Lyons vergeven hadde alle tgene hij nopende thuwelick mette derde dochter van Savoijen gehandelt hadde, tsedert welcken tijt hij hem daermede niet meer en hadde bemoeyt. Seide dat la Fin een sodomite was, ende een duvelbander, ommegaende met duvelerie ende een instrument die lang getracht hadde omme hem yet groots tegen den Coning voor te doen nemen, daertoe hij noyt en hadde willen verstaen; dat hij wel een grote onluste tegen den Coning geschept hadde, omdat d'selve hem weigerde tcommandament over de citadelle van Bourg, ende dat la Fin hem gerapporteert hadde dat den Coning geseit soude hebben van sijn vaeder, dattet een onnut dienaer was, ende van hem Biron, dat hij soe veel niet en was als men hem estimeerde, doch dat dien onluste noit soe verre en is gegaen geweest, dat hij gedacht soude hebben oyt yet tegen den persoin vanden Coning voor te nemen, in vougen dat sijn misdaet meest bestont in tgeene hij met woorden geseit, met ooren gehoort ende mette handt geschreven hadde, maer daerop geen

effect en was gevolcht, nochte bij hem getracht te doen volgen; dat hij la Fin op theilich sacrament veel sware eden hadde gedaen van alles secreet te houden. Bekende mede dat den paix van Savoijen hem tegen de borst was geweest, ende hij daerom gedaen hadde al wat hij conde om dien te verhinderen. Item dat la Fin hem met duystere woorden voor Ste Catharina eens hadde voorgeworpen dat sijl. den Coning daer souden aenvoeren om om tleven te commen, maer dat hij Biron daerom seer was verstoort geweest op la Fin, in somme liep sijn meeste discours daerop, omme la Fin te accuseren ende soe te eleveren sijn getuychenisse tegen hem, vougende daerbij hadde hij qualick gesproocken, hij hadde altoos wel gedaen, ende wel soe groote diensten voor den staet, die meer behoorden te wesen als idele woorden sonder effect bij hem altemet vuytgeslagen in de tijt hij om t'refus van Bourg in alteratie was geweest, die hem den Coning te Lyons doch alles heeft vergeven, seggende dat hij niet meer gedencken en soude aen Bourg, ende den Coning en soude niet meer gedencken aen alle t'gepasseerde, ende men en soude niet bevinden dat tsedert dien tijt bij hem yet ware gedaen, gehandelt ofte geschreven geweest straffens weerdich; ende of wel hem daerop voorgeworpen werde dat sijn secretaris Herbert noch binnen 4 maenden te Milan was geweest, soe antwoorde hij daerop, dat tselve maer was geweest om particuliere saecken van stoffen te coopen ende eenige jonge edeluyden daer te brengen. Ende naer vele recommandatien van sijn sake, sijne groote diensten ende getrouheit in den noot vanden staet bewesen, ende veele discoursen ende verhaelen daeraf gemaeckt, wert hij ontrent 10 uyren te water weder naer de bastille gevoert, daer hij hem dien dach ende de volgende daegen seer ontroert bevont in tgeene hem van wegens de rechters voorgehouden ende bij hem geantwoort was. Den 29en wesende Maendage quam den Cancelier met alle de rechters int paleis weder bijeen om dese saecke af te doen, alwaer sijn suster de Gravinne van Roussy verschenen is om voor haer broeder te bidden, ses daegen naerdat se bevallen was geweest van kinde. Dese rechters waeren besich om hun opinien te seggen van 6 uyren smorgens tot 2 uyren naernoen toe, ende overleit wesende, dat de getuygen seer stantvastich getuychden, ende dat d'selve overeen quamen met sijne brieven, inhoudende een groote menichte van advertissementen aende vianden vande crone gegeven, die elcx strafbaer waeren, ende dat hij selfs bekende in bet als twee maenden tijts geduyrende sijn alteratie veel geseit, gehoort ende geschreven te hebben tot naerdeel vanden staet ende swaere eeden van niet te reveleren gedaen, ende dat uyt sijn

brieven, hoewel vele sonder date, claerlick bleeck, dat hij oick naer tpardon bij hem geallegeert ende niet bewesen in d'selve intelligentien voorts gevaeren was, ende dat geen apparentie en geeft, dat men sijn voornaemtste secretaris om stoffen te coopen soe verre als tot Milan sendt, werde ten lesten bij den cancelier, volgende de opinien vanden Raede tegen hem besloten sententie des doots, als gecommitteert hebbende crimen lese majesteit, waerop den 30en gereetschap gemaeckt werde en greve voor t'stadthuys om d'executie te doen, maer den Coning dede die ophouden, ende op t'versouck van sijne vrunden, consenteerde dat die geschieden soude in de bastille, twelcke geeffectueert wert den lesten deser maent, daer den cancelier bij hem quam, hem afeischende de ordre, die hij overleverde ende den mareschalsstock, die hij seyde daer niet te hebben, waernaer hem voorgelesen wesende sijn sententie, werde bij seeckere persoonen bereit ter doot, doch in alles met sulcken ompatienticheyt van crijten, schreuwen, spreecken, dreigen ende anders, dat hij eer scheen in verwoutheyt dan in rechte kennisse te wesen, claechde seer over Jammin, die hem met schoine beloften te hove hadde gepersuadeert te commen, recommandeerde altemet sijn broeders, nam eenige ringen vande handt, die hij sijn susters sont, gaf tgelt dat hij bij hem hadde om godswillen, sijn clederen ende anders aende wachte, ende worde ontrent 5 uyren des naernoens naer veele hevige ende ompatiente woorden onthalst ende sijn goederen bij sententie geconfisqueert, de plaetse van Biron ontdaen ende ontbloot vanden titule van Hartichdom ende pairie van Vranckrijck. Aldus sterff van beuls handt dien wijtberoemden Biron, die alle de werelt hadde doen beven voor sijn dapperheit ende clouckmoedicheyt in de feiten van oirloge, tot een exempel van andere groote heeren, dat se hun niet en verlaten op voorgaende gedaen diensten, maer altoes trachten moeten wel te doen, want als hun fauten groot sijn, worden de diensten geposponeert ende fauten gestraft, dickwils om politicke consideratien, want de princen willende al naer heur sin doen, en mogen niet verdragen yemant die meint van hemselven wat te meriteren, ofte yet te sijn, ofte te vermogen buyten heur faveur, ende straffen daerom altemet eenige vande grootste, om daermede beter in officie te houden ende verschricken alle andere, die presumeren souden bij heur selven yet te vermoegen, waeraf alle eeuwen groote exempelen hebben ende noch onlancx een gesien es geweest in Engelant in de doot des Graven van Essex, waerop, indien desen Biron goet regard hadde genomen, hij middel hadde konnen hebben ende gehadt heeft om dese swaricheyt te ontgaen. Eenige meinden mede dat desen te meer alsoe

geschiede om de papisten van Vranckrijck te doen apprehenderen, dat se niet en vermogen in alderhande uytheemsche liguen selfs tot voorstant van heur religie heur te begeven, als wel voorheen geschiet is geweest sonder gelijck danger om soe elcx te doen letten meer te trachten om den staet vande crone te salveren als mette uytheemsche potentaten wel te staen, ofte met opgeworpen liguen den staet te troubleren als onder voorgaende coningen niet dan al te veel geschiet en was geweest.

[Den 2en Julij]

Den 2en Julij was regenich weder. Tleger vertreckt vrouch van Aldeneick ende andere plaetsen naer gewoonte in dry trouppen. Die van Sijn Excie togen tussen Maseick ende de Mase heen voorbij Hepener ende Roethem deur Dilsem voorbij Stoochem ende Mesick ende quamen soe logeren int dorp van Luyt. Die van Graef Willem togen langes Hepender deur Roethem voorbij Stoochem oock naer Luyt, ende die van Vere deur St. Jansberch ende Landaer mede naer Luyt, daer se dien nacht alles bijeen logeerden. Hier quam bij Sijn Excie een boer, seggende dat den viant metten leger naer St. Truijen quam, waerom men seer becommert was, dat hij daer soude doen verderven de voerraet, die men daer hadde doen maken, twelcke ons leger in de uyterste benautheyt hadde konnen brengen ofte dwingen wederom te moeten trecken. Men bemerckte op desen dach dat veel Franchoisen, sonderlings van t'regement van Bethunen, omdat se veel papist waren, seer verliepen, daerom Sijn Excie verscheiden trouppen ruyteren uytsondt om eenigen te attraperen ofte doot te schieten. Men bemerckte mede dat de Luyckse gesanten heur op veel passen bij tcrijsvolck vonden, om die te deursien, waerom de Heere Sidnisky heur seide, dat de principalen vanden leger daerin niet wel tevrede en waren, ende dat se beter doen souden te vertrecken als langer te blijven, die hierom terstont vertogen naar Stocchem, maer naer heur bedenckende op haer last, keerden sij s'anderen daechs wederom. Snachts regende het seer, ende Sijn Excie sondt uyt een parthije van 30 peerden naer Tongeren om eenige kuntschap vanden viant te crijgen, ende naer ontdeckte men dat desen nacht uyt ons leger vertogen was een boode naer den Almirante ende naer Bruessel om kennisse vande macht van tleger ende de aencomtste van dien te doen, mogelick bij een vande Luycksen afgesonden.

[Den 3en Julij]

Den 3en Julij was regenich weder. Tleger vertooch vrouch in dry trouppen ende over dry wegen, daeraf die van Sijn Excie hielt de Masecante ende toogh voorbij thuys te Mechelen door het dorp van Groemenij, latende thuys te Reken, thuys te Haren, tdorp Reecken, tclooster Houcht ende het dorp Haren op de slinckerhant, ende commende bij Hoogenharen niet

wijt van Mastricht sloegen af door Peterssem, ende quamen logeren bij Gellich, een clein dorpken. Onderwege quamen bij Sijn Excie om hem te groeten den heere van Jehé, schoinsoin van Reken, den Heere van Haren ende naer mede den Heere van Peterssem, die een stuck weeghs mede reden ende doen wederom keerden. Desen dach hadde Sijn Excie met sijn trouppe veel quade wechs. Vere ende Graef Willem togen beide ter sijden af deur verscheiden wegen over de groote heide naer Loenaken ende ging Graef Willem logeren te Mopertingen, ende Vere te Eigen Bilsem met veel corter ende beter wech. De 30 ruyteren te nacht uytgetogen, rencontreerden van daege 18 peerden van den viant, commende van Tongeren om kuntschap van onsen leger te crijgen ende overvielen dselve, soe dat se gevangen cregen den lieutenant van Don Sanchio de Leyva, seer gequetst, met 12 ruyteren ende 16 peerden. Twee ontredent met gewelt ende salveerden heur binnen Tongeren met behulp vande burgers. Dese seiden dat tleger vanden Almirante noch tot Thienen lach, ende naerdat Sijn Excie metten lieutenant gesproocken hadde, werde hij naer Maestricht laten gaen om hem te cureren met 3 ruyteren, blijvende de andere borge voor heur rantsoen. Hier cregen de gedeputeerden vande Staten een brief vanden Greffier vande Staten, houdende dat voorseecker Biron ende le comte d'Auvergne gevangen waren om verraet tegen den Coning voorgenomen, ende dat den Coning desen somer noch wel mocht volgen op de frontieren.

[Den 4en Julij]

Den 4en Julij was voornoen schoin weder. Tleger vertooch vrouch alles naer Tongeren, nemende Sijn Excie den wech recht over de corenvelden voorbij Mil ende Hederen, daer hij sijn volck alles in slachordre dede trecken ende de wagens dry ende vier dick gaen om sijn trein corter te maken ende meende te gaen logeren te sHeerenelderen, maer verschoinde naer de plaetse op beede vande vrouwe ende ging met sijn trouppen logeren in een gehucht dicht onder Tongeren, leggende aenden Jecker. Graef Willem tooch mede meest in slachordre over de corenvelden langes Herderen op de rechterhant heen ende quam logeren tot Berch dicht bij Tongeren. Vere marcheerde mede in ordre meest over de coorenvelden langes Herderen op de slinckerhandt heen ende soe deur Elderen, ende ging logeren te Heuve dicht onder Tongeren, in vougen dat alle de dry trouppen op een groote halve mile aen een logeerden langes d'een sijde vande stadt heen. Hier creegh Sijn Excie tijdinge dat de vanen ruyteren van Graef Hendrick ende Boetbergen op d'ander sijde vanden Jecker waren gepasseert als naer Maestricht, daerom Sijn Excie vreesde, of se wel yet op de arrieregarde mochten willen voornemen ende sondt sulcx 2 vanen ruyteren

terug om de carroye te defenderen ende de arrieregarde te verstijven, maer men en vernam van heur in t'minsten niet. Aende stadt van Tongeren was wederom d'selve swaricheyt alsvooren te Maseick, omdat se de poorten beswaerlick open deden, soe dat niet alleen onse soetelaers daer niet in ofte uyt en mochten, maer selfs niet de officiers, om de amunitie daer gereet gemaeckt, gesonden, ende lieten de wagens daerom gesonden den heelen nacht voor de stadt staen, twelcke ons leger wederom seer retardeerde. Hier creegh men tijdinge op den avont dat desen morgen vrouch 2 Spaensche officiers bij den Almirante waren gecommen, ende naer eenige communicatie met hem gehouden, hadde men de trommelen ende trompetten alomme geslagen ende alle tvolck doen uyte stadt trecken naer Haeckenduvel toe aende beecke, ende dat se terstondt over de beecke op de hoochte van tlant hadden beginnen te schantsen, logerende heur leger achterwaerts langes den berch afsackende naer de beecke toe, ende dat se de poorten van Thienen naer Diest ende anders deden beschantsen ende vast maken.

 

In dese tijt werden in Zeelant ingebracht veele goederen, gecommen uyt een craecke, die eenige van heure schepen vande Oost Indische compagnie genomen hadden onder t'eilant van Ste Helena, wesende de prinse in tgeheel geestimeert op een groote excessive somme, ende of die wel meest in handen vande particulieren quam, so maeckte sulcx in dese landen een grooten rijckdom, ende in Portugael daer dselve thuys behoorde een groote depauperatie van vele menschen.

[Den 5en Julij]

Den 5en Julij was regenich weder ende de legers bleven stille leggen om verversinge van broot te hebben, twelcke men uyte stadt niet en conde crijgen om de groote confusien die voor de poorten waeren, ende dat die vande stadt d'selve niet open en wilde doen voor dat ordre tegen d'selve confusie was gestelt, twelcke eerst tegen den middach quam, omdat Sijn Excie vrouch uyt was geweest om de wegen te besichtigen, doende den leger alsoe consumeren sijn tijt, in vougen dat sij daernaer eerst begonnen de wagens in te laten commen om te mogen laden tbroot daer gebacken, ten nombre van 150.000 pont, daeraf men naernoen ende snachts de uytdeelinge dede voor 4 dagen om op morgen voorts te mogen gaen. Daer waren mede bestelt wel 300 tonnen biers voor de soetelaers, die d'selve met seer groote moeiten uyte stadt togen.

 

Anders waren hier in lange deliberatie Sijn Excie, Graef Willem, Vere ende de gedeputeerden vande Staten om op t'stuck van desen tocht naerder te delibereren, dewijle den Almirante met sijn leger scheen vast te willen blijven, ende dat hij mette Italianen ende meest alle de benden van ordonnantie versterckt was, daerop eenstemmich verstaen werde,

dewijle men sach de groote difficulteit, die daer in tleger telcken viel bij gebreck van vivres, dat gansch niet geraden wesen soude metten leger op viande lande in te trecken ende tleger van den Almirante achter rug te laten; dat oick niet geraden en was hem in sijn trenche te willen forcheren, dat men daerom voorts trecken soude tot boven St Truijen ende daer eenige dagen blijven leggen om te sien of hij soude willen slaen ofte niet, ende soe hij tot geen slach en ware uyt te locken, dat men dan wederom keeren soude naer de Mase ende tbeleg werpen voor de Grave ende sien die stadt terstondt dicht te begraven ende te besluyten, ende dat gedaen, ende als de approchen in apparenten staet souden gebracht sijn, dat men dan soude trachten met een partije van tleger te vallen in tlant van Hulst in Vlaenderen ende die stadt mede te investeren om soe den viant alomme werck te maken, ende dat men tselve soude schrijven aende Staten, ten einde sij met alle haest daerop lieten weten of sij tleger daer ofte voor den Bosch begeerden te hebben. Dit voornemen was meest uyt Sijn Excie selve gecommen ende scheen tselve heel goet te vinden ende schreef voorts de gansche meininghe van dien aende Staten om heur antwoort te mogen hebben alleer aende Grave te commen.

[Den 6en Julij]

Den 6en Julij regendet voornoen seer. Tleger tooch alles op ende voorbij de stadt, ende daernaer tooch de trouppe van Sijn Excie dicht aende casseije op de slinckerhant ende die van Graef Willem op de rechterhant van hem ende dan die van Vere wederom op de rechterhant van Graef Willem, alles dicht bij malcanderen recht deur de corenvelden ende in slachordre, doende de wagens int gros 8 ofte 10 dick elcx volgen. Tgeschut was vande blockwagens afgedaen ende op de affeuyten geleit, al geladen ende gereet om te schieten, ende toogen soe in seer schoine ordre voorts, houdende de casseie tot bij Ore, van waer sij afsloegen naer Heeren, daer de trouppen van Sijn Excie deur togen, ende die van Graef Willem ende Vere lieten Heeren op de slinckerhant, ende togen langes ende deur Boelen. Sijn Excie quam deur clein Gelmen ende ging logeren te groot Gelmen, Graef Willem te Hellesfort, een gehucht daer dicht bij, ende Vere te Rijckel, alles op een halve mijle aen malcanderen. Een Franchois quam met pascedelle uytet leger vanden Almirante niet anders wetende te seggen, dan dat tselve te Haeckenduyvel lach, ende daer retrancheerde.

[Den 7en Julij]

Den 7en Julij was schoin weder. De dry trouppen vertogen vrouch tusschen Brusten ende Kerckum heenen over de coorenlanden alles in slachordre, soe breet de front als d'selve slachordren, in val van slach te moeten doen, souden moeten staen, in alle schijn of alle de camp de

bataille sonder dat eenige regementen plaets verloren, hadde voorts gegaen, ende deden de wagens in gros mede volgen, ende sulcx tleger cort sluyten ende tgeschut gereet om te schieten voorts gaen, alle de troupen ende regementen op heur behoorlicke distantie van een, twelcke seer heerlijck ende braef om sien was, ende alse engte mosten passeren gelijck aende beecke te Strate geschieden, soe maeckte elcke trouppe twee groote bruggen om twee regementen gelijck in ordre ende al advenant de wagens te passeren. Ende in dese ordre gecommen wesende op de hoochte tusschen Straeten ende Halmael, sijn daer blijven staen tot dat alle de trouppen deur waren; ende naer besichtinge vande quartieren hebben theele leger daer doen logeren op de beecke alle de dry trouppen besijden malcanderen, ende men en creegh desen dach anders geen tijdinge dan dat tleger vanden viant te Haeckenduyvel lach ende daer beschanst werde. De soetelaers liepen in menichte naer St Truijen, maer vielen in deselve confusie als voor de andere plaetsen om den grooten toeloop van volck, waeromme die vande stadt de poorten niet en wilden openen als naer lang verbeiden ende theuren geliefte om tleger te retarderen ende tijt te doen verliesen+.

[Den 8en Julij]

Den 8en Julij was schoin weder. Nu men hier aen dese stadt was, vont men even groote becommeringe in de vivres, want boven tbroot dat ten delen gebacken was ende noch gebacken soude werden, meinde men noch wel 50 lasten coorens in voorraet te konnen becommen, maer als op tpoint quam, en conde men niet meer crijgen dan 16 lasten, daeromme men wel sach dat hier haest geconsumeert soude wesen alle tgeene hier was, mits twelcke Sijn Excie veel tonnen met meels in stadt sondt, om daer voorts te doen verbacken. Ende wel merckende dat hij mits de voors. difficulteyten hier niet lang en soude konnen blijven, heeft hij voorgenomen te besoucken wat moet den viant tot een slach soude hebben+, ende heeft

daerom eerst alle sijn leger in bataille doen stellen ende heeft daernaer daeraf genomen 2000 man te voet ende 40 vanen ruyteren, daermede hij gepasseert is de beecke van Halmael ende soe recht over den berch getoogen deur t'coorn deur naer Panbrug, daer de beecke tlant van Luyck met Brabant scheit (welcke beecke oick langes Dormael loopt), ende daer alle de wegen om in Brabant te commen gestopt ende afgedolven waren, welcke wegen Sijn Excie wederom heeft laten openen ende bruggen, ende heeft daernaer alle de ruyteren ende 2000 mannen daer gelaten, ende is alleen met drie vanen carabins van Panier, Batenburch ende Hassebrun over de beecke getogen tot op den berch daer achter, daer hij tleger vanden viant op den naesten berch daeraen leggende bequamelick sien conde, twelcke van hem gescheiden was alleen mette cleine Geete, die voorbij Neerhespe loopt, dwelcke is leggende aenden voet vanden berch, daerop den viant lach, te weten achter Wang ende voor Hakenduvel. Sijn intentie was om te sien of den viant met eenige trouppen soude willen tegen hem uytcommen, in welcken gevalle hij geweecken soude hebben naer die ruyteren die achter waren om daer den viant te ontfangen, ende soe hij gesien hadde dat den viant met sijne heele leger hadde uytgecommen, soe soude hij oock alle sijn voetvolck die in slachordre stonden mette 12 halve canons naer hem toe hebben doen commen om den slach te wagen, ende indien den viant niet uyt en quame, wilde hij eenige uyren daer houden ende sijn wacht doen schermutseren om hem alsoe met die bravade te sommeren tot slaen. Wesende nu op den berch mette voors. 3 vanen ruyteren sach hij dat des viants leger beschantst was van boven den berch achterwaerts afsackende. Hij sondt eenige partijen ruyteren injagen de schiltwacht vanden viant, staende aenden voet vanden berch aende beecke. Men sach wel terwijle dit gebeurde dat den viant eenige ruyteren uyt sijn trenchee dede commen ende in slachordre stellen op den berch, vast aen sijn trenchee, maer evenwel en liet hij niemant afcommen ofte tegen ons vuytcommen, om te schermutseren ofte anders yet te thoinen dat hij in sinne hadde yet te doen ofte tegen ons te slaen, twelcke Sijn Excie bemerckende, ende

dat ongelegen soude wesen aen te drucken tegen des viants trencheen ende geschut, is naer 2 uyren houdens aldaer weder gekeert naer Halmael met alle sijn volck, latende de bruggen ende wegen te Panbrug gemaeckt ende gebaent leggen, opdat den vijant vrijelijck ende onverlet soude mogen commen tot aen sijn leger dat onbeschanst lach, indien hij tot slaens gesint ware, maer in plaetse van des te doen, sondt den viant des nachts weder breecken dselve bruggen ende wegen, bethoinende dat hij niet en begeerde tot ons te commen nochte dat wij tot hem commen souden, ende dit is d'eerste reise dat de Staten vande Vereenichde Nederlanden met volle resolutie bataille aen haeren viant hebben gepresenteert, ende dat den viant met een macht van 16 ofte 17.000 mannen die oyt heeft geweigert, hoewel het wijsselijk voor hem was gedaen een bravade te lijden ende Brabant te beschermen liever als met slaen tlant te hasarderen, want nu liet hij alle de schade op de neutralen vallen ende defendeerde sijn eygen lant ende bedwong der Staten leger sonder vrucht te doen over Brabant ofte tottet ontset van Oisteinde wederom te keeren ende alle heur extraordinaris costen te vergeefs te geschieden. In t'injagen vanden schiltwacht vanden viant werde gevangen 2 Italianen van t'regement van Trivulse, dwelcke seiden dat in tleger waren 4 regementen Italianen, 2 Spangiaerden ende 2 Duytsen, ende dat alle de reste Walen waren; dat tleger was beschanst boven vanden berch tot beneden toe, ende sij cregen een van onse ruyteren die te diep inne reet. Naer t'aftrecken werde gedelibereert of men oick Leeuwe soude konnen antasten, maer tselve werde van cleine vrucht ende vol difficulteits geacht mits de naderheit vanden viant ende daerom gebleven bij de resolutie te Tongeren genomen om naer de Grave te gaen.

[Den 9en Julij]

Den 9en Julij was schoin weder. Tleger lach noch stille om te sien wat den viant soude willen doen, maer soe men vernam dat sij alle de wegen bij ons op gisteren gemaeckt weder afgeworpen ende gestopt hadden, soe bemerckte men wel dat se niet gesint en waren te slaen, ende overmits gansch niet geraden gevonden en werde dieper in tlandt te trecken, latende den viant achter, ende niet siende hoe tleger te konnen met broot spijsen ende onderhouden, heeft Sijn Excie last gegeven dat men alle tbroot binnen St. Truijen gebacken terstondt distribueren soude ende alle saken aenstellen om morgen te vertrecken, daeraf de Staten wederom bij brieven geadviseert werden. Ende om te sien in wat continantie den Almirante was, sondt Sijn Excie een trompet naer hem toe met brieven nopende t'onderhout van tquartier, daertoe den Almirante noch geen behoorlicke

ordre gegeven en hadde. Tsavonts ontstont in tquartier van Vere een gevecht tusschen eenige Engelsen ende de ruyteren, daerover eerst daer ende naer in andere quartieren arm geroupen werde, twelcke een groot rumoer causeerde, maer cesseerde daernae weder.

[Den 10en Julij]

Den 10en Julij was uytermaten heet weder. Tleger begonst vrouch te vertrecken, te weten de trouppe van Sijn Excie deur Straten tusschen Brusten ende Kerckum heen deur Hopertingen ende Ulbeeck ende soe naer Alken toe om daer te logeren; die van Graef Willem over den wech die se gecommen was ende voorts deur Sepperen ende een deel van Ulbeeck om mede te logeren in een deel van Alken. Vere tooch oick ten delen wederom over den wech die hij gecommen was, ende keerde doen af naer Aelst ende Orent, ende soe voorts naer Alken toe, daer alle tleger wederom bijeen ging logeren. Sijn Excie bleeff met meest alle de ruyteren selfs in den achtertocht tot alle de carroije lang wech was ende dede sijn wacht houden op den berch voorbij Halmael, tot dat hij op den middach mette arrieregarde begonst te gaen; ende om den viant te adverteren van sijn vertreck, dede hij mette cleine stucxkens die hij bij hem hadde dry schooten schieten om te sien hoe verre die dragen konden. Ende hoewel de arrieregarde mer voet voor voet en vertooch, en werde evenwel niet een peert vanden viant vernomen om eens te sien wat men dede. Om de groote hette vanden dach versmachten wel 40 menschen vanden leger, die doot bleven ende onder dien wel 30 vande Engelschen ende 7 vande garde van Sijn Excie, daertoe heur veel quaet dede dat se te veel waters droncken, ende bovendien bleven wel 5 ofte 6000 menschen noch onder wege in tcoorn leggen. Hieruyt sach Sijn Excie dat hij den dachreise te verre genomen hadde op soe heten weder, ende om tvolck niet te seer te matteren, besloot morgen hier te blijven, opdat de achtergebleven mochten voortcommen, daeraf des nacht noch eenigen aenquamen. De groote hette van dit weder causeerde ontrent Heusden ende Bommel snachts tusschen een ende twee uyren een seer groten hagel, daerinne steenen vielen van een half ende een vierendeel ponts, die velen glasen uytsloegen ende menschen ende beesten quetsten ende vielen met een groten donderbuije, daeraf tvier in den toorn van Bredae quam, maer werde gelest.

[Den 11en Julij]

Den 11en Julij was noch uytermaten heet weder. Tleger lach stille om tvolck te rusten. Alle de trouppen sonden tot St. Truijen toe ruyteren terug om voorts naer tleger te doen commen alle tvolck dat onderwege in tcooren noch mocht gebleven wesen, daeraf sij noch velen wederom brachten, sonder vanden viant noch in t'minste yet te vernemen. Hier

cregen de gedeputeerden brieven vande Staten vanden 6en deser, houdende dat d'Engelschen een groote craecke van 750 lasten in de haven van St. Uves in Spangien gekregen hadden, ende dat tegen heur uytgecommen waren de 8 galeijen van Spinola ende 3 anderen om des te beletten, ende dat sij 2 galeijen van Spinola in de gront hadden geschoten ende d'anderen wel een duysent mannen doen verliesen. Item dat Baltasar de Moucheron een schip uyt Africa gecregen hadde, ende dat sijn volck daer met believen vande heeren een fort bouden bij Castelmina.

 

Ontrent dese tijt sturven tot Oisteinde van sieckte de capiteinen Bronchorst ende Rentselaer.

[Den 12en Julij]

Den 12en Julij was schoin ende warm weder. De dry trouppen vertogen vrouch, nemende die van Sijn Excie den pas deur Wimertingen, voorbij het clooster ende so voorbij Hasselt, toogh doen op den wech van Diepenbeeck, passeerde daer den Demer ende een weinich voorder aenden molen oick de Stimmer ende ging logeren te Hees, een clein gehuchte aen tbegin vande heide van Sonoven. Graef Willem tooch deur Lambertshouck boven Hasselt aende poorte om, passeerde mede den Demer ende quam logeren bij Sijn Excie te Hees. Vere passeerde den Demer beneden Hasselt ende quam oick bij Hees logeren. Tot hiertoe hadde tleger van Sijn Excie meest gepasseert deur ende over de schooinste corenlanden die met ogen mochten gesien werden, daeraf veel airen soe hooch stonden, dat se mans ende peerden bedeckten, maer nu voortsaen bestont hij aende heide te commen, ende was in sijn leger wat veel gequelt, dat vele soldaten soe seer debandeerden ende alomme uytliepen ende heur in hasart stelden van gevangen ende dootgeslaegen te werden, daer nochtans nergens yet te nemen en was. Den Almirante achtende dat ons leger nu verre genouch vertogen was, is van dage met meest alle sijn ruyteren ende veel voetknechten gecommen tot Halmael om te sien waer Sijn Excie gelegen hadde. Ende daer verstaende dat d'selve gekeert was naer Hasselt, is wederom naer sijn leger getogen ende heeft terstont tvertreck beginnen te slaen, doende noch tsavonts sijn leger marcheren om voor Sijn Excie tot Diest op den Demer te wesen, ende dede sijn geschut ende bagagie volgen. Des avonts keerde de wint naer t'noortoisten ende worde heel schielick seer cout weder, soe dat men wel sach dat die grootte hette in een groot onweder ging dissolveren. Sijn Excie creegh nog snachts tijdinge vande comtste vanden viant tot Halmael, maer vont evenwel goet voorts te trecken om te sien wat den viant soude willen doen.

[Den 13en Julij]

Den 13en Julij quam Sijn Excie voor heel vrouch te vertrecken om vrouch

in tquartier te wesen, indien den viant hem soude willen volgen, ende tooch sulcx wel 2 uyren voor dach op, maer soe hij midden op de heide was quam sulcken schrickelicken onweder van donder, blicxem ende regen op, dat alle tvolck seer nat ende vuyl werden, ende den regen continueerde tot laet op den dach, doch werde naernoen beter weder. De dry trouppen togen alles over verscheiden wegen naer Helchteren toe, daeraf die van Sijn Excie deur 2 cleine boskens den wech nam, ende d'andere twee recht over de heide togen, wesende tgeschut bij de trouppe van Graef Willem, omdat hij de beste wech hadde. Gisteren ende van dage dede Sijn Excie elcken morgen een schoot schieten, om de diane te slaen ende om den peerden te sadelen, een als men t'volck in ordre soude brengen ende een als men soude beginnen te marcheren, twelcke hij continueerde, tot dat sijn leger vast lach. Recht soe de trouppen voor Helchteren quamen, creegh men tijdinge dat eenige ruyteren vanden viant daerontrent waren, waerom de trouppen stille bleven staen, ende eenige ruyteren deur tdorp gesonden werden, die daernaer ontdeckten dat den viant daer niet en was, maer dat 2 trouppen van ons eigen volck, die om contschap gesonden waren in de nacht malcanderen waeren gerencontreert, ende onwetende op malcanderen als viant geschoten hadden, daer doot gebleven was een corporael van Baetenburch ende een guide ende anderen gequetst, waerom terstont de logisen daer genomen ende tleger gelogeert werde. Op den naernoen quam wederom een roup, dat 2 vanen ruyteren vanden viant gesien waren, maer als men daer nae toe sondt en werde niemant vernomen. Op den avont creegh Sijn Excie tijdinge dat den Almirante met alle sijn leger vrouch tot Diest gecommen was ende alle sijn bagagie noch al vast marcheerde, tsij om ons te volgen ofte den Demer te bewaren, maer tselve en causeerde geen veranderinge in de resolutie, omdat men altoes in de noot van gebreck van broot bleef. Ende omdat men van dage 75 tonnen meels uyt Hasselt niet en hadde konnen wechcrijgen, omdat de wagens broot voeren mosten, werde last teruggesonden om dselve te vercoopen. D'Engelschen waeren al weder t'einden haer broot gecommen, waerom men heur van nieus moste uytdeilen broot dat tot Hasselt was doen backen. Sijn Excie siende dese becommeringe schreef van avont aende dorpen vande Peel ende Kempelant om broot ende bier in tleger te brengen in minderinge van heur contributie.

[Den 14en Julij]

Den 14en Julij was lijdelick warm weder. T'leger vertooch vrouch, daeraf de trouppe van Sijn Excie recht boven Peer heenen toogh, latende Eerlicum ende groot Breugel op de rechterhandt ende toogh deur Caulil naer Lil toe; die van Graef Willem beneden Peer heen recht naer Lil toe,

ende die van Vere noch wat leger heen, latende clein Breugel op de slinckerhandt ende soe over de heide naer Lil toe, daer theele leger weder bijeen logeerde, wesende tgeschut mette brug weder gemarcheert met Sijn Excie, die vast wachte op de antwoorde vande Staten nopende tbeleg vande Graef.

[Den 15en Julij]

Den 15en Julij was schoin weder. Tleger vertoogh alles aen dry trouppen langes Achel heene over de heide naer Leende toe soe naer aen malcanderen, dat d'een trouppe d'andere sien conde ende togen soe dicht voorbij Leende naer Hees, daer se gingen logeren. Sijn Excie creegh hier brieven vande Staten, maer noch geen antwoort op tstuck van de Grave, daerom hij nu van hier een grooten langen brief aende Staten schreef ende met claerder termen, dat hij bij gebreck van vivres af hadde moeten trecken, daerdeur hem niet mogelick en was geweest tleger dieper in tlant te voeren, ende versocht daerom heur finael antwoort op sijn voornemen om de Grave aen te tasten ende te beleggen. Anders sont Sijn Excie een trompet naer Eyndhoven, om te sommeren de soldaten die op thuys lagen om daeraf te trecken, ofte soe hij met geschut daer quam, dat hij se soude doen ophangen. Hierop gaven sij thuys over ende versochten naer den Bosch af te mogen trecken, twelcke heur geconsenteert werde. In tleger quam ontrent 80 tonnen biers die alles onder de regementen vercoft werden. Anders was Sijn Excie met Graef Willem, Vere ende de gedeputeerden vergadert om te delibereren op den wech, die men soude moeten houden ende of men Helmont onderwege soude aentasten, waerop goetgevonden werde Helmont in te nemen om t'leger voor de Graef meer vrijdoms te geven. Den viant hadde eenighe ruyteren gesonden om kuntschap van ons leger te nemen, die den pas vande Grave voor heur openhielden, meinende dat t'leger naer den Bosch soude gaen, maer dese werden naer in de Grave gedreven.

[Den 16en Julij]

Den 16en Julij was schoin weder. Tleger toogh vrouch voorts. De trouppen van Sijn Excie togen langes de Peel heen tusschen Lierdorp ende Geldorp recht naer Mierle toe ende van daer recht op Helmont aen, daer se gingen logeren dicht aende stadt. Graef Willem tooch langes Geldorp heen naer Stiphout toe ende hadde den harsten wech, waerom de 12 halve canons ende de schipbrug met hem ging tot achter Mierle toe, ende quam doen weder bij Sijn Excie om voor Helmont te mogen dienen. Vere tooch deur Geldorp naer Lijshout toe ende ging logeren tusschen Lieshout ende Stiphout. Sijn Excie treckende naer Helmont, quam bij hem de vrou van die plaetse ende badt om inneminge van haer huys ende verschoninge van haer lant, hoipende daernaer thuys neutrael te mogen crijgen. Hij sondt aen

die van tcasteel om de plaetse op te geven, maer sij lieten den tambourijn met eenighe officiers op thuys commen, thoinende last die se hadden om de plaetse te houden, tot dat se voorder souden gedwongen werden, waerom Sijn Excie terstondt last gaff om 6 halve canons daer vooren te planten ende de plaetse te beschieten. Die van binnen dat siende, sonden ten lesten een trommel op de walle om te slaen om appoinctement, maer soe de stucken juyst veerdich waren, gaven sij vier recht soe den trommel was beginnen te slaen eude schoten ses schoten. Hiernaer sloegen die van binnen den trommel seer, ende aengemaent bij eenige officiers vande onsen, sonden heuren vendrech af, die accordeerde thuys over te geven, morgen vrouch daervan te trecken ende met wapen ende bagagie te mogen gaen naer den Bosch bij heur capiteyn genaemt Versterren. Sijn Excie ordonneerde terstont dat daer soude blijven den vendrech vanden Generael Wingaerden met 40 soldaten, 2 backers ende 4 tonnen meels. De Staten hebbende goetgevonden tbeleg vande Graef volgende de meininge van Sijn Excie, hebben van dage tot Dordrecht doen schepen veel geschut ende amunitie om naer tleger te brengen.

[Den 17en Julij]

Den 17en Julij was schoin weder. Tleger vertooch vrouch. Sijn Excie tooch deur Helmont, ende om te beletten de foulen van de stadt, hadde hij daerin doen trecken t'regiment van Graef Ernst, die op beiden sijden de straten beset hielden, ten einde niemant in tdeurtrecken ter sijde inne soude mogen lopen met last dat Graef Ernst selfs daerbij soude blijven, tot dattet alles deur ware. In stadt passeerde hij over de Aade ende buyten noch een ander brug ende toogh soe voorbij Bakel ende Gemert naer Anolt ende Boeckel, ende ging logeren te Volckel. Sijn meininge was te gaen logeren te Uden, maer verstaende dat hij hier naerder aende Grave was als tot Uden, soe bleeff hij hier, te meer soe Graef Willem hem liet weten, dat hij ende de Engelsen al over 2 uyren waren gelogeert. Graef Willem toogh deur Erp naer Uden toe ende Vere deur Lieshout, Gerwen ende Vechel, hebbende beide wel 2 uren gaens corter wech om naer Uden te commen als Sijn Excie. In tdeurtrecken van Helmont dede Sijn Excie den viant van thuys wechtrecken, ende sondt sijn garnisoen daerop. Tsavonts sondt Sijn Excie den capiteyn Cadet uyt met 50 peerden om te gaen rijden de straten naer de Grave, ende siende dat sijn volck van tloopen niet en was te houden, dede hij daer 3 van hangen om anderen daermede te intimideren ende doen inblijven. Snachts creegh Cadet een jongen commende uyte stadt met brieven aen Dulcken, Gouverneur van Stralen, daerin men sach, dat sijl. noch geen achterdenken op heur stadt hadden, ende schreven

daerinne, dat wij den slach voor Sint Truijen hadden gepresenteert, maer heimelijck wech getogen waren als den Almirante ons meinde te commen slaen, ende hoewel tselve onwarachtich was, hadde nochtans den Almirante selfs sulcx daer geschreven ende hem aengenomen om sijn reputatie te stijven.

 

Des avonts ontfing Sijn Excie brieven vande Staten, houdende dat hij met sijn voornemen ende sulcx als hij beraempt hadde soude voortsvaren, twelcke was om de stadt Grave aen te tasten, ende snachts creegh men tijdinge dat den Almirante met een parthije van sijn volck over den Demer gecommen was sonder dat men verstaen konde te wat intentie.+

[Den 18en Julij]

Den 18en Julij was meest betrocken weder. De legers vertogen vrouch. Sijn Excie nam den wech langes het poel vande Peel heen tot Mil ende quam van daer sacken deur de besloten wech over de heide deur veel waters, daer tvolck veel nat most werden ende quam soe tot boven de stadt aen een gehuchte genaemt Gasel. Graef Willem ende Vere togen deur Zeelant ende quamen logeren tusschen Velp ende Esseren+ aende duynen ofte den hoogen wech naer den Bosch toe, ende sloten in stadt eenige ruyteren, die vanden Almirante om kontschap van ons leger te nemen, uytgeschickt waren. Die vande stadt schooten eenige malen naer tvolck dat bij Velp gecommen was, ende Sijn Excie sont terstont met convoy uyt een deel bruggasten ende bootsgesellen om de groote ponte van Gennep te halen ende alle tschipwerck, dat se daer vinden souden, om daervan ende

mette 20 aken, die hij naer voerde, een brug op de Mase te slaen boven de stadt, dewijle de groote brug van beneden commen soude. Hij meinde met 2 ruyteren eenige brieven naer Nieumegen te senden, maer den viant leggende op den anderen oever, schoot den eenen, wesende corporal van ruyterie, doot ende quetse een voerman, die hen holp oversetten, maer en cregen de brieven niet, overmits die clein ende noch in den aeck waren als den viant hem ontdeckte. Sijn Excie reedt op den naernoen besichtigen de andere quartieren ende de gelegentheit vande stadt. Terwijle van dien liepen die vande stadt de gansche Maescante op d'andere sijde langes, ende dreven naer de stadt alle de beesten die se vonden, sonder dat yemant was om daer tegen ordre te geven. Dese stadt Grave lach op de Mase vast aen t'lant van Ravesteyn, wesende clein ende dicht betimmert ende beset met dry goede bolwercken, daeraf t'eene leit tegen den dijck boven de stadt op de slinckersijde vande brugpoorte; het tweede lach op d'andere sijde vande selve poorte suytwaerts naer Esseren toe, ende het derde lach op de rechterhant vande Hampoorte tegen den dijck van beneden aen. Sij hadden al op den eersten aftocht van Nieumegen bevreest een beleg ende daerom van doen af begonnen te maken een vasten courador boven de stadt vande Maessijde af naer den dijck toe ende vanden dijck voorts naer de brugpoorte, welck werck meestal volmaeckt was, maer nu so haest het leger hier quam, sach men dat se aende brugpoorte wel met 7 ofte 800 mannen buyten waeren, ende arbeiden om denselven curador te verstijven ende voorts een nieuwe te maecken suytwaerts om de stadt, sonder dat oick van onse sijde daertegen belet gedaen werde. Over de stadt lach een schantsken dat niet veel en dochte. In stadt commandeerde eenen Anthonio Gonzales, die tot raet bij hem hadde Don Inigo Dotaolo, geweest Gouverneur van Doetechem, ende hadden daer 10 vendelen, vier Duytse vendelen heel starck ende bij heur wel geestimeert op 900 ofte 1000 mannen,{tab}3 Italiaensse vendelen, starck ontrent 250 mannen, een Spaens vendel van 40 man ende een Wals ende een Bourgoignons vendel, tsamen van 150 mannen. +Tgeschut wasser tamelijck wel ende amunitie naer advenant, ende 2 dagen voor onse comtste alhier waren hierin gebracht 2000 malder corens commende van Venloe, in vougen dat scheen dattet hier hart om bijten soude wesen ende docht veelen te meer vreemt dat de Staten tleger hier lieten commen, dewijle de veroveringe van dese

plaetse heur contributien niet eenen stuver en konde vermeerderen, maer de jalousie van eenigen, die niet gaerne sien en souden dat die van Brabant in de regieringe souden commen, dede tbeleg liever hier als voor den Bosch vallen. Sijn Excie hadde oick dit beleg van eersten ingedreven ende goetgevonden, maer van dage met Graef Willem ende Vere op alles naerder communicerende, creegh een helen afkeer hieraf, ende hadde liever getracht tleger naer Vlaenderen te brengen dan hier te blijven, ten ware expres bevel vande Staten quame om hier te blijven, welcke schielijcke veranderinge velen vreemt dochte, ende meinden dat alle desen mede uyt loutere irresolutie en quame. Desen dach quam de scheepbrug, de ponten met geschut ende de schepen met amunitie uyt Hollant geladen aende Voorne ende snachts sondt hij eenige swemmers over de reviere met brieven naer Nieumegen om bier ende broot van daer hier te brengen.

[Den 19en Julij]

Den 19en Julij was betrocken weder. Vrouch quam af de ponte met eenich schipwerck van Gennep, waerom Sijn Excie de 20 aken mede dede in de reviere setten, ende begonst een brug over de Mase recht tegenover de kercke van Overasselt, ende op d'andere sijde een halve mane maken tot bewaringe van dien, ende mits de Mase laech was de operellen+ daernaer dresseren. Hij was seer besich om de quartieren vanden leger te ordonneren, ende daermede ging deur t'meestendeel van desen dach. Van Nieumegen quam een convoy met veel broots ende bier, ende naernoen communiceerde hij aende gedeputeerden vande Staten, hoe dat hij metten leger liever naer Vlaenderen soude gaen, ten ware de Staten hem platuyt schreven van hier te blijven, ende vont goet dat de heeren Coorn ende Joachimi in haeste naer den Hage aende Staten souden trecken om tselve met heur te communiceren ende terstont heur eyntelicke resolutie wederom te brengen, makende staet dat sij den 23en hier wederom souden konnen wesen mette antwoort. Dese vertogen hierop naernoen naer Nieumegen om snachts de reviere af te varen naer Hollant toe. Anders werde goetgevonden dat Sijn Excie soude gaen leggen tusschen Gassel ende de Mase op den uyterweert, Graef Willem tusschen Esseren ende Velp aende duynen ende t'Capelleken, ende Vere op de Mase beneden de stadt mede op den uyterweert, ende soe hij met sijn volck derwerts toogh, waren 15 vanden viant buyten de stadt ende meinden een deel van sijn bagagie te nemen, maer so se losbraken, quamen eenige ruyteren van du Bois metten Lieutenant daer, die 2 van henluyden dootschooten ende 9 gevangen cregen met heure

peerden. Die van de stadt arbeiden desen dach wel met 800 mannen buyten de brugpoorte aenden courador ende om den dijck af te karren ende anders met pallisaden te besetten. Beneden de stadt begonnen te water aen te commen verscheiden soetelaers tot verlichtinge vanden leger.

 

In dese tijt quam in den Raet van State Eecko Boner uyt Vrieslant in plaetse van Frans Janss.

[Den 20en Julij]

Den 20en Julij was regenich weder. Sijn Excie was vast doende om sijn quartier aen alle tvolck op de maet te doen uytleveren, daerinne veel tijts verquist werde, in vougen dat desen dach noch aen alle tcrijsvolck heur quartieren niet en konden uytgedeelt werden, omdat ment te precis op de mate wilde nemen. Sijn Excie dede de brug wat neerwerts sacken recht voor thuysken van Neerasselt, om midden tegen tleger aen te leggen. Vere begonst sijn leger vast te retrancheren. Die vande stadt siende dat tschansken over de Mase leggende niet en dochte ende oick niet houbaer en was, deden starcke wacht daerbij houden ende tselve vast afwerpen, meinende tselve heel te slichten alleer dat te verlaten. Sij branden oick af eenige huysen over de Mase leggende ende een te Velp, omdattet veellicht heur wat te naer mochte leggen. Sij arbeiden oick noch al evenseer aen heur courador om die stijff ende vast te maken ende naer tsuyden om te trecken.

 

Ontrent dese tijt quam in Zeelant aen de craecke die eenige coopluydenschepen in de Indische zee gecregen hadden, daerinne waren geweest veel costelijcke waren, wel geestimeert op 4.000.000 £, maer metten persoenen hadden sij accoort gemaeckt ende belooft die op tlant te setten, daeronder een Viceroy was; veel waren hadden sij daervuyt doen nemen ende in de andere schepen oversetten om beter bewaert te wesen, ende hadden volck op de krake gedaen, dwelcke onderwege vande andere schepen versteecken waren geweest, doch ten lesten noch aengecommen ende alles gesalveert tot groote verlichtinge vande Almiralité in Zeelant, die den 5en penning daeraf most hebben ende apparentelijck in heur groot verloop daermede soude wat konnen gereddet werden.

[Den 21en Julij]

Den 21en Julij was schoin weder. Men sach die vande stadt noch evenseer arbeiden aen heur courador om den dijck boven de stadt te esplaneren ende om de schantse over de Mase af te werpen, daertegen Sijn Excie aen Graef Ernst belaste om van over de Mase naer de schantse toe de approchen te beginnen, ende een batterie tot 6 halve canons, daermede men de schantse mocht beschieten. Ende terwijle Graef Ernst daermede doende was, dede hij 3 cleyne stuxkens planten om op de werckers voor de stadt te schieten. Die vande schantse over de Mase vielen uyt tegen de approcheerders

ende schermutserende tegen deselve, cregen gevangen den lieutenant van Marquette, maer soe haest de drie cleine stuxkens geplant waren ende men begonde daermede te schieten, liepen alle de werckers voor de stadt wech ende begonnen van doen af meest bij nachte ende bedeckt te arbeiden. Anders werden de quartieren bij Sijn Excie voorts uytgedeelt ende hij selfs quam daer logeren. Vere retrancheerde noch al vast sijn quartier ende Graef Willem begonstet sijne mede te retrancheren. Twee kinderen commende uyte stadt seiden dat veel volcx daerinne was, maer daeronder veel arme soldaten. Sijn Excie verstont dat den Almiral onderwege was met de brugponten met geschut ende amunitieschepen, ende omdat eenige aeken in de wint waren, sondt hij de treckpeerden daernaer toe om d'selve voorts op te brengen, ende laste den capitein Bellijn om met 100 musquettiers mede te gaen ende die te convoijeren, met welck behulp sij t'savonts alles in den leger quamen, ende brachten daer de groote schipbrug, veel ledige ponten, 13 heele canons, 2 halve ende 5 veltstucken met veel schepen met amunitie ende bagagie ende soetelaers, soe dat tleger nu bestont abondantie van vivres te crijgen. Die vande stadt vielen op den naernoen met eenige peerden ter brugpoorte uyt, daeraf twee ruyteren gevangen werden die seiden met hun 18 uyten leger vanden Almirante gecommen te wesen om kuntschap, ende dat se met den leger hier in stadt waren gedreven ende beset, ende hielden heur daerom als weinich wetende vande gelegentheyt vande stadt. Den capiteyn Jan de Raet die met sijn oirlochschip gebleven was voor Batenburch, sondt eenige musquettiers op tlant ende dede een batterie maken om geschut te planten ende thuys te beschieten ende daerentusschen heur sommeren, waerop den sergiant daerop leggende accordeerde daeraf te gaen, ende Jan de Raet dede het huys bij bevel van Sijn Excie met 14 mannen besetten. Snachts quam van den Bosch, capitein Bartholomeus, capitein vande Bourgoignons ende ingenieur met een Italiaens vendrech, een edelman ende andere personen naer de stadt toe. Den capitein quam in de schantse over de stadt met eenige anderen, maer den vendrech metten edelman werde gevangen genomen.

 

Desen dach waren in den Haghe gecommen den heere Coorn ende Joachimi, daerom de Staten tsavonts naer de predicatie vergaderinge leiden om te delibereren op heur aengeven, ende tot die tijt toe vol irresolutien geweest sijnde als of heur tverstant ende handen gebonden waren geweest, lieten sij heur ten lesten bewegen, ende vonden goet dat men dit beleg continueren ende met ernst aengrijpen soude om noch eenigen vrucht vande Duytsen te mogen trecken, ende dat men daerentusschen sien

soude, wat men anders soude konnen voornemen tot verlichtinge van Oisteinde, vresende so men wederom van hier toogh, dat de somer met trecken ende swermen deur gaen soude, ende de jalousie op de Brabanders belette naer den Bosch te trachten. Van dese heure resolutie sonden sij noch snachts een depesche wech naer Sijn Excie.

 

Den Advocaet van tlant van Hollant was seer swaerhooffdich in dit beleg ende scheen mede liever gesien te hebben tvertrecken naer Vlaenderen. Die van Alckmaer ende heur gedeputeerde Steenhuysen sprack met groot vehementie daertegen, dat men twerck soe het aengevangen was niet en moste verlaten, maer liever al bijsetten datter was, dan met schande daeraf wijcken ende animeerde daermede die van Hollant so seer, dat se alles daertoe inclineerden.

[Den 22en Julij]

Den 22en Julij was schoin weder. Sijn Excie dede sijn quartier retrancheren ende Graef Willem ende Vere deden van gelijcken noch daeraen arbeiden. Oick ging Sijn Excie besien met wat wercken men best dese stadt alomme souden konnen besluyten, maer en wilde dselve noch niet beginnen tot dat hij de eintelijcke last vande Staten soude ontfangen. De batterie over de Mase opgemaeckt wesende achter den dijck, werden daer ingebracht 6 halve canons mette welcke Sijn Excie naernoen in batterie dede schieten op de schantse ende hier ende daer op de stadt. Die in de schantse waren dat siende, ende dat op den avont meer volcx vande onsen quam aentrecken om de wacht te veranderen, meinden dattet was om te stormen, ende liepen met een schrick uyte schantse wech, daerover die vande stadt soe scheldich waren, dat se tvolck daeruyt commende niet en wilde innehebben. Sijn Excie dede de schantse terstont besetten ende last geven die tegen de stadt te dicken ende verswaren om geschut daerin te mogen planten ende om mede op te maecken een schantse, die de Prince van Parme over de Mase wat bet te lantwaerts in hadde gehadt. Desen dach quam in tleger van Sijn Excie de heere van Ransou, een Deen. Sijn Excie creegh een geintercipieerden brieff van Grobbendonck aen Moriensaert, daerinne hij hem vermeet, indien hij sijn ruyteren bij hem hadde, dat hij ons leger wel soe in alarme soude houden, dat wij geen tijt souden hebben om schup in de eirde te steecken, op welcken brief Sijn Excie apostilleerde tu es un prefect sot, ende dede den brief soe toesluyten ende wederom aen Grobbendonck senden+.

In de voornacht schooten die vanden viant eenige schooten ende vierden op den toorn, soe men meinden om te thoinen dat den capitein in stadt gecommen was.

 

Desen dach quam in den Hage uyt Oisteinde den capiteyn Brienen, daeruyt gesonden met Doublet om aende Staten te versoucken verscheiden behouften tot behoudenisse vande plaetse nodich ende met eenen te communiceren een concept bij den Gouverneur ende anderen gemaeckt om den viant aen d'een off d'ander sijde op te mogen slaen ende daertoe te versoucken volck, niet wetende sij dat Sijn Excie wederom getogen ofte voor de Graef gecommen was, maer dat hij noch tegen tleger vanden viant lach. Hierop besoingneerden de Staten wederom lang, ende vonden goet naer Sijn Excie selfs te gaen om met hem presentelijck op alles naerder ende vaster te resolveren ende daertoe morgen met eenigen uyten raet te vertrecken.

[Den 23en Julij]

Den 23en Julij was noch al schoin weder ende men arbeide alomme evenseer om de quartieren te retrancheeren.

 

Sijn Excie wesende van meininge de stadt rontsomme te circunvalleren ende dat daertoe noodich soude wesen eenige redouten op berchskens gemaeckt, heeft dselve redouten van dage doen afsteken ende beginnen, wachtende noch al op tbescheit vande Staten, twelcke savonts laet quam, houdende dat men met dit beleg soude voorts gaen, daerom Sijn Excie voornam geen tijt meer te verliesen, maer de wercken voortsaen met ernst bij de handt te nemen, ende laste daerom dapper te wercken aende schantse over de stadt, ende daerin mede een batterie te maken ende noch een ander batterie te beginnen opt velt over de stadt tot 8 stucken. De Staten Generael met 4 uyten raet vertogen desen dach uyten Hage naer Utrecht om in den leger te commen tot deliberatie van tvoors. concept ende eenige penningen daer te brengen. Anders was men in tleger doende om een deel wagens te casseren ende mer 800 in dienste te houden.

 

In dese tijt was de peste in veel plaetsen in Hollant seer starck, soe dat eenige dorpen gansch uytstorven ende binnen Amsterdam 5, 6 ofte 700

menschen in een weecke, ende binnen Swol was de sieckte soe seer dat de gansche justitie daer stille stont.

[Den 24en Julij]

Den 24en Julij was regenich weder. Sijn Excie dede besteden alle de redouten ende retranchementen noodich om dese stadt te besluyten van sijn quartier af tottet quartier van Graef Willem ende van daer tot tquartier van Vere, daer hij met allen ernst aen dede arbeiden, ende beraemde 10 redouten te maken tusschen hem ende Graef Willem, ende dan de stadt van over de Mase mede te besluyten. In tleger casseerde men noch veel wagens, soo dat over de 1100 wagens gecasseert waren ende 150 treckpeerden, die desen dach alles met een starck convoy gesonden werden naer Nieumegen, daeraf eenige wagens die vooruyt gegaen waren ende naer tconvoy niet en wilden wachten, bij den viant aengetroffen werden, die veel voerluyden met 53 peerden daeraf creegh ende reden daermede af. Sijn Excie ontfing een brief vande Staten, houdende dat se op morgen hier in tleger souden commen om met hem op alles naerder te delibereren, ende dewijle sij van meininge waren noch dien avont weder te keeren naer Nieumegen, dat hij daerom bij de handt wilde hebben de heeren, die hij in den raet gebruyckte om terstont op heur aencomtste in besoigne te treden. Dese brief was gisteren avont geschreven tot Utrecht ende tsavonts laet quam een ander brief in tleger, houdende dat se tot Nieumegen waren ende versochten heur vrouch convoy gesonden te worden.

[Den 25en Julij]

Den 25en Julij was schoin weder. Sijn Excie sondt naer Nieumegen 6 vanen ruyteren om de Staten te halen, daerentusschen die vande stadt seer schoten op degeene die in de schantse over de Mase ende aende nieu batterie daer arbeiden, mitsgaders oick op de oude batterie daer tgeschut uyt vertogen was ende Graef Ernst bomen in de gaten hadde doen leggen. Sijn Excie dede aende quartieren ende aen alle de wercken dapper arbeiden om de circumvallatie op te maken, ende hadde Graef Willem ende Vere bij hem ontbooden om metten Staten terstont te besoigneren, die tegen den middach bij hem quamen, ende naernoen in lange communicatie met de heeren waren, doch beslooten eintelijck noch dit beleg te continueren ende met ernst bij de handt te nemen, ende dat se Oisteinde vande nootelijcheiden soude doen voorsien, maer om yet op den viant te doen, dat men tselve noch wat soude uytstellen, tot dat men soude sien wat de gelegentheit soude konnen lijden. Den Almirante was met sijn leger vertogen ende gecommen naer de Mase ende hadde eenige dagen stille gelegen te Mechelen, Reeckum ende andere plaetsen daer ontrent, latende tgeluyt loopen, dat hij langes de Mase soude afcommen ende dese stadt ontsetten,

twelcke hij oick bij brieven den Gouverneur van dese plaetse beloofde, die van dage daerin gebracht werden.

[Den 26en Julij]

Den 26en Julij was schoin weder. De Staten Generael ende Raet waren te nacht in tleger gebleven, ende omdat Sijn Excie een advertissement creegh, dat den Almirante wel mocht trachten over de Mase te commen ende naer Berck te gaen, waren daerop in lange communicatie met Sijn Excie ende vonden tsamen goet, dat men een deel volcx hier uyten leger soude lichten ende naer Berck senden om daer op den Weert te schantsen ende heur vast te maken, ende dat men oick eenige compagnien uyte garnisoenen daer heen soude mogen trecken. Heur was noch voorgeslagen een aenslach te maken op een stadt vanden viant op de frontieren van Vranckrijck+ sonder eenich gelt ofte penningen te debourseren, voor dat tstuck geeffectueert soude wesen, ende hoewel dat scheen den rechten wech te wesen om den viant te troubleren, en konden sij nochtans daerop niet eintelijck resolveren, mogelijck om het tractement ende onderhout wille, twelcke den edelman diet presenteerde te executeren begeerde te hebben naer de executie, ende Sijn Excie heur geproponeert hebbende dat hij van meininge was den viant te volgen ende tot een slach te drijven, indien hij naer Berck quame te gaen +, vertogen sij alles op den naernoen naer Nieumegen. Daerentusschen werden seer gearbeit aende quartieren die nu meest in defensie waren ende aende circumvallatie, die uytnemende groot ende wijt was, omdat die aengetogen werde tottet quartier van Graef Willem, die wel een halve mile vande stadt lach, ende was wel lang van t'eene einde tottet andere 1½ mijle weeghs, ende besijden tquartier van Graef Willem werden noch 3 cleine redouten op de duynen gemaeckt, ende aen t'Engelsche quartier op den wech vanden Bosch veel sware wercken soe van redouten als andere retranchementen. Men arbeide mede seer aende grote schantse vanden Prince van Parma over de Mase. Sijn Excie sondt patenten naer de compagnien vanden heere van Cruyningen,

van Heckman, Deckema ende Long (die een nieuwe compagnie Deenen hadde) om mede naer Berck te gaen. Hij sondt oick diversche ponten naer Nieumegen ende Sgravenweert om bij noot haestelick over te mogen commen. Naernoen werden 3 vrouwen commende uyte stadt gevangen, die seiden dat cooren ende amunitie genouch daerin was ende wel 7 ofte 8 stucken batterie ende voorts cleinder stucken van metael; dat tgarnisoen over de 1500 man is, maer dat de Duytsen wel de 2/3 maken, ende dat alle de burgers nu mosten arbeiden om een walle te leggen achter de muyre vande Mase ende om te vullen alle de naeste huysen daeraen. Vanden Almirante verstonde men dat hij van dage met sijn leger soude commen te Aldeneick ende rontsomme Maseick.

[Den 27en Julij]

Den 27en Julij was tamelick weder. Men arbeide in ons leger seer aende wercken om de stadt te besluyten, die veelal seer begonnen te rijsen. Die vande stadt schoten seer naer de batterien, die over de Mase gemaeckt werden. De Staten Generael hadden op heur vertreck goetgevonden dat men een reveue generael vanden leger soude doen, daerop de gecommitteerden versochten die op morgen te doen, ende naerdat all last ende ordre gegeven was, verstont Sijn Excie dat den Almirante met sijn leger voorts quam ende van dage commen logeren soude te Thoor, Wessen, Beeckdom ende Hooren, waerom hij beter vondt de reveue noch uyt te stellen ende te advanceren de wercken tegen de aencomtste vanden viant ende om de stadt af te sluyten, begonnen, die hij seer dede verhaesten ende met meerder macht daeraen arbeiden, ende stelde voorts ordre om tberaemde volck metten provisien daertoe nodich naer Berck te doen gaen. Desen avont quam in sijn leger Joachum Ernst, Marckgraef van Brandenburch, broeder vanden Churfurst, wesende een Joncheer van 19 jaren, maer alreede soe vet ende dick, dat hij geschapen was een uytnemende vet mensche te sullen werden.

[Den 28en Julij]

Den 28en Julij was voornoen heet ende schoin weder, maer bestont

op den naernoen seer te donderen ende te regenen, veranderende alle

tweder in coude. Men dede noch de wercken alomme seer verhaesten ende

daeraen dapper wercken, in vougen dat veele trencheen in volle defensie

gebracht ende opgemaeckt werden. Sijn Excie stellende ordre op tvolck dat

naer Berck soude gaen, vont goet dat Graef Ernst selfs daerheen soude

trecken met 16 vendelen uyt desen leger, te weten met sijn nieuwe compagnie

te voet, die van Lucas Reser, du Fort, Marischal, Vellemaker ende

Houteyn uytet quartier van Sijn Excie, du Motet, Jonston, Saechman,

Verhorst ende Gerrit de Jong uytet quartier van Graef Willem ende van

Farfax, Ritway, Holluys, Horwel ende Betwel uytet quartier van Vere, ende dat hij met hem nemen soude van Nieumegen 5 ponten die daer lagen om voor Berck bij hem te houden, ende lichtelick over de reviere te mogen commen, ende dat hij op morgen soude vertrecken ende met nemen in schepen de amunitie, schuppen, spaden ende ander gereetschap daertoe gedestineert ende treckpeerden om de schepen op te trecken. Snachts schooten die vande stadt wederom 5 schoten, ende deden een viersignael, tsij omdat ymant in ofte uytgecommen was. Tleger vanden Almirante bleeff te Thoor ende Hooren noch stille leggen.

 

Desen dach gaff den Keiser uyt een rou placcaet tegen die vande gereformeerde religie, onder den naem vande Picarden ende Valdoisen, verbiedende alle heur bijeencomtsten, predicken ende sacramenten te exerceren van desen dach aen in alle de landen van Bohemen ende daeronder hoorende, met last heur kercken toe te metselen ofte te wijen, de predicanten te verdrijven ende te verstoten ende geene toe te laten dan Rooms Catholijck ofte van tweederley gestaltenisse, de predicanten nergens te bergen nochte tolereren, ende dat elcx hem sal moeten dragen naer tplaccaet vanden Coning Wadislaus vanden jaer 1508 den 10en Augusti, wesende van gelick verbot alles op peine vande hoochste ongenade ende gestraft te werden als viant vanden lande, overtreder vande rechten ende als rebel van sijn gebot, soo voor de predicanten die diensten doen, als voor de luyden die den dienst hooren ofte sacramenten ontfangen, ofte die yet sulcx op sijn grondt ofte huysen toelaet, willende geen ander religie beleden hebben als de Catholijcke Roomsche ende die onder twee gestaltenisse volgende de oude compacten, daeruyt men sach wat van hem te hoipen was. Dit placcaet was uytermaten hardt ende scheen groote beroerte te sullen naer sleepen, daerom oick niet goetgevonden en werde tselve alsoe terstondt in executie te stellen, maer onder ende tusschen diversche dreigementen van dien, liet men den tijt verlopen tot in November toe, alleer men dat begonst ter executie te leggen, opdat elcx tijt hadde te vertrecken ende hem te versien.

[Den 29en Julij]

Den 29en Julij was tamelick weder. Graef Ernst vertooch mettet volck vrouch naer Nieumegen, daer sij alles mette bagagie ende amunitie in schepen ende ponten gedaen ende opgebracht werden naer Berck, mits hij tamelicke wint creegh ende sulcx noch dien avont naer Schenckenschantse voer. Sijn Excie ging besien alle de wercken, die alomme in defensie bestonden te commen ende en wilde de approchen niet beginnen tot dat die alles vol opgemaeckt souden wesen.

 

Den naestlesten Julij was windich buych ende seer regenich weder, dan

dien niettegenstaende liet Sijn Excie evenseer arbeiden, ende omdat de wercken meest in defensie quamen, liet hij wacht bestellen te voet in de redouten, met last schiltwachten uyt te setten ende te peert patrouille te doen binnen de trencheen, die Sijn Excie alomme ging besichtigen ende wel costen souden bij de 16.000 £ alleer alle de redouten ende schantskens, die voor buytenwercken gemaeckt werden, vol opgemaeckt souden wesen, twelcke geen cleine becommeringe in tleger en maeckte, omdat niet eenen stuver en bleeff voor de wercken vande approchen, mits de Staten Generael niet meer geraempt en hadden voor alle de wercken totten 20en Augusti dan 16.000 £, met verclaringe dat voor dien dach geen gelt te verwachten en was, hoewel sij anders oick voor t'crijsvolck soe schaers gelt bestelt hadden, dat niet mogelick en scheen d'selve daermede te moegen onderhouden, waeraf terstont een depesche aende Staten gedaen werde.

 

Ontrent dese tijt brachten de Engelsen in Engelant een groote craecke met seer veel goederen, den Spangiaerden ofte Portugesen ontnomen. Eenige schepen van Zeelandt hadde daer medegebracht een craecke, wat cleinder als die vande Engelsen, maer veel rijcker geladen ende die op veel geestimeert werde. Dese caracke werde gerecontreert onder St. Helena bij eenige Zeeusche schepen ende so lang beschoten dat sij die overgaven, behouden tleven der menschen, die daerop waren, wel tot 500 sielen toe, die se naer aen lant setten, radouveerden de craecke ende brachten die in tlant met alle sijne waren. Op de custen van Spangien waeren genomen dry schepen uyt Brasilien gecommen met suyckeren geladen ende naer desen landen gesonden, daervan alreede veel suyckeren hier te lande gereclameert werden thuys te behoiren naer den aert der coopluyden om de confiscatien te ontgaen. Dese prinsen werden geacht den viant seer crencken ende veel rijckdoms in dese landen brengen souden.

[Den lesten Julij]

Den lesten Julij was noch buych, regenich weder. In tleger van Sijn Excie quamen uyte garnisoenen de compagnien te voet vanden Graef van Hohenloe ende van Helmenduyn, daeraf die van Hohenloe onder de guarden gelogeert werden. Men arbeide noch seer om de redouten hier ende daer beter op te maken, mits de trencheen meestal volmaeckt waren. Men dede voorts aenbesteden te maken eenige batterien op deselve trencheen tegen de aencomtste van buyten. Tsavonts werde uyt stadt seer geschoten met clein ende groff geschut, omdat in de schantse over de Mase tegen de stadt aengerecht werden verscheiden schantskorven, dienende om de batterie daerin gemaeckt te wapenen. Men hoirde anders dat den Almirante tot Thoor ende Hooren noch stille lach.

In dese tijt ontfingen de Staten Generael uyt Vranckrijck 100.000 cronen over den tweeden termijn van t'remboursement.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

auteurs


plaatsen


Over dit hoofdstuk/artikel

datums